Overwin de bergen en ga zakendoen in Zwitserland!

Zwitserland: Nederlanders gaan er graag op vakantie. Maar als het om zakendoen gaat, zijn we soms nog aftastend. Als Zwitserse bergen doemen de obstakels op: het is geen EU-land; btw-regels wijken af; ze spreken er 4 talen; er zijn 26 kantons met veel zelfstandigheid… Zakendoen in een bekendere markt als Duitsland of Frankrijk lijkt misschien eenvoudiger.

Toch ligt er na het beklimmen van deze obstakels een land te wachten dat Nederlandse ondernemers goed ligt. Zakendoen met Zwitserland is niet moeilijker dan zakendoen met een ander land buiten de EU. Sterker nog: de Zwitserse en Nederlandse zakencultuur hebben veel gemeen, en samenwerking levert vaak vruchtbare resultaten op.

Hulpje bij het beklimmen zijn onderstaande 9 tips voor (duurzaam) zakendoen in Zwitserland. De hieronder genoemde Zwitserland-experts slaan de handen ineen om u te helpen bij het grijpen van de kansen voor uw product of dienst.

Anita van Rozen en Saskia Harthoorn: medewerkers van de economische afdeling van de ambassade in Bern. Zij beantwoorden vragen van Nederlandse ondernemers en informeren via RVO-kansenseminars, events en marktrapporten over kansen op de Zwitserse markt.

Vanessa van der Riet en Nella de Jong: adviseurs Internationaal Ondernemen Zwitserland bij RVO. Zij beantwoorden praktische vragen van ondernemers over zakendoen in Zwitserland.

Philippe Evers: Business Development Coach Zwitserland bij RVO. Hij organiseert events over zakendoen in Zwitserland en brengt samen met de ambassade kansen in kaart voor Nederlandse ondernemers.

Anita van Rozen, Saskia Harthoorn, Vanessa van der Riet, Nella de Jong en Philippe Evers

Tip 1: Profiteer van een ondernemersklimaat dat Nederlanders goed ligt

Veel Nederlanders hebben iets met Zwitserland, legt Anita van Rozen uit. Het is een nabije markt, populair bij Nederlanders omdat ze het een mooi land vinden. "Maar andersom is dat ook zo. Veel Zwitsers zijn regelmatig in Nederland geweest, hebben er vrienden of familie wonen of hebben er gefietst of gereisd. Er zijn veel banden tussen de twee landen."

Wel zijn er wat cultuurverschillen waar je aan moet wennen, maar als Nederlanders en Zwitsers samenwerken, gaat dat vaak erg goed. Van Rozen: "De werkcultuur is wel redelijk dezelfde. We zijn beide pragmatisch, willen allebei vooruit. Zwitsers en Nederlanders werken heel goed samen in innovatieve projecten waar beide landen geld in investeren."

De Nederlandse interesse voor zakendoen in Zwitserland is niet terug te brengen tot 1 bepaalde sector. Er is interesse in sectoren als HTSM (Hightech Systemen en Materialen), machine-industrie, LSH (Life Sciences and Health), circulaire economie en duurzame mobiliteit. Bij de ambassadeursconferentie in januari 2024 was er bijvoorbeeld interesse van Nederlandse bedrijven in de security-, circulaire textiel- en ICT-sector in Zwitserland.

Tip 2: Vergeet niet dat in Zwitserland soms andere regels gelden

Ondernemers die zaken gaan doen met Zwitserland, moeten zich goed voorbereiden. In Zwitserland gaat ondernemen net even anders. Zwitserland is geen lid van de EU, maar doet wel mee aan de interne markt van de EU. Het land heeft eigen douaneregels en striktere btw-regels. 

Saskia Harthoorn: "In Zwitserland wordt zoveel mogelijk aansluiting gezocht bij regels van de EU, maar er zijn uitzonderingen en soms kunnen Zwitserse regels iets strenger zijn."

