Zuid-Afrikaans stekelvarken
Dit dier staat niet op de huis- en hobbydierenlijst.
Hieronder leest u de beoordeling over dit dier.
Algemene informatie
| Familie | Hystricidae |
|---|---|
| Subfamilie | - |
| Genus | Hystrix |
| Soort | Hystrix africaeaustralis |
| Gedomesticeerd | Nee |
| Kruising | Nee |
| Volwassen grootte |
|
| Gewicht | 10-24,1 kg |
| Dieet | Omnivoor |
| Natuurlijke leefomgeving |
|
| Levensverwachting | 10 jaar wild, 20 jaar gevangenschap. |
| IUCN-status | "Least concern" |
| CITES | Niet vermeld |
Risicoklasse E
Bij het Zuid-Afrikaanse stekelvarken zijn in vier risicocategorieën voor “gezondheid en welzijn dier” meerdere risicofactoren vastgesteld. Hierdoor valt het Zuid-Afrikaanse stekelvarken in risicoklasse E.
Samenvatting beoordeling van het Zuid-Afrikaanse stekelvarken
Indien er sprake is van één of meerdere relevante ernstige zoönose(n) die slechts met gespecialiseerde maatregelen beheersbaar is/zijn wordt de risicofactor aangekruist (!), maar telt deze niet mee in de eindscore. Indien er sprake is van een relevante ernstige zoönose die niet of nauwelijks beheersbaar is of er sprake is van risico op ernstige letselschade komt de diersoort direct onder risicoklasse F te vallen (XF). Indien de risicofactor van toepassing is, wordt deze aangekruist (X).
| Risicocategorie | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| Zoönosen | ! (signalerend) | Bij het Zuid-Afrikaans stekelvarken zijn de hoog-risico zoönotische pathogenen Crimean-Congo hemorrhagic fever virus en rabiësvirus aangetoond. Dit leidt in het geval van wildvang tot een signalerende toepassing van deze risicofactor. |
| Letselschade | De risicofactor in deze risicocategorie is niet van toepassing. |
| Risicocategorie | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| Voedselopname | X |
|
| Ruimtegebruik/veiligheid | X |
|
| Thermoregulatie | X |
|
| Sociaal gedrag | X |
|
Beoordeling per risicofactor
Risico's voor de mens
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| LG1 | ! (signalerend) | Bij het Zuid-Afrikaans stekelvarken zijn de hoog-risico zoönotische pathogenen Crimean-Congo hemorrhagic fever virus (Nalca & Whitehouse, 2007) en rabiësvirus (Swanepoel et al., 1993) aangetoond. Dit leidt in het geval van wildvang tot een signalerende toepassing van deze risicofactor. |
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| LG2 | Op basis van de morfologie van het Zuid-Afrikaanse stekelvarken is het niet aannemelijk dat de dieren ernstig letsel zullen veroorzaken bij de mens (Barthelmess, 2016). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
Risico's voor dierenwelzijn/diergezondheid
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| V1 | Het Zuid-Afrikaans stekelvarken is een omnivoor (Barthelmess, 2016; Coppola et al., 2020). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| V2 | X | Het Zuid-Afrikaans stekelvarken heeft hypsodonte kiezen en elodonte snijtanden (Barthelmess, 2016; Koenigswald, 2011; van Weers, 1994). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| V3 | X | Het Zuid-Afrikaanse stekelvarken is nachtactief en foerageert het grootste deel van de actieve tijd ’s nachts. Aanverwante soorten binnen de familie (Hystricidae) besteden een groot deel van de actieve tijd aan foerageren (Pigozzi & Patterson, 1990; Saltz & Alkon, 1989; Sonnino, 1998). Stekelvarkens binnen de familie (Hystricidae) hebben een verteringsstelsel aangepast aan vezelrijkvoedsel, een langzaam metabolisme en doen aan coprofagie (Hagen et al., 2019; van Jaarsveld & Knight-Eloff, 1984). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| V4 | Het dieet van Zuid-Afrikaanse stekelvarkens bestaat uit ondergrondse knollen, bollen, wortels, scheuten, fruit, stammen, insectenlarven en aas (Barthelmess, 2016; Coppola et al., 2020). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| R1 | X | Zuid-Afrikaanse stekelvarkens hebben een home range van 67-116 ha. De grootte van de home range is afhankelijk van het seizoen en de voedselbeschikbaarheid. De home ranges van Zuid-Afrikaanse stekelvarkens worden gemarkeerd met geuren en worden actief verdedigd door de mannetjes van een familiegroep. Er is zeer weinig overlap tussen de home ranges van verschillende paren. Wanneer een deel van het paar of het gehele paar sterft, worden de holen en het territorium vrijwel direct overgenomen (Barthelmess, 2006; Barthelmess, 2016). