Programma Aansluiting Wind Op Zee (PAWOZ) - Eemshaven

Het Programma Aansluiting Wind Op Zee – Eemshaven (PAWOZ-Eemshaven) onderzoekt de mogelijkheden voor toekomstige kabel- en leidingroutes vanaf de Noordzee naar Eemshaven.

Bij het zoeken naar verbindingsmogelijkheden komen we onder andere de volgende gebieden tegen:

• de Wadden en Waddeneilanden
• het UNESCO Werelderfgoed de Waddenzee
• Natura 2000 gebieden
• hoogwaardige landbouwgebieden
• het industrieterrein Eemshaven
• het Eems-Dollard verdragsgebied

De aanleg van de kabels en leidingen kan invloed hebben op de lokale omgeving. Natuur, landbouw, mensen en organisaties in de omgeving kunnen hierdoor positief of negatief in hun belangen worden geraakt.

Op 31 januari 2020 is met www.windopzee.nl het online informatiepunt gelanceerd over windenergie op de Nederlandse Noordzee.

Het digitale reactieplatform voor PAWOZ – Eemshaven vindt u op: windopzee.ireporting.nl.

Van vrijdag 28 februari tot en met donderdag 10 april 2025 lag het Ontwerpprogramma Aansluiting Wind op Zee (PAWOZ) ter inzage. In die periode was het mogelijk om een zienswijze in te dienen. Deze zienswijzen worden beoordeeld en betrokken bij het definitieve programma. Het definitieve programma wordt op een later moment op deze website gepubliceerd.

• De documenten zijn beschikbaar op de pagina: Programma Aansluiting Wind Op Zee (PAWOZ) - Eemshaven - (Ontwerp)programma.
• Die Arbeitspläne und Entscheidungsentwürfe in deutscher Sprache finden Sie unter: Programma Aansluiting Wind Op Zee (PAWOZ) - Eemshaven - (Entwurfs)programm.

Om belanghebbenden en de omgeving zo goed mogelijk te betrekken, zijn er tijdens de terinzagelegging van het Ontwerpprogramma verschillende inloopbijeenkomsten georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomsten was iedereen welkom om vragen te stellen en meer informatie te ontvangen over het programma en de procedure. Hieronder vindt u de de algemene presentatie, sfeerverslagen en posters van de inloopbijeenkomsten.

Op 10 maart 2025 is het webinar uitgezonden over PAWOZ-Eemshaven. Heeft u dit gemist of wilt u het nog een keer terugkijken? Bekijk dan de opname van het webinar (met Nederlandse ondertiteling) of de opname van het webinar (met Duitse ondertiteling).

Om belanghebbenden en de omgeving zo goed mogelijk te betrekken zijn er diverse bijeenkomsten georganiseerd. Op deze omgevingsbijeenkomsten zijn belanghebbenden geïnformeerd over de stand van zaken rondom het project PAWOZ.

Omgevingsbijeenkomst 14 januari 2025
In de omgevingsbijeenkomst van 14 januari 2025 is men bijgepraat over de stand van zaken over PAWOZ-Eemshaven. Daarbij is een update gegeven over de review van de deelrapporten en over het concept-ontwerpprogramma PAWOZ. Ook is er een presentatie gegeven over hergebruik van bestaande gasleidingen. Daarna was er ruimte voor een interactief gesprek. Hieronder vindt u het verslag inclusief de presentaties van deze bijeenkomst.

Het ministerie van Klimaat en Groene Groei (voorheen EZK), TenneT en Gasunie vinden participatie erg belangrijk. De manier waarop de participatie wordt ingezet, staat beschreven in het participatieplan. Dit plan wordt bij elke fase van het programma geëvalueerd in een verslag en opnieuw vastgesteld voor de komende periode. Het participatieplan is geactualiseerd.

Eerdere versies van het participatieplan gaan over participatie respectievelijk in de periode juni 2022 tot september 2022 en van januari 2023 tot medio 2024. Dit nieuwe plan gaat over de participatie in de periode van januari 2023 tot en met de vaststelling van het programma (naar verwachting in het 2e kwartaal van 2025). Reacties op het participatieplan kunt u doorgeven via bureauenergieprojecten@minezk.nl.

Notitie Routeontwikkeling

In de Notitie Routeontwikkeling deel 1 en 2 leest u een update van onze onderzoeken naar de mogelijke routes om de energie van wind op zee naar de Eemshaven te brengen. In deze fase zijn de verschillende routes technisch uitgewerkt. Dat wil zeggen: welke aanlegtechniek zet je in op welk deel van de route. Daarna is onderzocht wat de morfologische en ecologische effecten van deze aanlegtechniek zijn. We hebben eerst naar deze twee onderwerpen gekeken omdat we op advies van de Commissie MER verwachten dat deze effecten een doorslaggevende factor kunnen zijn voor de routes in dit gebied. Deel 3 is de definitieve versie van de Notitie Routeontwikkeling en bevat de definitieve routes die verder worden onderzocht.