Dat merken ondernemers vooral als hun personeel tijdelijk werk verricht in Zwitserland. Anita van Rozen: "Je moet je vooraf goed in de regels verdiepen en via een website van de Zwitserse overheid registreren, je houden aan de salarisvoorschriften, de juiste classificatie van de beroepsgroep, enzovoort. Als je je er niet aan houdt, krijg je hoge boetes."

Harthoorn geeft het voorbeeld van de ondernemer die iemand uitzendt om voor een korte periode een keuken te installeren in een chalet. "Als je Zwitserse counterpart er niets over zegt, kan het zijn dat je je niet goed voorbereidt. De Zwitserse controle is heel scherp en ze hebben extra voorwaarden. Onze boodschap is dus altijd: bereid je goed voor!" 

Deze strikte regelgeving heet ook wel 'flankerende maatregelen' en RVO-adviseur Nella de Jong krijgt er vaak vragen over. Ondernemers lopen er nog steeds tegenaan, legt ze uit. "Ze moeten bijvoorbeeld een borgsom betalen, of hebben een aanmelding bij een kanton nog niet gedaan." Haar collega Vanessa van der Riet vult aan: "En de regels hierover kunnen ook nog per kanton verschillen; dat maakt het complex."

Omdat het onderwerp zo leeft bij ondernemers, hielden de ambassade en RVO in 2023 een seminar over dit onderwerp in Den Haag. Philippe Evers was als Business Development Coach bij de organisatie betrokken. "Ik was verrast hoe makkelijk we alle partijen bij elkaar konden krijgen. De Zwitserse ambassade in Den Haag wilde ook meedoen en de ambassadeur kwam ook mee. Dat niet alleen, maar er kwamen ook experts uit Zwitserland de regels uitleggen."

Overzicht van Zürich, grootste stad van Zwitserland

Tip 3: Besef dat u te maken krijgt met kantons die veel zelfstandigheid hebben

In Zwitserland speelt de centrale overheid een minder dominante rol dan in Nederland. Naast de federale overheid, zijn er kantonnale en gemeentelijke autoriteiten.

De 26 zelfstandige kantons hebben vaak eigen bevoegdheden en regelgeving. Dat is wennen voor Nederlandse ondernemers. RVO-adviseur Nella de Jong: "Het minimumloon kan per kanton verschillen. Je moet je dus goed voorbereiden."

RVO-adviseur Van der Riet vindt dat de kantons heel benaderbaar zijn als het gaat om verstrekken van informatie. "De gegevens worden goed gepubliceerd, het is keurig netjes geregeld." Toch gaat het weleens mis en dan kunnen er ook boetes volgen. "Mijn advies is: houd je aan de regels!"

De Jong voegt toe: "De duiding dat het zakendoen in Zwitserland zo in elkaar zit, helpt ondernemers wel."

Tip 4: Duurzaamheid is belangrijk in Zwitserland, pas uw marketing erop aan

Zwitsers staan wat dichter bij de natuur dan Nederlanders, vertelt Saskia Harthoorn. Duurzaamheid is voor hen belangrijk, zegt ze. "Ook in de supermarkt zie je dat mensen duurzamer inkopen dan bijvoorbeeld in Nederland."

Voor de marketing van een product of dienst is het daarom belangrijk om de duurzame aspecten te benadrukken. In Zwitserland komt het duurzaamheidsverhaal eigenlijk overal terug, zegt Harthoorn. "In iedere sector waar je bezig bent is duurzaamheid belangrijk."

Neem circulariteit. Het parlement besloot dat de Zwitserse economie meer circulair moet worden. 

Volgens Saskia Harthoorn hebben de Zwitsers belangstelling voor Nederlandse circulaire economische oplossingen. "Denk dan aan circulair aanbesteden [waarbij de duurzaamheid doorslaggevend is, niet de prijs, red.]. Of bij vragen als: hoe financier je de circulaire economie?"

