GB1 - Isoleer spouwmuren van gebouwen

Zo verliest uw gebouw minder warmte in de winter. Daarnaast heeft uw verwarmingsinstallatie minder energie nodig om de temperatuur op het gewenste niveau te brengen. Bovendien komt er in de zomer minder warmte naar binnen. Daardoor is er minder koeling nodig.

Huidige situatie

Er zijn ongeïsoleerde spouwmuren aanwezig met een spouwbreedte van ten minste 5 cm en het gebouw wordt verwarmd (tot ten minste 18 °C ).

Uitvoering

U kunt een spouwmuur met verschillende materialen isoleren. De volgende materialen worden veel gebruikt:

• Steenwol- en glaswolvlokken: soms zakt dit materiaal na een paar jaar in de spouw naar beneden waardoor gaten in de isolatielaag ontstaan. U kunt de steenwol- en glaswolvlokken dan weer van bovenaf aanvullen. Dit 'uitzakken' van de isolatie komt bij correcte uitvoering van nieuwe spouwisolatie niet meer voor.
• Polystyreen (PS)-schuimparels: de parels worden met lijm in de spouw gespoten. Hierdoor ontstaat een ‘gelijmde plaat’ in de spouw. Als er te weinig lijm gebruikt wordt, vallen de PS-schuimparels via openingen uit de spouw.

Soms kan het isoleren van de spouw voor vochtproblemen in de spouw zorgen. Dit is te voorkomen door deskundig advies in te winnen, bijvoorbeeld bij een aannemer. Onderzoek of de gevel dampdicht is afgewerkt, bijvoorbeeld met verf. En of de gevel zelf misschien waterdoorlatend is. Er kan ook sprake zijn van houten vloeren die door de spouw heen steken en op het buitenblad steunen. Ook kan er nog sprake zijn van niet verwijderbare vervuiling in de spouw. Dit alles kan een beperking vormen voor de goede toepassing van spouwisolatie. Spouwmuurisolatie levert veel besparing op. Maar het maakt een gebouw niet energieneutraal, daarvoor is nog betere isolatie nodig. Andere manieren om de buitengevel te isoleren zijn het plaatsen van een voorzetwand of het aanbrengen van buitenisolatie. Dat is duurder dat spouwisolatie, maar levert ook meer energiebesparing op.

Bij toepassing van isolatie aan de binnen- of buitenzijde kunt u het beste voor een dikkere isolatielaag met een hogere isolatiewaarde kiezen. Een hogere isolatiewaarde laat minder warmte door.

U kunt een voorzetwand kan ook met een geïsoleerde spouw combineren. Laat dan wel onderzoeken op welke manier dit het beste gedaan kan worden.

U kunt de gevel ook isoleren vanaf de buitenzijde. Dit is een grotere ingreep: er moet dan ook een nieuwe waterdichte laag aangebracht worden. Gevelisolatie vanaf de buitenzijde is te combineren met spouwmuurisolatie. Ook hier geldt dat onderzoek naar de beste uitvoerwijze verstandig is.

Bij winkels verdient de maatregel zich niet snel genoeg terug, omdat die maar beperkt worden verwarmd. Ook bij andere gebouwen met een hoge interne warmtelast, bijvoorbeeld omdat bij het productieproces veel warmte vrijkomt, is de terugverdientijd te lang en hoeft de maatregel niet te worden uitgevoerd. 

Dieren zoals vleermuizen, mussen en zwaluwen gebruiken spouwen als verblijfplaats. Ze gaan vaak door kleine openingen (bijvoorbeeld stootvoegen) de muur in.

In het kader van de Wet natuurbescherming mogen de nestelplaatsen van beschermde diersoorten zoals vleermuizen en vogels niet verstoord worden. Voordat de maatregel spouwisolatie mag worden uitgevoerd moet eerst onderzoek naar beschermde diersoorten worden gedaan en indien nodig een ontheffing worden aangevraagd. In sommige gebieden of wijken is al onderzoek uitgevoerd door gemeentes in het kader van hun soortenmanagementplan (SMP) of door woningbouwcorporaties. Mogelijk hoeft u in dat geval zelf geen onderzoek meer uit te voeren. 