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| R2 | X | Zuid-Afrikaanse stekelvarkens gebruiken een afgezonderde nestplaats voor het werpen en grootbrengen van jongen en als rustplaats (Barthelmess, 2016). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| R3 | Het Zuid-Afrikaans stekelvarken stelt zich defensief op bij tekenen van gevaar en heeft geen primaire vluchtreactie (Barthelmess, 2016). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| R4 | X | Zuid-Afrikaanse stekelvarkens gebruiken zelf-gegraven holen en gebruiken holen van aardvarkens (Orycteropus afer) om in te nestelen. De holen worden verder uitgegraven en aangepast door het stekelvarken (Barthelmess, 2006; Barthelmess, 2016). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| R5 | Voor Zuid-Afrikaanse stekelvarkens zijn er geen specifieke omgevingselementen essentieel (Barthelmess, 2016). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| T1 | X |
Het Zuid-Afrikaanse stekelvarken komt voor in verschillende klimaten, namelijk een tropisch, savanne- en woestijnklimaat (Barthelmess, 2016; Schultz, 2005). De gemiddelde minimumtemperatuur in de savannes van Zuid-Afrika waar Zuid-Afrikaanse stekelvarkens voorkomen is 15 °C (met een uiterste minimumtemperatuur van -2 °C) en de gemiddelde maximumtemperatuur is 30 °C (met een uiterste maximumtemperatuur van 44 °C). De gemiddelde jaarlijkse neerslaghoeveelheid is 300 mm en de luchtvochtigheid is gemiddeld 40% (Meteoblue, 2020a). De gemiddelde minimumtemperatuur in de bossen van Centraal-Afrika waar Zuid-Afrikaanse stekelvarkens voorkomen is 18 °C (met een uiterste minimumtemperatuur van 9 °C) en de gemiddelde maximumtemperatuur is 30 °C (met een uiterste maximumtemperatuur van 37 °C). De gemiddelde jaarlijkse neerslaghoeveelheid is 600 mm en de luchtvochtigheid is gemiddeld 70% (Meteoblue, 2020b). De thermoneutrale zone van het Zuid-Afrikaans stekelvarken ligt tussen de 13 en 25 °C (Coppola et al., 2019). Het Zuid-Afrikaans stekelvarken komt voor in een tropisch, savanne- en woestijnklimaat en populaties zijn lokaal aangepast aan het klimaat. Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| T2 | X | De jongen van de verwante soort het gewone stekelvarken (H. cristata) gebruiken regelmatig de ingang van hun hol om te zonnebaden. De exacte reden voor dit gedrag is onbekend, maar bevordert mogelijk de aanmaak van vitamine D en de thermoregulatie van de jongen. Soortgelijk gedrag is bij het Zuid-Afrikaans stekelvarken waargenomen, maar was episodisch in tegenstelling tot bij het gewone stekelvarken (Coppola et al., 2019). Het klimaat waar het Zuid-Afrikaans stekelvarken voorkomt heeft gelijkmatige temperatuurfluctuaties als het klimaat waar het gewone stekelvarken voorkomt. Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| T3 | Zuid-Afrikaanse stekelvarkens zijn jaarrond actief (Barthelmess, 2016). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| S1 | X | Zuid-Afrikaanse stekelvarkens hebben een monogame leefwijze (van Aarde, 1987; Barthelmess, 2016). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| S2 | X | Zuid-Afrikaanse stekelvarkens leven in familiegroepen met maximaal 14 leden. De familiegroep bestaat uit het dominante ouderlijk paar en het onvolwassen nageslacht (Barthelmess, 2016). Het dominante vrouwtje onderdrukt de voortplanting van subordinate vrouwtjes binnen de familiegroep (van Aarde & van Wyk, 1991). Er is sprake van een despotische dominantiehiërarchie. Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| S3 | Vrouwtjes zijn vanaf 2 jaar geslachtsrijp, kunnen één keer per jaar werpen en zijn polyoestreus. Vrouwtjes zijn 93-105 dagen drachtig en krijgen per worp 1-3 jongen. Zuid-Afrikaanse stekelvarkens planten zich jaarrond voort, met een geboortepiek in augustus t/m maart (van Aarde, 1987; Barthelmess, 2016). Zuid-Afrikaanse stekelvarkens hebben geen grote kans op overbevolking. Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
Verwijzingen
van Aarde, R. J. (1987). Reproduction in the Cape porcupine Hystrix africaeaustralis: an ecological perspective. Suid-Afrikaanse Tydskri vir Wetenskap. 83(10). 605-607.
