Zwarte rat
Dit dier staat niet op de huis- en hobbydierenlijst.
Hieronder leest u de beoordeling over dit dier.
Algemene informatie
| Familie | Muridae |
|---|---|
| Subfamilie | Murinae |
| Genus | Rattus |
| Soort | Rattus rattus |
| Gedomesticeerd | Nee |
| Kruising | Nee |
| Volwassen grootte | Kop-romp: 116-260 mm |
| Gewicht | 85-300 g |
| Dieet | Omnivoor |
| Natuurlijke leefomgeving |
|
| Levensverwachting | Circa 1 jaar in het wild, 4 jaar in gevangenschap. |
| IUCN-status | "Least concern" |
| CITES | Niet vermeld |
Risicoklasse F
Bij de zwarte rat zijn zeer hoog-risico zoönotische pathogenen aangetoond. Daarnaast zijn in twee risicocategorieën voor “gezondheid en welzijn dier” meerdere risicofactoren vastgesteld. Om deze reden valt de zwarte rat onder “risicoklasse F”.
Samenvatting beoordeling van de zwarte rat
Indien er sprake is van één of meerdere relevante ernstige zoönose(n) die slechts met gespecialiseerde maatregelen beheersbaar is/zijn wordt de risicofactor aangekruist (!), maar telt deze niet mee in de eindscore. Indien er sprake is van een relevante ernstige zoönose die niet of nauwelijks beheersbaar is of er sprake is van risico op ernstige letselschade komt de diersoort direct onder risicoklasse F te vallen (XF). Indien de risicofactor van toepassing is, wordt deze aangekruist (X).
| Risicocategorie | Fok | Wildvang | Toelichting |
|---|---|---|---|
| Zoönosen | ! (signalerend) | XF (zeer hoog risico) | Bij de zwarte rat zijn de zeer hoog-risico zoönotische pathogenen Dobrava-Belgrade virus en Leptospira interrogans aangetoond, waardoor de zwarte rat alleen in geval van wildvang direct onder risicoklasse F valt. Daarnaast zijn de hoog-risico zoönotische pathogenen Seoul virus, Coxiella burnetii, Streptobacillus monilliformis, en Yersinia pestis aangetoond en bij sympatrische en aanverwante Murinae zijn de (zeer) hoog-risico zoönotische pathogenen Influenza A virus, Mycobacterium microti, Puumala virus, rabiësvirus, Crimean-Congo hemorrhagic fever virus, Tick-borne encephalitis virus, Anaplasma phagocytophilum, en Francisella tularensis aangetoond. |
| Letselschade | De risicofactor in deze risicocategorie is niet van toepassing. |
| Risicocategorie | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| Voedselopname | In deze risicocategorie zijn geen risicofactoren van toepassing. | |
| Ruimtegebruik/veiligheid | X |
|
| Thermoregulatie | In deze risicocategorie zijn geen risicofactoren van toepassing. | |
| Sociaal gedrag | X |
|
Beoordeling per risicofactor
Risico's voor de mens
| Risicofactor | Fok | Wildvang | Toelichting |
|---|---|---|---|
| LG1 | ! (signalerend) | XF (zeer hoog risico) | Bij de zwarte rat zijn de zeer hoog-risico zoönotische pathogenen Dobrava-Belgrade virus (Oktem et al., 2014) en Leptospira interrogans (Brooks, 1962; Carter & Cordes, 1980; Ikbal et al., 2019) aangetoond, waardoor de zwarte rat alleen in geval van wildvang direct onder risicoklasse F valt. Daarnaast zijn de hoog-risico zoönotische pathogenen Seoul virus (Denys et al., 2017; Reynes et al., 2003; Wang et al., 2000), Coxiella burnetii (Reusken et al., 2011), Streptobacillus monilliformis (Elliott, 2007), en Yersinia pestis (Batra et al., 1996; Denys et al., 2017) aangetoond en bij sympatrische en aanverwante Murinae zijn de (zeer) hoog-risico zoönotische pathogenen Influenza A (Cummings et al., 2019), Mycobacterium microti (Cavanagh et al., 2002), Puumala virus (Heyman et al., 2009), rabiësvirus (Lei et al., 2009), Crimean-Congo hemorrhagic fever virus (Földes et al., 2019), Tick-borne encephalitis virus (Knap et al., 2012), Anaplasma phagocytophilum (Chastagner et al., 2016; Matei et al., 2018), en Francisella tularensis (Dobay et al., 2015; Gurycová, 1998; Gurycová et al., 2001) aangetoond. |
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| LG2 | Op basis van de grootte, morfologie en het gedrag van zwarte ratten is het niet aannemelijk dat de dieren ernstig letsel zullen veroorzaken bij de mens (Denys et al., 2017). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