Regelgeving

Bij het gedeeltelijk vernieuwen, veranderen of vergroten van een bouwwerk is volgens de bouwregelgeving een minimale Rc-waarde van 1,4 m²K/W vereist. Het isoleren van de gevel valt hier ook onder. De vereiste isolatiewaarde is haalbaar bij een spouw van ongeveer 5 centimeter breed (of meer).

In de Wet natuurbescherming mogen beschermde diersoorten zoals vleermuizen, zwaluwen en huismussen niet verstoord of gedood worden, en mogen hun verblijfplaatsen niet verwijderd of ontoegankelijk gemaakt worden. Via een quickscan moet bepaald worden of het betreffend pand mogelijk geschikt is als verblijfplaats voor vleermuizen, huismussen of gierzwaluwen. Het gaat dan bijvoorbeeld om de aanwezigheid van openingen in de gevel zoals open stootvoegen, kleine spleten in ventilatieroosters (van staande stenen), of openingen onder/bij de dakrand. Zie ook de flyer van de zoogdierenvereniging: 

De aanwezigheid van beschermde diersoorten moet dan verder onderzocht worden. Dit onderzoek moet in de verschillende seizoenen van het jaar plaats vinden. Hierdoor is de doorlooptijd 9 maanden tot een jaar en dat kan dus uw planning beïnvloeden. Indien beschermde dieren worden aangetroffen is het aanvragen van een ontheffing van de Wet natuurbescherming noodzakelijk, en moeten vervolgens beschermde en compenserende maatregelen worden getroffen. Recente uitspraak van de Raad van State op 2 augustus 2023 heeft bevestigd dat deze aanpak noodzakelijk is.

Natuurvriendelijk isoleren

De isolatiebranche heeft een aanpak ontwikkeld waarmee wordt voldaan aan de eisen die de Wet natuurbescherming stelt. Vóór isolatie wordt het pand natuurvrij gemaakt. Dat wil zeggen dat ervoor wordt gezorgd dat aanwezige vogels en vleermuizen de spouwmuur wel kunnen verlaten, maar niet terug kunnen. Pas daarna wordt de spouwmuur geïsoleerd. Daarbij zorgt het isolatiebedrijf er bovendien voor dat er voldoende plekken beschikbaar blijven voor de dieren. Voor de aanpak en de deelnemende isolatiebedrijven zie de website Natuurvriendelijk isoleren. Informeer wel eerst bij de betreffende provincie of gemeente of daar een (pre)SMP van toepassing is en of u daar gebruik van kunt maken, anders mogen de isolatiebedrijven niet zonder ontheffing volgens deze aanpak werken.

Doelmatig beheer en onderhoud

Beperk het warmteverlies via naden, kieren en andere openingen in muren en gevels:

• Controleer jaarlijks op naden en kieren in muren en gevels en dicht deze indien aanwezig. Kieren en naden breder dan 1 cm kunnen toegang geven tot verblijfplaatsen van vleermuizen of vogels, deze mag u dus niet zonder meer dichtmaken.  
• Voorkom koudebruggen en beperk het warmteverlies via bestaande koudebrugge

Economische randvoorwaarde

Zowel natuurlijk als zelfstandig moment: Het aardgasgebruik is ten hoogste 170.000 m³ per jaar.

Technische randvoorwaarde

• Er is geen steiger nodig voor het aanbrengen van de isolatie.
• Er is in het kader van de Wet natuurbescherming geen nieuw onderzoek naar nestelplaatsen van beschermde diersoorten (zoals vleermuizen) nodig.
• De maatregel is niet van toepassing bij winkels en in andere gebouwen die slechts beperkt bijverwarmd hoeven te worden (bijvoorbeeld omdat er veel warmte vrijkomt van aanwezige processen en/of apparatuur).

Direct uitvoerbaar (zelfstandig moment)

Ja.

Alternatieve maatregel

Isoleer de gevel aan de binnen- of buitenzijde. Door aan de binnenzijde of buitenzijde isolatie aan te brengen, kan een hogere isolatiegraad worden behaald. Afhankelijk van de dikte van de spouw kan hier een grotere besparing mee worden behaald. De kosten hiervan liggen echter ook hoger.