van Aarde, R. J. & van Wyk, V. (1991). Reproductive inhibition in the Cape porcupine, Hystrix africaeaustralis. J Reprod Fert. 92. 13-19.
Barthelmess, E. L. (2006). Hystrix africaeaustralis. Mammalian Species. 788. 1-7.
Barthelmess, E. L. (2016). Family Hystricidae (Old World Porcupines). In D. E. Wilson, T. E. Lacher Jr. & R. A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World. 6. Lagomorphs and Rodents I (pp. 304-329). Barcelona: Lynx Edicions.
Cassola, F. (2016). Hystrix africaeaustralis. The IUCN Red List of Threatened Species 2016. Opgehaald van IUCN: https://www.iucnredlist.org/species/10748/115099085.
Coppola, F., Vecchio, G. & Felicioli, A. (2019). Diurnal motor activity and “sunbathing” behaviour in crested porcupine (Hystrix cristata L., 1758). Scientific Reports. 9(14283). 1-8.
Coppola, F., Guerrieri, D., Simoncini, A., Varuzza, P., Vecchio, G. & Felicioli, A. (2020). Evidence of scavenging behaviour in crested porcupine. Scientific Reports. 10(12297). 1-6.
Hagen, K. B., Hammer, S., Frei, S., Ortmann, S., Glogowski, R.,
Kreuzer, M. & Clauss, M. (2019). Digestive physiology, resting metabolism and methane production of captive Indian crested porcupine (Hystrix indica). Journal of Animal and Feed Sciences. 28. 69-77.
van Jaarsveld, A. S. & Knight-Eloff, A. K. (1984). Digestion in the porcupine Hystrix africaeaustralis. South African Journal of Zoology. 19(2). 109-112.
Koenigswald, W. v. (2011). Diversity of hypsodont teeth in mammalian dentitions – construction and classification. Palaeontographica. 294(1-3). 63-94.
Meteoblue. (2020a). Makgadikgadi National Park, Botswana. Opgehaald van Meteoblue: https://www.meteoblue.com/en/weather/historyclimate/climatemodelled/mak….
Meteoblue. (2020b). Mwanza, Tanzania. Opgehaald van Meteoblue: https://www.meteoblue.com/en/weather/historyclimate/climatemodelled/mwa….
Nalca, A. & Whitehouse, C. A. (2007). Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus Infection Among Animals. In O. Ergonul and C. A. Whitehouse, Crimean-Congo Hemorrhagic Fever (pp. 155-165). Dordrecht: Springer.
Pigozzi, G. & Patterson, I. J. (1990). Movements and diet of crested porcupines in the Maremma Natural Park, central Italy. Acta Theriologica. 35(3-4). 173-180.
Saltz, D. & Alkon, P. E. (1989). On the spatial behaviour of Indian crested porcupines (Hystrix indica). Journal of Zoology. 217(2). 255-266.
Schultz, J. (2005). The Ecozones of the World: The Ecological Divisions of the Geosphere (2nd ed.). Stuttgart: Springer.
Sonnino, S. (1998). Spatial activity and habitat use of crested porcupine, Hystrix cristata L., 1758 (Rodentia, Hystricidae) in central Italy. Mammalia. 62(2). 175-189.
Swanepoel, R., Barnard, B. J. H., Meredith, C. D., Bishop, G. C., Brückner, G. K., Foggin, C. M. & Hübschle, O. J. B. (1993). Rabies in southern Africa. Onderstepoort Journal of Veterinary Research. 60. 325-346.
van Weers, D. J. (1994). The porcupine Hystrix refossa Gervais, 1852 from the Plio- Pleistocene of Europe, with notes on other fossil and extant species of the genus Hystrix. Scripta Geol. 106. 35-52.
