“Het is geen technische wijziging, het is echt een belangenafweging”

Het maatregelenpakket 

Het pakket bestaat uit verschillende onderdelen: een beleidsaanpak en een wetgevingsprogramma, een projectaanpak en gebiedsinvesteringen. “Aan de aanleg van nieuwe energie-infrastructuur gaan lange procedures vooraf”, start Puck. “In het wetgevingsprogramma kijken we welke maatregelen effectief zijn voor het verlichten van netcongestie en in de toekomst een wetswijziging nodig hebben. We verkennen bijvoorbeeld of we bepaalde aanpassingen aan elektriciteits-infrastructuur vergunningsvrij kunnen maken.” Joost voegt hieraan toe: “Als je bijvoorbeeld bij een bestaand station voor een kleine aanpassing nét buiten het hek moet werken. Dat dan niet de hele procedure (opnieuw) doorlopen hoeft te worden.” 

Bovendien kijken ze naar de samenwerking tussen de verschillende partijen: netbeheerders, gemeenten, provincies en het Rijk. Wie verantwoordelijk is voor de locatiekeuze is een belangrijk onderwerp. Het ministerie wil duidelijkheid creëren en provincies en gemeenten in staat stellen die locatiekeuze te maken. Joost vertelt “We zitten ook vaker aan tafel in de regio. Dat gebeurde nog weinig, vooral bij 150 kV-projecten, waardoor signalen over knelpunten en vertraging te laat opgepakt werden. We laten het niet bij een set maatregelen. We kijken met alle partijen hoe je ze toepast op projectniveau.” Puck haakt aan, “Ik denk dat dat de toegevoegde waarde is van het maatregelenpakket. Vanuit KGG willen we meer regie voeren, focussen op wetgeving, beleid en toepassing in projecten. We zetten mensen in om te onderzoeken welke maatregelen het best tot versnelling leiden.” 

Goede afstemming 

Er zijn veel partijen nodig voor het verlichten van netcongestie. Departementen zoals Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Maar ook Infrastructuur en Waterstaat, en Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. De koepels van provincies en gemeenten kijken mee op wetgevings- en beleidsniveau. En de afstemming tussen regionale netbeheerders en TenneT moet goed zijn. Joost: “Regionale netcongestie kan vaak pas worden opgelost als TenneT een uitbreiding realiseert. Die samenhang is complex en willen we inzichtelijk krijgen.” 

Ook partijen als ProRail, Rijkswaterstaat en het Rijksvastgoedbedrijf zijn belangrijk. Zij hebben veel grond en daarop kan infrastructuur aangelegd worden. Onder welke voorwaarden kan dat? “Je ziet dan dat wij als overheidsorganisaties ook nog niet altijd de neuzen dezelfde kant op hebben”, zegt Puck. 

Uitdagingen 

Op de vraag waar ze een rem zien antwoordt Joost: “Veel partijen hebben te weinig capaciteit beschikbaar, volgens mij. Je moet voorkomen dat je gaat vingerwijzen. Maar wie wat moet doen om versnelling te behalen is een hele relevante vraag, dus we proberen daar inzicht te krijgen. We vertellen partijen wat ze kunnen doen, zodat elke partij zijn rol kent. De rem zit vaak ook in de onduidelijkheid; wie is waarvan?” 

Puck voegt toe: “Specifiek voor het wetgevingsprogramma zien we ook dat afweging tijd kost. De versnelling van de energietransitie is urgent, maar zorgvuldigheid en bestaande procedures zijn ook belangrijk. Waar zit de balans? Die balans vinden kost tijd, omdat niet al die partijen dezelfde weegschaal hebben. Dat zie je zowel bij externe stakeholders als bij andere departementen.”

Effecten in de toekomst 

Het Rijk stelt met een expertpool middelen beschikbaar aan gemeenten en provincies voor vergunningverlening, om bepaald gebrek aan expertise op te vullen. Joost vertelt dat deze middelen vanaf 2026 beschikbaar zijn. “We brengen nu per project de vraag in beeld. De expertpool maakt denk ik al snel verschil.” Puck vervolgt: “Het wetgevingsprogramma loopt tot en met 2028 en dan willen we zo veel mogelijk maatregelen in procedure hebben. De komende 3 jaar wordt dus veel in gang gezet.” 
TenneT heeft voor 26 projecten aangegeven welke maatregelen relevant zullen zijn. Het zijn complexe projecten waarvan TenneT heeft ingeschat dat ze urgent zijn om de netcongestie tegen te gaan en zo’n maatwerkaanpak behoeven. “Ook als de wettelijke maatregel later klaar is dan het project deze nodig heeft, helpt dat in je onderbouwing”, geeft Joost aan, “en we zoeken naar een projectspecifiek alternatief, om alsnog het knelpunt aan te pakken.” 

Het raakt iedereen 

Puck benadrukt dat het oplossen van netcongestie geen technische wijziging is. “Het is echt een belangenafweging. Het is geen kwestie van een knopje omzetten, het heeft ook veel plek nodig in de leefomgeving. Wij focussen op de lange termijn, op de verzwaring van de infrastructuur. De aanleg zal niet altijd positief uitpakken op je omgeving, daarom zijn de gebiedsinvesteringen belangrijk.” De gebiedsinvestering is geld, vrijgemaakt voor gemeenten waar 380 kV-projecten worden aangelegd. Als in gemeenten veel samenkomt, terwijl het project een nationaal belang heeft, krijgen ze financiële compensatie om de leefomgeving te verbeteren. 

We gaan de komende jaren allemaal de gevolgen zien, legt Joost uit. “We hebben nu last van netcongestie, maar we krijgen óók last van de oplossing. Er moet worden gebouwd. Ik ben blij dat we de koppeling kunnen leggen tussen beleid, wetgeving en de projecten. De nieuwe maatregelen maken het concreet. Om netcongestie sneller te verzachten moet je andere belangen inperken. Belangen van burgers, eigendomsrechten, milieu en natuur. Je moet daarin keuzes maken.” 

Het ministerie wil mensen goed informeren waarom projecten juist op een bepaalde plaats relevant zijn. En daarmee bewustwording en draagvlak creëren. “Want uitbreiding van de energie-infrastructuur is hard nodig. Niet alleen voor het klimaatakkoord, maar ook zodat woningen en scholen gebouwd kunnen worden en bedrijven kunnen groeien.”