Als uit dit onderzoek naar de morfologische en ecologische effecten is gebleken dat een route onvergunbaar is, dan valt deze af voor verder onderzoek in de Milieu effectenrapportage (MER) en Integrale Effectenanalyse (IEA). In deze notities leest u welke routes mee worden genomen in de MER en IEA. In deze fase onderzoeken we ook de effecten op bijvoorbeeld economie, landschap, leefgebied, landbouw en visserij.

Op 3 augustus 2023 heeft de Commissie voor de milieueffectrapportage (Commissie mer) een advies uitgebracht over de Notitie Routeontwikkeling deel 1.

In onderstaand document vindt u een overzicht van de te onderzoeken routes binnen het PAWOZ - Eemshaven. Er worden 10 mogelijke routes beschreven.

Omgevingsbijeenkomsten

Om belanghebbenden en de omgeving zo goed mogelijk te betrekken zijn er diverse bijeenkomsten georganiseerd. Op deze omgevingsbijeenkomsten zijn belanghebbenden geïnformeerd over de stand van zaken rondom het project PAWOZ.

Omgevingsbijeenkomst 27 november 2024
In de omgevingsbijeenkomst van 27 november 2024 is men bijgepraat over de stand van zaken over PAWOZ-Eemshaven. De onderzoeken en studies zijn inmiddels afgerond en tijdens deze omgevingsbijeenkomst zijn de belangrijkste bevindingen uit de MER en IEA-onderzoeken gedeeld. Daarna was er ruimte voor dialoog: het publiek werd enkele stellingen voorgelegd. Hieronder vindt u een verslag inclusief presentaties van deze bijeenkomst.

Omgevingsbijeenkomst 25 april 2024
In de omgevingsbijeenkomst van april 2024 is men bijgepraat over de stand van zaken van PAWOZ. Daarbij is een update gegeven over de effectenonderzoeken en over hoe het proces er voor de komende periode uitziet. Daarnaast is er een presentatie gegeven over de gebiedsinvesteringen. Hieronder vindt u een verslag inclusief presentaties van deze bijeenkomst.

Verslag Bestuurlijk Overleg

Hieronder vindt u de verslagen van het Bestuurlijk Overleg PAWOZ in 2024.

Sfeerverslagen inloopbijeenkomsten november 2023

In november 2023 organiseerde het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) inloopbijeenkomsten in de regio. Hier kregen bezoekers informatie over elektriciteits- en waterstofroutes die nodig zijn om windenergie van zee aan land te krijgen. Vragen als 'Welke routes worden onderzocht? Hoe gaat een onderzoek? Wat is er nodig om kabels en leidingen aan te leggen? Welke impact heeft dit? Hoe kan ik hierover meepraten?' werden beantwoord. Hieronder vindt u de sfeerverslagen van de verschillende avonden.

Op 6, 7, 8, 13, 14 en 21 november 2023 waren er inloopbijeenkomsten in de regio. Hieronder leest u hiervan de sfeerverslagen.

Sfeerverslag inloopbijeenkomst juli 2023

Op 6 juli 2023 vond een inloopbijeenkomst voor bewoners van de gemeentes Tytsjerksteradiel, Dantumadiel, Westerkwartier en Noardeast-Fryslân plaats. Dit zijn gemeentes waar mogelijk waterstofleidingen komen te liggen. Tijdens de bijeenkomst op 6 juli gaven we informatie over het nut en noodzaak van wind op zee, en gingen we in gesprek over de mogelijke impact van de aanleg van kabels en leidingen op de omgeving. Hieronder vindt u het sfeerverslag van deze bewonersavond.

Omgevingsbijeenkomsten

Om belanghebbenden en de omgeving zo goed mogelijk te betrekken zijn er diverse bijeenkomsten georganiseerd. Op deze omgevingsbijeenkomsten zijn belanghebbenden geïnformeerd over de stand van zaken rondom het project PAWOZ.

Omgevingsbijeenkomst 20 september 2023
Op 20 september 2023 vond de 3e omgevingsbijeenkomst van dit jaar plaats. Tijdens deze bijeenkomst is men bijgepraat over de routeontwikkeling deel 2 en de 50% MER rapportages. Dat wil zeggen dat er toelichting is gegeven op welke routes nog meegaan in verder onderzoek en welke routes voor nu zijn afgevallen. De bijeenkomst bestond uit een plenair gedeelte en een aantal werksessies. Hieronder vindt u een verslag inclusief presentaties van deze bijeenkomst.

Omgevingsbijeenkomst 29 juni 2023
Op 29 juni 2023 vond er een omgevingsbijeenkomst plaats in verband met de routeontwikkeling van het Programma Aansluiting Wind Op Zee (PAWOZ) -Eemshaven. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat organiseerde deze bijeenkomst om belanghebbenden te informeren over de voortgang. De volgende onderwerpen kwamen aan bod: routeontwikkeling, routealternatief tunnel, gebiedsinvesteringen en gerelateerde projecten. Het verslag van deze bijeenkomst leest u in het document hieronder.

