00:00:02:18 - 00:00:04:08
Goedemiddag, dames en heren.
00:00:04:10 - 00:00:07:16
Welkom bij dit webinar
over het Nationaal plan energiesysteem.
00:00:07:18 - 00:00:09:08
Mijn naam is Lennert Goemans.
00:00:09:10 - 00:00:12:15
Ik werk bij het ministerie
van Economische Zaken en Klimaat.
00:00:12:22 - 00:00:16:13
Naast mij staat mijn collega
Bas Ebskamp, hetzelfde ministerie.
00:00:16:15 - 00:00:20:05
We gaan jullie vandaag meenemen
in een aantal vraagstukken
00:00:20:10 - 00:00:22:18
over ons toekomstige energiesysteem.
00:00:23:01 - 00:00:26:19
Dit webinar vormt de afsluiting
van een drietal bijeenkomsten
00:00:26:21 - 00:00:30:08
die we in het land hebben gehad
in Zwolle, Amersfoort en Den Bosch.
00:00:30:11 - 00:00:33:13
Daarvan gaan we nu
naar een kleine compilatie kijken,
00:00:33:15 - 00:00:37:21
zodat de mensen die nog niet aanwezig zijn
in de tussentijd binnen kunnen komen.
00:00:37:24 - 00:00:39:00
Tot zometeen.
00:04:03:08 - 00:04:08:03
Ja, wat we hier zagen in drie dagen
in Amersfoort, Zwolle en Den Bosch
00:04:08:05 - 00:04:10:10
gaan we nu in anderhalf uur proppen.
00:04:10:12 - 00:04:13:02
Dat gaat niet met dezelfde
interactie kunnen zijn
00:04:13:04 - 00:04:16:21
als we op die dagen hebben gedaan,
maar dat is wel het doel.
00:04:16:23 - 00:04:21:08
Dus jullie meenemen in waar wij staan
met het Nationaal plan energiesysteem,
00:04:21:10 - 00:04:24:01
maar ook jullie kennis
en inzichten ophalen
00:04:24:04 - 00:04:27:23
die wij benutten om een aantal dilemma's,
die we vandaag bespreken,
00:04:28:00 - 00:04:29:15
van een antwoord te voorzien.
00:04:29:18 - 00:04:30:24
Hoe gaan we dat doen?
00:04:31:02 - 00:04:33:14
Zo meteen starten we
met een toelichting door Bas
00:04:33:16 - 00:04:36:05
over waar we nu staan
met het Nationaal plan energiesysteem,
00:04:36:07 - 00:04:38:24
wat daarin belangrijke onderwerpen zijn.
00:04:39:05 - 00:04:44:02
Vervolgens gaan we een oefening doen
in verschillende publieke belangen afwegen
00:04:44:05 - 00:04:45:24
met betrekking tot beslissen
00:04:46:01 - 00:04:49:06
welk energiesysteem
we in de toekomst willen hebben.
00:04:50:24 - 00:04:54:15
Ik zei al: interactie gaan we
zoveel mogelijk proberen te doen.
00:04:54:17 - 00:04:57:15
Dat doen we in de eerste plaats
via de chat.
00:04:57:17 - 00:05:00:23
Heb je een vraag, heb je een opmerking,
zet het in de chat.
00:05:01:00 - 00:05:04:20
Waar mogelijk zullen collega's van ons
die meteen beantwoorden.
00:05:05:01 - 00:05:07:17
Mochten er dingen zijn waarvan we denken:
00:05:07:19 - 00:05:10:09
dat is interessant
om als groep te bespreken,
00:05:10:11 - 00:05:13:21
dan zullen we jullie vragen
om in de uitzending te komen.
00:05:13:23 - 00:05:16:12
Dat kun je bevestigen
door met Raise Hand,
00:05:16:14 - 00:05:18:18
een van de opties in het scherm,
00:05:18:24 - 00:05:22:23
dat te bevestigen
en dan kom je live in de uitzending.
00:05:23:01 - 00:05:27:04
Dan kunnen we je vraag live beantwoorden
en zo nodig toelichten.
00:05:27:20 - 00:05:29:03
Zoals gezegd:
00:05:29:09 - 00:05:35:19
we beginnen nu met de toelichting van Bas
en het afwegen van de publieke belangen.
00:05:35:22 - 00:05:38:05
Daarna zijn er drie Breakout-sessies.
00:05:38:07 - 00:05:41:01
Als het goed is, heb je
je voorkeur daarvoor opgegeven.
00:05:41:04 - 00:05:42:19
Is dat het geval, hoef je niks te doen,
00:05:42:21 - 00:05:46:04
ga je over drie kwartier automatisch
naar die Breakout-sessie.