Risico's voor dierenwelzijn/diergezondheid
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| V1 | De zwarte rat is een omnivoor (Denys et al., 2017). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| V2 | De zwarte rat heeft geen hypsodonte gebitselementen (Denys et al., 2017). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| V3 | Zwarte ratten zijn nachtdieren en foerageren meestal vlak voor of na zonsondergang. Vrouwtjes foerageren in veel korte rondes, mannetjes foerageren minder vaak, maar langere periodes achter elkaar (Denys et al., 2017). Zwarte ratten steken de meeste energie in de eerste foerageertochten. Ze zoeken niet meer dan 22 minuten per nacht naar voedsel in een experimentele setting (King et al., 2011). Zwarte ratten leggen voedselvoorraden aan, in het bijzonder wanneer ze hongerig of drachtig zijn (Denys et al., 2017). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| V4 | Het dieet van zwarte ratten bestaat uit zaden, vegetatie, fruit, arthropoda, andere ongewervelden, aas, eieren van vogels en reptielen, volwassen reptielen, vogels, amfibieën, en menselijk afval (Denys et al., 2017). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| R1 | Zwarte ratten hebben kleine home ranges afhankelijk van het voedselaanbod (Denys et al., 2017; Dowding & Murphy, 1994). Ze leven in sociale kolonies en zijn opportunistische en adaptieve dieren (Feng & Himsworth, 2014). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| R2 | X | Zwarte ratten gebruiken een afgezonderde nestplaats voor het werpen en grootbrengen van jongen (Denys et al., 2017; Ewer, 1971). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| R3 | Bij gevaar vluchten zwarte ratten naar beschutting. Zwarte ratten zijn voorzichtige dieren (Denys et al., 2017). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| R4 | X | Zwarte ratten gebruiken zelf gegraven burchten (Denys et al., 2017). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| R5 | X | Zwarte ratten leven semi-arboreaal. Ze hebben aanpassingen om goed te kunnen klimmen (Denys et al., 2017). Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| T1 | De zwarte rat komt onder andere voor in een gematigd zeeklimaat (Denys et al., 2017; Krystufek et al., 2016; Schultz, 2005). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| T2 | Uit gedetailleerd gedragsonderzoek is niet gebleken dat zwarte ratten gebruik maken van een speciale zoel-, koel- of opwarmplaats. Bovendien zijn zwarte ratten nachtdieren (Denys et al., 2017). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| T3 | Zwarte ratten zijn jaarrond actief (Denys et al., 2017). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. |
| Risicofactor | Van toepassing | Toelichting |
|---|---|---|
| S1 | Zwarte ratten hebben een polygame leefwijze (Denys et al., 2017; Ewer, 1971). Deze risicofactor is daarom niet van toepassing. | |
| S2 | X | Zwarte ratten leven in kolonies met meerdere mannetjes en vrouwtjes (Denys et al., 2017; Ewer, 1971). Dominantie is bepalend voor de toegang tot voedsel en partners. Grotere individuen zijn vaak dominant (Denys et al., 2017). Er is sprake van een lineaire dominantiehiërarchie. Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
| S3 | X | Vrouwtjes zijn vanaf 3 maanden oud geslachtsrijp, hebben een postpartum oestrus en kunnen 5 keer per jaar werpen. Vrouwtjes zijn 3 weken drachtig en krijgen per worp tot 14 jongen. Zwarte ratten planten zich jaarrond voort (Bean & Estep, 1981; Denys et al., 2017). Zwarte ratten hebben een grote kans op overbevolking. Deze risicofactor is daarom van toepassing. |
Verwijzingen
Batra, H., Tuteja, U. & Agarwal, G. (1996). Isolation and identification of Yersinia pestis responsible for the recent plague outbreaks in India. Current Science. 787-791.