Omgevingsbijeenkomst 20 maart 2023
Bijna een jaar geleden is PAWOZ van start gegaan. Na het vaststellen van de Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD) staan we voor een nieuwe fase: die van de effectenstudies. Om de start van deze fase te markeren, organiseerden we 20 maart 2023 een brede omgevingsbijeenkomst op het provinciehuis van Groningen. Het doel van de bijeenkomst was om verder zicht te krijgen op waar we staan, wat de knelpunten zijn, en om de behoeftes en feedback van de stakeholders te verzamelen. Het verslag van deze bijeenkomst leest u in het document hieronder.

Verslag Bestuurlijk Overleg

Hieronder vindt u de verslagen van het Bestuurlijk Overleg PAWOZ in 2023.

Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD)

Van 30 september tot en met 10 november 2022 heeft de concept Notitie Reikwijdte en Detailniveau (concept-NRD) ter inzage gelegen voor de milieueffectrapportage voor dit project. In die periode was het mogelijk om een zienswijze in te dienen. Alle zienswijzen zijn door de betrokken overheden meegenomen bij het opstellen van de definitieve Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD). Daarin is vastgelegd welke informatie in het MER wordt opgenomen.

Concept-NRD

Op de concept-NRD zijn diverse reacties binnengekomen. In onderstaande documenten kunt u deze reacties bekijken en ook de Nota van Antwoord lezen.

Voornemen en voorstel voor participatie

Van 15 april tot en met 27 mei 2022 hebben het voornemen en het voorstel voor participatie van het PAWOZ – Eemshaven ter inzage gelegen. In die periode was het mogelijk om een reactie te geven. Deze reacties zijn gebundeld in een inspraakbundel. De antwoorden hierop staan in de Nota van Antwoord.

De Nota van Antwoord, inspraakbundel, het Voornemen en het voorstel tot participatie zijn hieronder in te zien.

Verslag Bestuurlijk Overleg

Hieronder vindt u de verslagen van het Bestuurlijk Overleg PAWOZ in 2022.

November 2022

Hieronder vindt u het verslag van de themasessie van 24 november 2022.

Oktober 2022

Op 10, 11, 12 en 26 oktober 2022 waren er informatiebijeenkomsten in de plaatsen: Schiermonnikoog / Hollum / Uithuizermeeden en Dokkum.

Naast de reguliere informatiebijeenkomsten werd een extra bijeenkomst in Pieterburen georganiseerd, specifiek gericht op grondeigenaren.

Het was daarnaast op 11, 12 en 25 oktober 2022 ook mogelijk om overdag informatie in te winnen in de plaatsen: Nes / Leens en Uithuizen.

Juni 2022

Op 21, 22, 23, 27 en 28 juni 2022 waren er informatiebijeenkomsten in de regio.

Overige vragen en antwoorden

Hieronder vindt u de overige vragen en antwoorden uit het participatieproces.

April 2022

Op 21 april 2022 was er een online informatiespreekuur voor PAWOZ-Eemshaven. Hieronder vindt u een verslag van de avond inclusief de vragen en antwoorden.

Maart 2022

Op 28 maart 2022 is het programma PAWOZ-Eemshaven gestart door middel van een kick-off sessie waarvoor alle omgevingspartijen waren uitgenodigd.

Het programma wordt uitgevoerd in nauwe afstemming met betrokkenen uit natuur-, milieu- en maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven, en andere overheden als:

• belangenorganisaties / havenbedrijven / netbeheerders / energiebedrijven / visserij / scheepvaart / landbouw / lokale overheden

Uiteraard krijgen ook omwonenden en grondeigenaren de gelegenheid om hun ideeën en wensen met ons te delen zodat deze meegenomen kunnen worden in het programma.

De Rijksoverheid gaat zorgvuldig om met de belangen, zorgen en wensen van al deze partijen. Om die reden heeft EZK over de aanlanding in Eemshaven nauw contact met de Waddenacademie, het Omgevingsberaad Waddengebied, de Beheerautoriteit Waddenzee, het Noordzee Overleg, de gemeentes 'Het Hogeland' en 'Noordeast-Fryslan' en de provincies Groningen en Friesland. Het contact wordt gebruikt om van gedachten te wisselen en om zoveel mogelijk tegemoet komen aan belangen, zorgen en kansen uit de omgeving.

Naar aanleiding van vragen uit de omgeving over het gepubliceerde voorkeursalternatief (VKA) voor Net op zee - Ten noorden van de Waddeneilanden en de versnelde aanwijzing van extra windenergiegebieden heeft het ministerie van EZK besloten om nader onderzoek te doen naar de mogelijke aanlandroutes door het Waddengebied. Dit is gebeurd in het onderstaande onderzoek ‘Innovatie doorkruising Waddengebied'.

Parallel daaraan liep het programma 'Verkenning Aanlanding Wind Op Zee' (VAWOZ). Naar aanleiding van de verkenning en het onderzoek heeft de staatssecretaris van EZK besloten om de lopende procedure van het Net op zee Ten noorden van de Waddeneilanden en de aanlanding gezamenlijk met het nieuwe windgebied Doordewind in een nieuw ruimtelijk programma verder te onderzoeken, genaamd Programma aansluiting wind op zee – Eemshaven (PAWOZ – Eemshaven).