RVO-adviseur Nella de Jong krijgt wel eens ondernemers aan de lijn die willen weten hoe ze een circulair businessmodel kunnen starten in een land buiten de EU. 

In de EU is het niet moeilijk om een circulair product dat gebruikt wordt weer in te nemen. In Zwitserland is dat een ander verhaal, legt ze uit, want in Zwitserland moet het product worden geïmporteerd en ingeklaard. "Mijn advies: bespreek met de douane hoe je dit het beste kunt aanpakken."

Van 5-7 maart was er een fietsmissie naar Zwitserland

Tip 5: Er liggen nú kansen in de duurzame mobiliteit en fietsensector

Het Nederlandse bedrijf Fastned won onlangs een tender voor uitbreiding van de snellaadcapaciteit langs Zwitserse snelwegen. In Zwitserland is een derde van de nieuwe auto's elektrisch; een aantal dat vergelijkbaar is met Nederland.

Het viel Philippe Evers op dat Zwitserland al vroeg bezig was met elektrisch vervoer. "Toen ik begon, was er al een Partners for International Business (PIB) project gericht op laadinfrastructuur in Zwitserland. En ik zie dat de landen eromheen nu pas duurzame mobiliteit omarmen. Daaraan zie je inderdaad dat de Zwitsers duurzaamheid belangrijk vinden."

De ontwikkeling van de fietsensector ging wat langzamer omdat Zwitserland minder een fietstraditie heeft dan Nederland. Toch komt hier nu ook ontwikkeling in. Een handelsmissie in maart 2024 voor de fietsensector in Zwitserland was dan ook een logisch gevolg.

Philippe Evers – betrokken bij de organisatie van deze handelsmissie – merkte dat in het begin de promotie van de missie in Zwitserland nog lastig was. "Maar naarmate de missie dichterbij kwam, kregen we signalen van: hé, dit is interessant, waarom zijn jullie niet bij ons komen kijken? Dat geeft wel aan dat de interesse in onze kennis heel groot is."

Het draait volgens Evers nu nog vooral om advies. Zo waren er bij de missie diverse consultants aanwezig om mee te denken met planning en infrastructuur. "Hoe richt je alles in zodat het past? Uiteindelijk gaat het zich ontwikkelen en wordt het ook interessant voor andere subsectoren."

Vanessa van der Riet denkt dat er nog een cultuuromslag nodig zal zijn: "Hoe overtuig je werkgevers dat werknemers op de fiets moeten komen?" Nella de Jong: "De eerste stap is dat de fietsinfrastructuur in steden meer ontwikkeld wordt, dus met bijvoorbeeld meer fietspaden."

Tip 6: Let op de cultuurverschillen

Zo op het oog lijken er misschien niet veel verschillen te zijn tussen Zwitsers en Nederlanders. Maar dat klopt niet helemaal, legt Anita van Rozen uit. In Zwitserland hecht men meer belang aan het opbouwen van langdurige zakenrelaties. 

Van Rozen: "Zwitsers zijn precies, nemen de tijd, denken na over details. Ze nemen jou als ondernemer ook heel serieus. Je hebt een lange adem nodig om te slagen in Zwitserland."

Saskia Harthoorn vult aan: "Nederlanders willen graag snel tot hún punt komen. Maar je moet je tempo een beetje aanpassen. Wees geduldig en neem de tijd om te luisteren naar de ander. Toon respect voor je zakenpartner."

Het is volgens haar een beetje fingerspitzengefühl. "Nederlanders willen doorgaans snel weten of ze kunnen krijgen wat ze willen. Maar je hebt niet gelijk een deal als je iemand belt. Als je wilt slagen in Zwitserland, moet je vaker contact zoeken, de tijd nemen voor lunches, enzovoort."

Zelfs in een lunch zit dat verschil, legt Anita van Rozen uit. "Een lunch is hier niet in een halfuurtje klaar met een broodje. Zwitsers houden van uitgebreide lunches met doorgaans een warme maaltijd."

