Zakendoen in Afrika: Hoe doe je dat?

Diverse Nederlandse bedrijven hebben de laatste jaren de Afrikaanse markt ontdekt. De invoer en uitvoer nemen beide langzaam maar zeker toe. Ook tijdens de Africa Business Week / Dialogue blijkt altijd dat er veel interesse is voor zakendoen in Afrika.

Uit reacties van ondernemers blijkt dat soms nog onbekend is welke kansen er liggen in Afrika en hoe je dat het beste kunt aanpakken. RVO-specialisten staan klaar om ondernemers te helpen met vragen als: waar kan mijn product aanslaan, hoe kan ik verantwoord ondernemen in Afrika, hoe kan de overheid mij helpen?

3 RVO-specialisten op het gebied van zakendoen in Afrika: een introductie

Alwin Quispel is Business Development Coach voor verschillende grote handelslanden in Afrika. Hij is zelf viskweker geweest in Ethiopië. "Ik wilde een bedrijf opzetten om bij te dragen aan de voedselvoorziening in Ethiopië. Na 6 jaar er gewoond en gewerkt te hebben kwam het bedrijf in een nieuwe fase. Toen ben ik terug naar Nederland gegaan."

Renate Douwes is Business Development Coach voor Noord-Afrika en Senegal. Tijdens haar studie zat ze in Ethiopië, een half jaar in Kaapstad en een half jaar in Burundi. Voor haar vorige baan zat ze ook in Ghana, Oeganda, Kenia en Tanzania. "Omdat ik zoveel gewoond en gewerkt heb in Afrika, was ik blij dat hier een plekje vrij kwam."

Francine Punt is als Adviseur Internationaal Ondernemen contactpersoon voor verschillende Afrikaanse landen. Ze is opgegroeid in Burundi en woont en werkt al een tijd in Nederland. "Afrika is na Azië het grootste continent ter wereld. Daarom is het erg belangrijk om de Afrikaanse landen te onderscheiden in plaats van ze als één eenheid te zien."

Alwin Quispel, Renate Douwes en Francine Punt

Tip 1: Denk goed na in welk land je zaken wilt doen

'Gigantisch'; zo omschrijft Alwin het Afrikaanse continent. "Het is een continent met 54 landen. Het duurt langer om van Addis Abeba naar Kaapstad te vliegen, dan van Addis Abeba naar Rome." De mogelijkheden verschillen dan ook van regio tot regio en van land tot land, legt hij uit. "Focus je daarom als ondernemer eerst op één land, kijk daarna pas naar de regio."

Als BD-coach denkt hij opbouwend mee: matchen de wensen van het bedrijf met het land waar ze willen zakendoen? "In Ethiopië en Nigeria heb je bijvoorbeeld een tekort aan harde valuta. Het is best lastig om dan je spullen te exporteren naar die markten. Bij Zuid-Afrika is dat wat makkelijker."

Renate: "Bij de Golf Business Dialogue sprak ik met bedrijven die ook wel interesse hadden in ondernemen in Noord-Afrika. Toen ze zeiden dat ze zaken deden in de 'e-health' adviseerde ik om naar Zuid-Afrika, Nigeria of Kenia te kijken. Dat zijn voor die sector momenteel de meest interessante landen in Afrika."

Francine krijgt soms beginnende ondernemers aan de lijn die na een reis door Afrika er ook willen ondernemen. Francine geeft dan altijd het advies eerst goed onderzoek te doen. "Je gaat ook niet zomaar starten in Italië, dan doe je ook eerst onderzoek. Je moet je eerst verdiepen in het land, de zakencultuur, dan kun je alsnog beslissen om er zaken te gaan doen."

Tip 2: Neem de tijd voor het opbouwen van zakenrelaties

Renate geeft aan dat je voor het zakendoen in Noord-Afrika een lange adem moet hebben. "Je moet er echt meerdere keren heen, warme relaties opbouwen. Het duurt soms lang voor je goede contacten, de juiste vergunningen, en het zakelijke betaalverkeer opgezet hebt."

Alwin voegt toe: "Afrika kan veel bieden als markt, maar je moet inderdaad het geduld, de passie en de energie blijven houden en er tijd in steken." Het geduld betaalt zich dan vaak wel uit, weet Alwin uit eigen ervaring: "Een relatie met een betrouwbare partner kan voor je hele leven zijn."

Tip 3: Houd rekening met een andere zakencultuur

Als Europeaan moet je je echt anders opstellen in Afrika, vertelt Francine. Een koude Europese zakenmentaliteit valt er niet goed. "In Afrika gaan mensen op een warme manier met je om, en dat is soms even wennen voor Europese ondernemers."

Alwin: "Daarnaast is ieder land in Afrika anders. Alleen al de taal. Je hebt onder andere Franstalige, Engelstalige en Portugeestalige landen. Dat geeft ook een andere dynamiek aan de zakencultuur."

Renate valt het op dat heel veel Nederlandse bedrijven graag willen leren van de cultuur. "Het is echt niet dat ze denken: wij hebben wel de oplossing. Ze luisteren goed. Er zit veel energie in en dat vind ik leuk om te zien."

Tip 4: Er liggen kansen in verschillende sectoren

Renate merkt dat Nederlandse agrarische sector Noord-Afrika echt al ziet als een goede afzetmarkt. "Zeker in de land- en tuinbouw is het niet meer: moet ik daar wel naar toe?"

