Gebouwautomatiserings- en controlesysteem (GACS)

Eisen GACS 

Het GACS moet in staat zijn om:

• het energieverbruik permanent te controleren, bij te houden en te analyseren. Ook moet het systeem de mogelijkheid bieden om het verbruik bij te sturen;
• de energie-efficiëntie van het gebouw te toetsen en rendementsverliezen van technische bouwsystemen op te sporen. Maar ook moet het systeem de beheerder van de voorzieningen of technische installaties kunnen informeren over de verbetermogelijkheden;
• de communicatie mogelijk te maken met verbonden technische bouwsystemen en andere apparaten in het gebouw;
• samen te werken met andere technische bouwsystemen die het energiegebruik van het gebouw kunnen veranderen. Denk daarbij aan opslagsystemen, zonnepanelen en laadpalen. Het maakt daarbij niet uit welke fabrikant het technische systeem maakte. 
  Een GACS kan bestaan uit verschillende onderdelen van verschillende merken die samen de gevraagde functionaliteiten hebben. Er zijn ook fabrikanten die een compleet pakket aanbieden. U heeft hierin een keuze, de gewenste functionaliteiten staan voorop.  
  Het Nederlandse Besluit Bouwwerken Leefomgeving (BBL) art 3.145/3.146 /4.160d/4.160e omschrijft de functionele eisen aan een GACS.

Let op: vanaf 1 januari 2030 is een GACS ook verplicht in alle utiliteitsgebouwen met verwarmings- of airconditioningssystemen met een vermogen van meer dan 70 kW. U leest daar op tijd meer over.

Voldoen aan de GACS-verplichting

Wanneer voldoet uw gebouw aan de GACS-eisen? Dat is niet makkelijk te zeggen, omdat het van de situatie afhangt.

U brengt uw situatie het beste zo in kaart:   

• Inventariseer welk(e) gebouw(en) in aanmerking komt/komen voor de GACS-verplichting.
• Bepaal voor ieder gebouw welke verbeteringsmogelijkheden er zijn.
• Bekijk deze mogelijke verbeteringen op de technische en financiële haalbaarheid.

Uw systemen controleren

De checklist hieronder is gebaseerd op de norm NEN-ISO-52120. Geeft de checklist aan dat het hele systeem voldoet aan het niveau en dat het energiemanagementcomponent voldoet aan niveau B? Dan voert uw GACS de eisen uit volgens deze NEN-norm. De norm is een richtlijn. U kunt deze gebruiken, maar u mag ook een gelijkwaardige andere aanpak gebruiken. Zoals een specialist inhuren. De specialist stelt dan een rapportage op en geeft daarin aan welke verbetermogelijkheden er zijn om te voldoen

Voorbeeld:

Stel: u heeft een zonwering die u met de hand bedient, moet u dan een automatische zonwering installeren? Nee, dat hoeft niet.  Als u maar begrijpelijk maakt dat u ook het doel haalt met een zonwering die u met de hand  bedient (het doel is zonwering goed regelen).  

Niveau A, B C en D (klasse)

Wat betekent de klasse-indeling? Dit geeft aan of het klimaat in het gebouw wel of niet efficiënt geregeld is. Een efficiënt geregeld klimaat bespaart op gas-en elektriciteitsgebruik. Het geeft ook een hoog comfort aan de gebruikers van het gebouw.

• Klasse A: zeer efficiënte regeling
• Klasse B: verbeterde standaard regeling
• Klasse C: standaard
• Klasse D: inefficiënte regeling

Verschillende gebouwsystemen 

Utiliteitsgebouwen

De EPBD IV schrijft voor dat u de GACS moet gebruiken in alle niet-woongebouwen. In de Nederlandse wetgeving betekent dit dat alle utiliteitsgebouwen daarvoor in aanmerking komen als zij:

• een verwarmings- en/of airconditioningsinstallatie hebben groter dan de gestelde vermogensgrenzen; hieronder vallen ook gebouwen met een industriefunctie zoals fabriekshallen en werkplaatsen.
  Wij verwachten dat gebouwen (of gebouwdelen), waar nooit of soms iemand komt, tot 29 mei 2026 ook onder de GACS-verplichting vallen. Maar de wetgever is bezig deze verplichting uit de wet te halen. Als de wetswijziging ingaat, vallen deze gebouwen dus niet meer onder de GACS-verplichting;
• geen woon(zorg)functie of vergelijkbaar hebben voor meer dan 50% van het oppervlak.  

Bij gecombineerde functies in één gebouw moet u het nominale vermogensdeel van de woon(zorg)functie afhalen van het totale geïnstalleerde nominale vermogen. 

Huur en verhuur

Bij huur en ook bij verhuur spreekt het bevoegd gezag als eerste u als gebouweigenaar aan om aan de GACS- verplichting te voldoen. 

Informatiebronnen

• Andere mogelijke behulpzame informatie vindt u op de website van Techniek Nederland.
• TKI Urban Energy bouwde een EMS vergelijker. Hiermee ziet u welke aanbieders ook GACS-functionaliteiten aanbieden: EMS vergelijker - Uptempo