Van Rozen heeft nog een praktische tip: "Zorg dat je de naam- en achternaam weet van je gesprekspartners. Het is hier misschien minder hiërarchisch dan in Duitsland, maar… nog steeds is enig gevoel voor hiërarchie gevraagd. Na korte tijd zeggen ze je en jij en mag je mensen bij de voornaam noemen."

Bahnhofplatz in Bern

Tip 7: Houd rekening met de 4 verschillende talen in Zwitserland

Ondernemers die in Zwitserland willen zakendoen moeten goed nadenken in welk deel van het land ze willen ondernemen. Ook onder andere vanwege de taal. In Zwitserland worden 4 talen gesproken: Duits (ongeveer 60% van de bevolking), Frans (30%), Italiaans (10%) en Reto-Romaans (kleine groep).

Anita van Rozen: "Veel Zwitsers spreken wel Engels, maar je wordt serieuzer genomen als je de taal spreekt van het gebied waarin je zakendoet. Je communicatie, de website, het promotiemateriaal, dat moet allemaal in de juiste taal zijn."

Nederlandse ondernemers doen meestal zaken in het Duitstalige deel. Van Rozen geeft aan dat het belangrijk is dat ondernemers niet denken: ik doe Zwitserland er wel even bij. "Je moet het echt serieus overwegen."

In het Franstalige deel is er wel sprake van een andere cultuur. "Maar het blijven Zwitsers", aldus Harthoorn, "dus houden ze ook daar van goede afspraken, eerlijkheid, goed voorbereid zijn, tijd investeren. Dat is aan de Franse en de Duitse kant hetzelfde."

Tip 8: Heb geduld bij het vinden van een zakenpartner

Eén advies keert steeds terug bij het zakendoen in Zwitserland: heb geduld. RVO-adviseur Nella de Jong bevestigt dat een relatie aangaan intensief is. "Je moet er veel tijd in investeren en geduld hebben, je moet een goed verhaal klaar hebben, voorbereid zijn. Als je eenmaal die relatie hebt gelegd, zit je er wel voor de lange termijn."

Vanessa van der Riet bevestigt dat Nederlandse ondernemers steeds beter begrijpen dat zakendoen in Zwitserland kansrijk is. "Het is een stabiel en rijk land, ze komen hun afspraken na en hun betalingsmoraal is prima. Het zijn serieuze zakenpartners waarmee je weet waar je aan toe bent."

Tip 9: Vragen? Stel ze aan RVO en het buitenlandnetwerk!

RVO-adviseurs Nella de Jong en Vanessa van der Riet krijgen regelmatig vragen van ondernemers over regelgeving in Zwitserland. Dat zijn vooral vragen over exportregels en -procedures. Hoe werkt de export van goederen naar een land buiten de EU? Hoe werkt tijdelijk werken? Hoe is de btw geregeld?

Ondernemers stellen ook veel vragen over het vinden van een zakenpartner. De meeste handelsvragen gaan over Duitstalig Zwitserland.

Veel bedrijven weten niet dat ze contact kunnen opnemen met het buitenlandnetwerk, vertelt Saskia Harthoorn. "Ondernemers zijn vaak verbaasd wat ze allemaal bij ons kunnen krijgen, over ons netwerk, en de tips die we geven. Wij kunnen bijvoorbeeld nuttige feedback geven voordat je als bedrijf een introductie stuurt naar een Zwitsers bedrijf."

De combinatie Zwitserland en Nederland is erg vruchtbaar, vindt Anita van Rozen. "Nederlandse ondernemers zijn prettig om zaken mee te doen. Ik vind het heel fijn om beide landen samen te kunnen brengen."

Harthoorn vult aan: "Zwitserland is een fijn land, maar we blijven heel graag voor Nederlanders werken. De link met Nederland is heel belangrijk voor ons." Voor de Nederlandse ondernemers heeft ze nog een advies: "Nederland heeft een goede naam in Zwitserland. Doe daar je voordeel mee als ondernemer!"