In Noord-Afrika hebben veel kansen te maken met water, energie en voedselvoorziening, vertelt Renate. "Denk aan waterschaarste, zeewater-ontzilting, waterhergebruik, zilte teelt. Marokko biedt grote kansen voor windenergie en waterstof. Er wordt veel wind op zee ontwikkeld. En in Egypte liggen er kansen in de klimaatslimme landbouw."

Francine en Alwin noemen beiden het betalen met je mobiel als voorbeeld van de technologische ontwikkeling in Afrika. Francine: "Hier zijn we er net mee begonnen maar daar wordt het al jaren gedaan. Bijna iedereen heeft daar een mobiel maar die gebruiken ze dan ook echt voor alles."

Alwin: "Toen ik laatst in Kenia in een sloppenwijk was, lag daar verse vis. Die kon ik als ik wilde digitaal afrekenen met M-pesa. Zeker in Kenia, Nigeria en Zuid-Afrika zie je dat veel. In Kaapstad kun je ook met je Nederlandse pinpas op je telefoon betalen."

De start-upscene in Afrika wordt steeds groter, vertelt Alwin. "Het is het enige werelddeel dat ook in coronatijd structureel is blijven groeien met investeringen. De wisselwerking tussen bedrijven in Zuid-Afrika en Nigeria en Nederlandse bedrijven kan denk ik in meerdere opzichten iets moois opleveren. In de cybersecuritysector in Zuid-Afrika zijn al Nederlandse ondernemers actief."

Tip 5: Samenwerking biedt kansen

Alwin meent dat je sneller verder komt als je in een cluster gaat samenwerken. "Dus dat je andere bedrijven, kennisinstellingen en ngo's erbij betrekt en dan gezamenlijke doelen stelt. Denk aan het trainen van lokaal personeel, het neerzetten van het Nederlandse bedrijfsleven in een sector, en lobbyen bij de overheid."

Renate geeft een voorbeeld: "Denk aan de glastuinbouw. De een bouwt de kas, de ander heeft de software voor water en licht, en dan heb je ook mensen nodig die de lampen hebben. Zo bouw je met elkaar een totaaloplossing."

Een PIB kan helpen om deze samenwerking voor elkaar te krijgen. Lees meer over Partners for International Business (PIB) op onze website.

Tip 6: RVO kan ondersteuning bieden

Francine krijgt als klantadviseur regelmatig praktische vragen over zakendoen in Afrika. "Startende ondernemers vragen vaak: Hoe moet ik mijn bedrijf registreren? Welke documenten heb ik nodig?" Ze helpt ook ondernemers om bijvoorbeeld geschikte partners te vinden in Afrika. Of om eerst een marktverkenning te doen. "Dit doen we in samenwerking met de Nederlandse ambassades."

De Business Development Coaches van RVO sparren vaak met ondernemers over hun zakelijke ideeën in Afrika. Ook linken ze ondernemers aan het netwerk in Afrika, zijn ze aanwezig bij evenementen, en ondersteunen ze inkomende en uitgaande handelsmissies.

Renate: "Kansrijke sectoren – zoals afvalverwerking en circulaire economie in Egypte – breng ik onder de aandacht van Nederlandse bedrijven. Ik leg ze uit: Hier liggen kansen, maar wees je ook bewust van die andere manier van zakendoen. En denk aan maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)."

Alwin deelt ook graag zijn praktijkkennis van toen hij ondernemer in Ethiopië was. "Als ondernemer in Ethiopië heb ik ook fouten gemaakt. Toen wij begonnen, had ik bijvoorbeeld geen verstand van viskweken. Ik had beter eerst even op een visboerderij kunnen werken. Dan hadden we misschien andere keuzes gemaakt."

Tip 7: Denk ook aan maatschappelijk verantwoord zakendoen

MVO is bij het zakendoen in Afrika een belangrijk onderwerp, geeft Renate aan. "We gaan daarover in gesprek met ondernemers en zoeken bijvoorbeeld betrouwbare gesprekspartners voor ze. We wijzen ze dan op de OESO-richtlijnen."

Francine adviseert ondernemers ook altijd om even de MVO Risico Checker te doen. "Zo kun je de IMVO-risico's in je keten aanpakken."

Als ondernemer moest Alwin zelf jaarlijks over MVO-prestaties rapporteren. "Aanvankelijk denk je: dat kost misschien wat te veel tijd en leidt af van de core-business. Toch hielp het ons om over dingen na te denken waar je anders geen tijd voor had. Het heeft ons model in Ethiopië ook sterker gemaakt."

Hij wil nog benadrukken dat zakendoen in Afrika niet makkelijk is. "Je moet realistisch zijn en sterk in je schoenen staan. Je moet ook wel tegen een stootje kunnen. Dat is wel goed om je te realiseren. Maar de aanhouder wint!"

Meer weten?

• Bekijk de handel tussen Nederland en Afrikaanse landen op de website van het CBS.
• Bekijk onze pagina Zakendoen in Afrika, met meer artikelen en informatie.
• Bekijk de Subsidiewijzer of er regelingen zijn die u kunnen helpen bij het zakendoen in Afrika.
• Lees het artikel van de KVK: Zakendoen met landen in Afrika: kansen, tips en uitdagingen.