Bean, C. A. & Estep, D. Q. (1981). Postpartum copulation and induction of pregnancy in roof rats (Rattus rattus). Physiology & Behavior. 27(5). 785-789.
Brooks, J. (1962). Methods of sewer rat control. University of Nebraska- Proceedings of the 1st vertebrate pest conference.
Carter, M. & Cordes, D. (1980). Leptospirosis and other infections of Rattus rattus and Rattus norvegicus. New Zealand Veterinary Journal. 28(3). 45-50.
Cavanagh, R., Begon, M., Bennett, M., Ergon, T., Graham, I. M., de Haas, P. E. W., Hart, C. A., Koedam, M., Kremer, K., Lambin, X., Roholl, P. & van Soolingen, D. (2002). Mycobacterium microti Infection (Vole Tuberculosis) in Wild Rodent Populations. Journal of Clinical Microbiology. 40(9). 3281-3285.
Chastagner, A., Moinet, M., Perez, G., Roy, E., Mccoy, K., Plantard, O., Agoulon, A., Bastian, S., Butet, A., Rantier, Y., Verheyden, H., Cèbe, N., Leblond, A. & Vourc’h, G. (2016). Prevalence of Anaplasma phagocytophilum in small rodents in France. Ticks and Tick-borne Diseases. 7(5). 988-991.
Cummings, C., Hill, N., Puryear, W., Rogers, B., Mukherjee, J., Leibler, J. & Runstadler, J. (2019). Evidence of Influenza A in Wild Norway Rats (Rattus norvegicus) in Boston. Frontiers in Ecology and Evolution. 7(36).
Denys, C., Taylor, P., Burgin, C., Aplin, K., Fabre, P.-H., Haslauer, R., . . . Menzies, J. (2017). Family MURIDAE (TRUE MICE AND RATS, GERBILS AND RELATIVES). In D. Wilson, T. Lacher Jr. & R. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World. Vol. 7. Rodents II (pp. 536-886). Barcelona: Lynx Edicions.
Dobay, A., Pilo, P., Lindholm, A., Origgi, F., Bagheri, H. & König, B. (2015). Dynamics of a Tularemia Outbreak in a Closely Monitored Free-Roaming Population of Wild House Mice. PLoS One. 10(11).
Dowding, J. & Murphy, E. (1994). Ecology of ship rats (Rattus rattus) in a kauri (Agathis australis) forest in Northland, New Zealand. New Zealand Journal of Ecology. 19-27.
Elliott, S. (2007). Rat bite fever and Streptobacillus moniliformis. Clinical Microbiology Reviews. 20(1). 13-22.
Ewer, R. (1971). The biology and behaviour of a free-living population of black rats (Rattus rattus). Animal Behaviour Monographs. 4(3). 127-174.
Feng, A. & Himsworth, C. (2014). The secret life of the city rat: a review of the ecology of urban Norway and black rats (Rattus norvegicus and Rattus rattus). Urban Ecosystems. 17(1). 149-162.
Földes, F., Madai, M., Németh, V., Zana, B., Papp, H., Kemenesi, G., Bock-Marquette, I., Horváth, G., Herczeg, R. & Jakab, F. (2019). Serologic survey of the Crimean-Congo haemorrhagic fever virus infection among wild rodents in Hungary. Ticks and Tick-Borne Diseases. 10(6). 101258.
