Spaanse steenbok
Dit dier staat niet op de huis- en hobbydierenlijst.
Hieronder leest u de beoordeling over dit dier.
Algemene informatie
| Familie | Bovidae |
|---|---|
| Subfamilie | Antilopinae |
| Genus | Capra |
| Soort | Capra pyrenaica |
| Gedomesticeerd | Nee |
| Kruising | Nee |
| Volwassen grootte |
|
| Gewicht | 50,4-90 kg (m), 31,3-41 kg (v) |
| Dieet | Herbivoor |
| Natuurlijke leefomgeving |
|
| Levensverwachting | 15 jaar wild |
| IUCN-status | “Least Concern” |
| CITES | Niet vermeld |
Risicoklasse F
Spaanse steenbokken zijn in staat ernstige letselschade te veroorzaken bij de mens. Daarnaast zijn in vier risicocategorieën voor “gezondheid en welzijn dier” één of meerdere risicofactor(en) vastgesteld. Om deze redenen valt de Spaanse steenbok onder risicoklasse F.
Samenvatting beoordeling van de Spaanse steenbok
Indien er sprake is van één of meerdere relevante ernstige zoönose(n) die slechts met gespecialiseerde maatregelen beheersbaar is/zijn wordt de risicofactor aangekruist (X). Indien er sprake is van een relevante ernstige zoönose die niet of nauwelijks beheersbaar is of er sprake is van risico op ernstige letselschade komt de diersoort direct onder risicoklasse F te vallen (XF). Indien de risicofactor van toepassing is, wordt deze aangekruist (X).
| Risicocategorie | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| Zoönosen | ! (signalerend) | Bij de Spaanse steenbok zijn de hoog-risico zoönotische pathogenen Brucella melitensis en Coxiella burnetii aangetoond. Dit leidt tot een signalerende toepassing van deze risicofactor. |
| Letselschade | XF | Bij Spaanse steenbokken is er gevaar op zeer ernstig letsel bij de mens, waardoor de Spaanse steenbok direct onder risicoklasse F valt. |
| Risicocategorie | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| Voedselopname | X |
|
| Ruimtegebruik/veiligheid | X |
|
| Thermoregulatie | X | De Spaanse steenbok is aangepast aan een mediterraan hooggebergteklimaat. |
| Sociaal gedrag | X | Spaanse steenbokken hebben een despotische dominantiehiërarchie. |
Beoordeling per risicofactor
Risico's voor de mens
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| LG1 | ! (signalerend) | Bij de Spaanse steenbok zijn de hoog-risico zoönotische pathogenen Brucella melitensis (Muñoz, 2010) en Coxiella burnetii (Varela-Castro, 2018) aangetoond. Dit leidt tot een signalerende toepassing van deze risicofactor. |
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| LG2 | XF |
De Spaanse steenbok weegt 50,4-90 kg (m) of 31,3-41 kg (v) en beide geslachten beschikken over naar achter gekrulde hoorns van 42-101 cm (m) of 13,5-29 cm (v). De hoorns van de mannetjes worden als wapens gebruikt bij onderlinge gevechten. Ze worden gebruikt om zware klappen mee uit te delen, waarbij middels het lichaamsgewicht de kracht achter de aanval wordt vergroot. Spaanse steenbokken gedragen zich agressiever in de lente wanneer er meer voedsel aanwezig is (Groves et al., 2011; Tettamanti & Viblanc, 2014). Spaanse steenbokken zijn wilde dieren en het hanteren van Spaanse steenbokken vereist ervaring en deskundigheid van de houder (Weber, 2015). Gezien de grootte, morfologie en het gedrag van Spaanse steenbokken, kunnen ze zeer ernstig letsel bij de mens veroorzaken, waardoor de Spaanse steenbok direct onder risicoklasse F valt. |
Risico's voor dierenwelzijn/diergezondheid
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| V1 | De Spaanse steenbok is een mixed-feeder, die zich voedt met meer browse materiaal of gras afhankelijk van de leeftijd en verspreiding (Damuth & Janis, 2014; Groves et al., 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| V2 | X | De Spaanse steenbok heeft hypsodonte kiezen (Ackermans et al., 2018; Damuth & Janis, 2011; Damuth & Janis, 2014; Kaiser et al. 2013). