Welke effecten heeft een windturbine of windpark op de omgeving?

Geluid

Windturbines maken geluid. Dit komt vooral door de draaiende wieken/bladen (aerodynamisch geluid) en in mindere mate door de techniek in de turbine, zoals de generator (mechanisch geluid).

Hoeveel geluid u hoort, hangt af van verschillende factoren. Bijvoorbeeld de snelheid van de bladen, de windrichting en het weer. In een rustig buitengebied valt het geluid sneller op dan in een stad met veel achtergrondgeluid.

Wat betekent dit voor u?

Langdurig geluid kan invloed hebben op de nachtrust en het welzijn van omwonenden. Daarom zijn er in Nederland regels voor het maximale geluidsniveau bij woningen. Als windparkontwikkelaar moet u technieken toepassen om het geluid te beperken. Dankzij technische aanpassingen maken nieuwe turbines minder geluid. 

Onderzoek van het RIVM uit 2021 laat zien dat sommige mensen stress of slaapverstoring ervaren door het geluid, terwijl anderen er weinig last van hebben. Laagfrequent geluid (lage tonen) veroorzaakt volgens dit onderzoek geen extra hinder. Ook blijkt dat mensen minder last hebben als ze betrokken zijn bij de plaatsing van een windturbine.

Gezondheid

Behalve geluid zijn er weinig directe gezondheidseffecten van windturbines. Tijdens de bouw en het transport kan er tijdelijk wat fijnstof in de lucht komen, maar dit is meestal beperkt en van korte duur.

Soms noemen mensen ook bisfenol A (BPA), een stof in sommige kunststof onderdelen. Onderzoek in Flevoland laat zien dat de hoeveelheid BPA van windturbines erg laag is en nauwelijks bijdraagt aan de totale BPA-uitstoot. Enkele cijfers:

• Jaarlijks dragen windturbines ongeveer 0,0005% bij aan alle microplastics in Nederland.
• Een turbine stoot gemiddeld 0,2 gram BPA per jaar uit (maximaal 2 gram bij slijtage).
• Deze hoeveelheid is verwaarloosbaar vergeleken met andere bronnen, zoals huishoudelijk afvalwater.
• De concentratie BPA in de lucht direct achter de bladen is bijvoorbeeld 0,005 ng/m³, dus extreem laag.

Wat betekent dit voor u?

• Als windparkontwikkelaar houdt u rekening met mogelijke gezondheidseffecten, zoals geluid.
• Als omwonende weet u dat andere gezondheidseffecten klein zijn en niet bewezen.

Schaduw

Draaiende bladen kunnen bewegende schaduwen geven op woningen en gebouwen (slagschaduw). Dit gebeurt als de zon achter de turbine staat. Het kan binnen (kort) donker worden, wat soms hinder veroorzaakt voor omwonenden.

Hoeveel slagschaduw er is, hangt af van de hoogte en positie van de turbine, de stand van de zon en het seizoen. In Nederland zijn regels die bepalen hoeveel uur per jaar een woning schaduw mag krijgen. Moderne windturbines kunnen automatisch tijdelijk stoppen als de schaduw te veel hinder geeft.

Wat betekent dit voor u?

• Als windparkontwikkelaar kunt u automatische stilstand van turbines inzetten om hinder door schaduw te beperken.
• Als omwonende weet u dat hier maatregelen voor bestaan.

Veiligheid

Windturbines moeten veilig zijn voor de omgeving. Toch bestaan er enkele zeldzame risico’s:

• Afbrekende bladen: in erg uitzonderlijke gevallen kan een blad breken.
• IJsafzetting: in de winter kan ijs op de bladen loskomen en enkele tientallen meters ver vliegen.
• Omvallen van turbines: erg zeldzaam, bijvoorbeeld door extreme storm of constructiefouten.

Om deze risico’s te beperken, zijn er strenge regels voor de afstand tot huizen, wegen en andere infrastructuur. Moderne turbines worden bovendien continu gecontroleerd en onderhouden.

Wat betekent dit voor u?

• Als windparkontwikkelaar of beheerder controleert u de turbines regelmatig en zorgt u dat ze veilig blijven. De vergunningverlener (gemeente, provincie of het Rijk) controleert of de eigenaar van de windturbines zich aan deze regels houdt.
• Als omwonende weet u dat de windparken voldoen aan strenge veiligheidsregels en dat uw woonomgeving beschermd is.

Dieren en planten

Windparken kunnen invloed hebben op dieren en natuurgebieden:

• Vogels en vleermuizen: ze kunnen tegen de bladen vliegen, vooral op hun trek- of vliegroute. Vleermuizen kunnen ook slachtoffer worden doordat er direct achter de draaiende rotorbladen een onderdruk ontstaat.
• Habitatverstoring: wegen en funderingen kunnen planten en dieren verstoren.
• Geluid en schaduw: kunnen effect hebben op dieren in de omgeving.

De ontwikkelaar van het windpark laat eerst ecologisch onderzoek doen. Daarna neemt hij maatregelen, bijvoorbeeld aanpassing van de opstelling van het windproject, het tijdelijk stilzetten van turbines tijdens vogeltrek of aangepaste verlichting. 

Wat betekent dit voor u?

• Als windparkontwikkelaar moet u rekening houden met de natuur en de regels volgen.
• Als omwonende weet u dat er maatregelen zijn om dieren te beschermen.

Landschap

Windturbines zijn zichtbaar in het landschap. Hoe storend mensen dit vinden, hangt af van de locatie en omgeving:

• In open landschappen vallen ze meer op.
• Bij industrieterreinen of langs wegen minder.

Hoe groot het effect is, hangt af van de hoogte, opstelling en afstand tot huizen. Soms komen er maatregelen om het landschap minder te verstoren, bijvoorbeeld door een rij bomen of struiken aan te planten of de turbines op plekken te zetten waar ze minder opvallen. 

Wat betekent dit voor u?

• Als windparkontwikkelaar kunt u rekening houden met het uitzicht en ervoor zorgen dat de turbine zo goed mogelijk past in het landschap.
• Als omwonende weet u dat het windpark zo min mogelijk het uitzicht verstoort.

Cultuur en archeologie

De bouw van windparken kan invloed hebben op plekken die belangrijk zijn voor de geschiedenis van de cultuur en archeologische vindplaatsen:

• Uitzichten die horen bij historische plekken of monumentale landschappen kunnen veranderen.
• Funderingen van windparken, wegen en kabels kunnen archeologische plekken raken.

Wat betekent dit voor u?

• Als windparkontwikkelaar moet u eerst archeologisch onderzoek doen. Zo beschermt u belangrijke plekken en zorgt u dat ze veilig blijven.
• Als omwonende weet u dat cultureel erfgoed wordt onderzocht en beschermd voordat een windpark wordt gebouwd.

Milieu

De overheid laat onderzoeken welke effecten een windpark op het milieu heeft. 

• Windparken met 20 of meer turbines moeten een volledig milieueffectrapport (MER) maken.
• Voor 3 tot 19 turbines bekijkt de overheid of een volledig MER nodig is.
• Voor alle projecten volgt een Onderbouwing Fysieke Leefomgeving (OFLO) of een toelichting. Deze komt in het omgevingsplan, met sectorale rapporten.

Wat betekent dit voor u?

• Als windparkontwikkelaar krijgt u duidelijk inzicht in de effecten en verplichtingen.
• Als omwonende weet u dat het milieu zorgvuldig wordt onderzocht en dat uw belangen worden meegewogen.