Gurycová, D. (1998). First Isolation of Francisella tularensis subsp. tularensis in Europe. European Journal of Epidemiology. 14. 797-802.
Gurycová, D., Výrosteková, V., Khanakah, G., Kocianová, E. & Stanek, G. (2001). Importance of surveillance of tylaremia natural foci in the known endemic area of Central Europe, 1991-1997. Wiener Klinische Wochenschrift. 113(11-12). 433-438.
Heyman, P., van Mele, R., Smajlovic, L., Dobly, A., Cochez, C. & Vandenvelde, C. (2009). Association between Habitat and Prevalence of Hantavirus Infections in Bank Voles (Myodes glareolus) and Wood Mice (Apodemus sylvaticus). Vector-Borne and Zoonotic Diseases. 9(2). 141-146.
Ikbal, N., Bhassu, S., Simarani, K., Uni, S., Chan, C. & Omar, H. (2019). Prevalence and genetic divergence of Leptospira interrogans and Leptospira borgpetersenii in house rats (Rattus rattus) from Peninsular Malaysia. Asian Pacific Journal of Tropical Medicine. 12(10). 463-471.
King, C., Foster, S. & Miller, S. (2011). Invasive European rats in Britain and New Zealand: same species, different outcomes. Journal of Zoology. 285(3). 172-179.
Knap, N., Korva, M., Dolinsek, V., Sekirnik, M., Trilar, T. & Avsic-Zupanc, T. (2012). Patterns of Tick-Borne Encephalitis Virus Infection in Rodents in Slovenia. Vector-Borne and Zoonotic Diseases. 12(3). 236-242.
Krystufek, B., Palomo, L., Hutterer, R., Mitsain, G., & Yigit, N. (2016). Rattus rattus. The IUCN Red List of Threatened Species 2016. Opgehaald van IUCN: http://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T19360A15137085.en
Lei, Y., Wang, X., Li, H., Chen, X., Ye, B., Liu, F., Lan, J., Ye, X., Mei, J. & Tang, Q. (2009). New animal hosts of rabies virus in mountain areas in Zhejiang province. Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi. 30(4). 344-347.
Matei, I. A., D'Amico, G., Ionică, A. M., Kalmár, Z., Corduneanu, A., Sandor, A. D., Fiţ, N., Bogdan, L., Gherman, C. M. & Mihalca, A. D. (2018). New records for Anaplasma phagocytophilum infection in small mammal species. Parasites & Vectors. 11(193).
Oktem, I., Uyar, Y., Dincer, E., Gozalan, A., Schlegel, M., Babur, C. & Matur, F. (2014). Dobrava-Belgrade virus in Apodemus flavicollis and A. uralensis mice, Turkey. Emerging Infectious Diseases. 20(1). 121-125.
Reusken, C., van der Plaats, R., Opsteegh, M., de Bruin , A. & Swart, A. (2011). Coxiella burnetii (Q fever) in Rattus norvegicus and Rattus rattus at livestock farms and urban locations in the Netherlands; could Rattus spp. represent reservoirs for (re) introduction? Preventive Veterinary Medicine. 101(1-2). 124-130.
Reynes, J., Soares, J., Hüe, T., Bouloy, M., Sun, S., Kruy, S. & Zeller, H. (2003). Evidence of the presence of Seoul virus in Cambodia. Microbes and Infection. 5(9). 769-773.
Schultz, J. (2005). The ecozones of the world, the ecological divisions of the geosphere. Aachen, Germany: Springer.
Wang, H., Yoshimatsu, K., Ebihara, H., Ogino, M., Araki, K., Kariwa, H. & Arikawa, J. (2000). Genetic diversity of hantaviruses isolated in China and characterization of novel hantaviruses isolated from Niviventer confucianus and Rattus rattus. Virology. 278(2). 332-345.
Wilson, D. & Reeder, D. (2005). Mammal species of the world. A taxonomic and geographic reference (3rd ed). Opgehaald van Mammal species of the world: https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/