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| V3 | X | Spaanse steenbokken foerageren voornamelijk vroeg in de ochtend en in de avond met een rustperiode in de middag. In de zomer en bij heldere nachten foerageren ze ook ’s nachts. Spaanse steenbokken spenderen meer tijd aan foerageren gedurende de winter en de lente dan in andere seizoenen (Groves et al., 2011). Spaanse steenbokken zijn herkauwende mixed-feeders met een hoge passeersnelheid in de pens, waardoor frequent foerageren noodzakelijk is (Hofmann, 1989). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| V4 | Het dieet van Spaanse steenbokken bestaat uit grassen en browse materiaal (Groves et al., 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| R1 | Spaanse steenbokvrouwtjes met jongen hebben een homerange van 0,72-3,21 km2 . Vrouwtjes zonder jongen hebben een homerange van c.0,14 km2 (Groves et al., 2011). Mannetjes hebben een homerange van 0,5-3,5 km2, met een kleinere homerange tijdens de winter t.o.v. de andere seizoenen. De homeranges overlappen binnen, maar niet tussen de seksen (Viana et al., 2018). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| R2 | X | De jongen van Spaanse steenbokken gebruiken een beschutte verstopplaats (Alados & Escos, 1988b; Groves et al., 2011). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| R3 | Spaanse steenbokken hebben een sterke vluchtreactie, maar vluchten als behendige klimmers doelgericht naar hoge plekken en beschutting (Alados & Escos, 1988a; Groves et al., 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| R4 | Spaanse steenbokken gebruiken geen holen of kuilen (Groves et al., 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| R5 | X | Spaanse steenbokken leven in een habitat met hoogteelementen, die zij als toevluchtsoord bij tekenen van gevaar gebruiken en zijn morfologisch aangepast aan leven op ruig terrein (Groves et al., 2011). Deze risicofactor is van toepassing. |
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| T1 | X |
Spaanse steenbokken leven in een mediterraan hooggebergteklimaat (Groves et al., 2011; Schultz, 2005). De gemiddelde minimumtemperatuur in de bergen op het Iberisch schiereiland waar Spaanse steenbokken voorkomen is 7 °C (met een uiterste minimumtemperatuur van 0 °C) en de gemiddelde maximumtemperatuur is 17 °C (met een uiterste maximumtemperatuur van 41 °C). De gemiddelde jaarlijkse neerslaghoeveelheid is 600 mm en de luchtvochtigheid is gemiddeld 60%, fluctuerend tussen 25-80% (Alados & Escos, 1988b; Fonseca et al., 2017; Meteoblue, 2021; Perea et al., 2015; Schultz, 2005). De Spaanse steenbok is aangepast aan een mediterraan hooggebergteklimaat. Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| T2 | Uit gedetailleerd gedragsonderzoek is niet gebleken dat Spaanse steenbokken gebruik maken van een speciale zoel-, koel- of opwarmplaats (Groves et al., 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| T3 | Spaanse steenbokken zijn jaarrond actief (Groves et al., 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| S1 | Spaanse steenbokken hebben een polygame leefwijze en vormen harems (Groves et al., 2011). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| S2 | X | Spaanse steenbokken leven buiten de bronsttijd solitair en vormen harems in de bronsttijd. De oudere mannetjes monopoliseren het paringsrecht. De grootte van de hoorns van de mannetjes is een indicatie voor de dominantiepositie (Granados et al., 1997; Groves et al., 2011). Er is sprake van een despotische dominantiehiërarchie. Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| S3 | Vrouwtjes zijn vanaf 3 jaar geslachtsrijp en kunnen één keer per jaar werpen. Vrouwtjes zijn 175-185 dagen drachtig en krijgen per worp 1-2 jongen. Spaanse steenbokken hebben een paarseizoen in november-december (Groves et al., 2011). Spaanse steenbokken hebben geen grote kans op overbevolking. Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
Verwijzingen
Ackermans, N. L., Clauss, M., Winkler, D. E., Schulz-Kornas, E., Kaiser, T. M., Müller, D. W., Kircher, P. R., Hummel, J. & Hatt, J. (2018). Root growth compensates for molar wear in adult goats (Capra aegagrus hircus). Journal of Experimental Zoology. 331(2). 139-148.
