Wat betekent slagschaduw bij een windpark?

Wat is slagschaduw?

Schijnt de zon op de draaiende wieken van een windturbine? Dan ontstaat er slagschaduw. Dit is de bewegende schaduw van de wieken op de grond of op een gebouw. Deze slagschaduw draait mee met de zon. De schaduw is het langst bij zonsopgang en -ondergang in de winter, als de zon laag staat.

Of de slagschaduw ook echt voorkomt op die dagen, hangt af van verschillende dingen:

• Is het die dagen zonnig of bewolkt?
• Draait de turbine of staat hij stil? Bijvoorbeeld door weinig wind, stilstand of onderhoud.
• Hoe staan de bladen ten opzichte van de zon? Dit hangt af van de windrichting.

Last van slagschaduw

Als de slagschaduw van een windturbine op het raam van een huis valt, kan dat vervelend zijn voor wie daar woont. Daarom zijn er regels in de Omgevingswet om dit te beperken.

Bijna alle windturbines moeten volgens de vergunning een stilstandvoorziening hebben. Dit is software in de windturbine die de turbine automatisch stilzet als er te veel slagschaduw zou zijn.

Als initiatiefnemer van een windpark kunt u, in overleg met bevoegd gezag (bijvoorbeeld de gemeente of provincie), ervoor kiezen om alle slagschaduw te voorkomen. In dat geval zet u de windturbines stil op elk moment dat er slagschaduw zou ontstaan.

Slagschaduw meten en berekenen

Waar in de omgeving van een (toekomstige) windturbine slagschaduw kan optreden, kunt u met behulp van een model berekenen.

Heeft u één of 2 losse turbines?

Voor één windturbine of 2 losse turbines gelden landelijke regels. Deze regels staan in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl).

Om slagschaduw te voorkomen of te beperken, moet de windturbine een stilstandvoorziening hebben. Dat is software die de turbine tijdelijk stilzet als er anders te veel slagschaduw zou zijn op een gebouw met verblijfsruimte, zoals een woning of kantoor.

De turbine moet worden stilgezet als:

• er op meer dan 17 dagen per jaar, langer dan 20 minuten per dag, slagschaduw op een gebouw valt;
• én het gebouw op minder dan 12 keer de rotordiameter van de turbine ligt.

Heeft u een windpark met 3 of meer turbines?

Voor windparken met 3 of meer turbines werkt de Rijksoverheid sinds 2022 aan nieuwe landelijke regels. Die regels heten de windturbinebepalingen. Ze komen in de plaats van eerdere regels die niet meer gebruikt mogen worden. De Raad van State bepaalde dat die oude regels niet voldeden. De nieuwe windturbinebepalingen komen in het Bal en het Bkl van de Omgevingswet. 

Gemeente of provincie bepaalt

Zolang die regels er nog niet zijn, mogen provincies en gemeenten zélf milieuregels opstellen (lokale normen). Bij zo’n maatwerkbesluit bepaalt het bevoegd gezag (bijvoorbeeld de gemeente of provincie) hoeveel slagschaduw een windpark mag veroorzaken. Die norm baseren zij op onderzoek naar de situatie op die locatie. 

Deze norm komt dan in het omgevingsplan te staan. Daarin legt de provincie of gemeente ook vast dat op die plek een windpark mag komen.

Hulp bij opstellen regels

Provincies en gemeenten bepalen dus zelf hoeveel slagschaduw zij acceptabel vinden voor nieuwe windparken. De Rijksoverheid, waaronder RVO, ondersteunt hen daarbij. Dat doet zij samen met onder andere:

• de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG);
• het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie (NP RES);
• het Interprovinciaal Overleg (IPO).

Op de Helpdesk Wind op Land vindt u meer informatie over het opstellen van lokale normen voor windturbines.