Alados, C. L. & Escos, J. (1988a). Alarm calls and flight behaviour in Spanish ibex (Capra pyrenaica). Biology of Behaviour. 13. 11-21.
Alados, C. L. & Escos, J. (1988b). Parturition dates and mother-kid behavior in Spanish ibex (Capra pyrenaica) in Spain. Journal of Mammalogy. 69(1). 172-175.
Damuth, J. & Janis, C. M. (2011). On the relationship between hypsodonty and feeding ecology in ungulate mammals, and its utility in palaeoecology. Biological Reviews. 86. 733-758.
Damuth, J. & Janis, C. M. (2014). A comparison of observed molar wear rates in extant herbivorous mammals. Annales Zoologici Fennici. 51. 188-200.
Fonseca, C., Migueis, D., Fernandes, T., Carvalho, H., Loureiro, A., Carvalho, J. & Torres, R. T. (2017). The return of the Iberian wild goat Capra pyrenaica to Portugal: From reintroduction to recolonization. Journal for Nature Conservation. 38. 56-61.
Granados, J. E., Perez, J. M., Soriguer, R. C., Fandos, P. & Ruiz-Martinez, I. (1997). On the biometry of the Spanish ibex, Capra pyrenaica, from Sierra Nevada (Southern Spain). Folia Zoologica. 46(1). 9-14.
Groves, C. P., Leslie Jr., D. M., Huffman, B. A., Valdez, R., Habibi, K., Weinberg, P. J., Burton, J. A., Jarman, P. J. & Robichaud, W. G. (2011). Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). In D. E. Wilson & R. A. Mittermeier, Handbook of the mammals of the world (pp. 444-779). Barcelona: Lynx Edicions.
Kaiser, T. M., Müller, D. W., Fortelius, M., Schulz, E., Codron, D. & Clauss, M. (2013). Hypsodonty and tooth facet development in relation to diet and habitat in herbivorous ungulates: implications for understanding tooth wear. Mammal Review. 43(1). 34-46.
Meteoblue. (2021). Sierra Nevada, Spain. Opgehaald van Meteoblue: https://www.meteoblue.com/en/weather/historyclimate/climatemodelled/sie…;
Muñoz, P. M., Boadella, M., Arnal, M., de Miguel, M. J., Revilla, M., Martínez, D., Vicente, J., Acevedo, P., Oleaga, A., Ruiz-Fons, F., Marín, C. M., Prieto, J. M., de la Fuente, J., Barral, M., Barberán, M., de Luco, D. F., Blasco, J. M. & Gortázar, C. (2010). Spatial distribution and risk factors of Brucellosis in Iberian wild ungulates. BMC Infectious Diseases. 10(46). 1-14.
Perea, R., Perea-Gacía-Calvo, R., Díaz-Ambrona, C. G. & San Miguel, A. (2015). The reintroduction of a flagship ungulate Capra pyrenaica: Assessing sustainability by surveying woody vegetation. Biological Conservation. 181. 9-17.
Schultz, J. (2005). The ecozones of the world, the ecological divisions of the geosphere. Aachen, Germany: Springer.
Tettamanti, F. & Viblanc, V. A. (2014). Influences of mating group composition on the behavioral timebudget of male and female alpine ibex (Capra ibex) during the rut. PLoS ONE. 9(1). 1-14.
Varela-Castro, L., Zuddas, C., Ortega, N., Serrano, E., Salinas, J., Castellà, J., Castillo-Contreras, R., Carvalho, J., Lavín, S. & Mentaberre, G. (2018). On the possible role of ticks in the ecoepidemiology of Coxiella burnetii in a Mediterranean ecosystem. Ticks and Tick-borne Diseases. 9. 687-694.
Viana, D. S., Granados, J. E., Fandos, P., Pérez, J. M., Cano-Manuel, F. J., Burón, D., Fandos, G., Párraga Aguado, M. A., Figuerola, J. & Soriguer, R. C. (2018). Linking seasonal home range size with habitat selection and movement in a mountain ungulate. Movement Ecology. 6(1). 1-11.
Weber, M. A. (2015). Chapter 64 - Sheep, Goats, and Goat-Like Animals. In E. Miller & M. Fowler, Fowler's Zoo and Wild Animal Medicine, Volume 8 (pp. 645-649). Columbia en Davis: Saunders.