00:05:46:07 - 00:05:47:20
Heb je geen voorkeur opgegeven?
00:05:47:22 - 00:05:51:22
Dan volgt er aan het eind
van dit plenaire gedeelte een keuzemenu.
00:05:52:04 - 00:05:55:16
Maar Bas, eerst even
naar het Nationaal plan energiesysteem.
00:05:55:18 - 00:05:57:02
-Ja.
-Daar ben je mee bezig.
00:05:57:04 - 00:05:58:15
-Dankjewel.
-Neem ons mee.
00:05:58:18 - 00:06:01:12
Voordat we jullie vragen
om met ons mee te denken –
00:06:01:14 - 00:06:03:13
Lennert heeft toegelicht hoe dat gaat –
00:06:03:17 - 00:06:05:20
heb ik een presentatie om aan te geven
00:06:05:22 - 00:06:08:15
van waaruit we jullie vragen
met ons mee te denken.
00:06:08:17 - 00:06:12:11
En dat is de context
van het Nationaal plan energiesysteem.
00:06:12:15 - 00:06:15:15
Dus daarover – over het wat,
waarom en hoe daarvan –
00:06:15:18 - 00:06:18:20
ga ik jullie de komende minuten meenemen.
00:06:19:02 - 00:06:21:14
We werken naar het energiesysteem
van de toekomst.
00:06:21:16 - 00:06:25:14
En dat begint uiteraard allemaal met onze
00:06:26:23 - 00:06:29:04
wens om klimaatverandering tegen te gaan
00:06:29:06 - 00:06:32:12
en dus onze uitstoot van broeikasgassen
terug te dringen.
00:06:32:14 - 00:06:34:05
Dat zal jullie bekend zijn.
00:06:34:08 - 00:06:36:17
Dat is de directe aanleiding
voor de energietransitie
00:06:36:19 - 00:06:40:06
en daar zijn we dagelijks
hard met elkaar mee bezig.
00:06:40:13 - 00:06:45:15
Dat Nationaal plan energiesysteem
is ook in die context ontstaan.
00:06:45:19 - 00:06:47:12
Wat voegt dat dan eraan toe?
00:06:47:14 - 00:06:51:18
Op drie manieren willen we met het
Nationaal plan energiesysteem bijdragen
00:06:52:02 - 00:06:54:13
aan het bereiken van die klimaatdoelen.
00:06:54:16 - 00:06:59:03
Allereerst door aan te geven:
hoe ziet nou het lonkend perspectief
00:06:59:06 - 00:07:02:07
voor 2050 eruit als we kijken
naar het energiesysteem?
00:07:02:09 - 00:07:05:07
Wat is het eindbeeld? Voor zover je dat
een eindbeeld kunt noemen,
00:07:05:09 - 00:07:07:24
want ook in 2050
zullen we niet klaar zijn.
00:07:08:04 - 00:07:10:00
Maar goed, als je naar 2050 kijkt,
00:07:10:02 - 00:07:13:14
wat voor beeld ontstaat er dan
van het energiesysteem van de toekomst?
00:07:13:16 - 00:07:16:07
En dat helpt ook bij de keuzes
die we nu moeten maken
00:07:16:09 - 00:07:18:10
als we weten waar we naartoe werken.
00:07:18:13 - 00:07:22:17
De tweede manier waarop we echt bijdragen
met het Nationaal plan energiesysteem
00:07:22:22 - 00:07:27:09
is in het ontwikkelen van beleid
voor zeker na 2030.
00:07:27:15 - 00:07:30:05
We werken vanuit het Klimaatakkoord
00:07:30:08 - 00:07:33:09
en ook vanuit allerlei
afspraken die we hebben
00:07:33:11 - 00:07:36:16
heel erg toe naar de doelen,
de klimaatdoelen, voor 2030.
00:07:36:18 - 00:07:39:10
Dat is een ongelooflijke inspanning
om met elkaar te doen.
00:07:39:12 - 00:07:41:13
Maar de wereld houdt niet op na 2030.
00:07:41:15 - 00:07:45:21
Dan zijn we iets over de helft
met het terugdringen van de uitstoot.
00:07:45:24 - 00:07:48:01
En dat betekent dat er ook na 2030
00:07:48:03 - 00:07:51:16
volop door moet worden gegaan met het
terugdringen van de broeikasgasuitstoot
00:07:51:18 - 00:07:54:00
en, zoals wij het
vanuit het energiesysteem zien,
00:07:54:02 - 00:07:57:03
met het opbouwen
van het energiesysteem van de toekomst.
00:07:57:06 - 00:07:59:10
Wat we met het Nationaal plan
energiesysteem willen doen
00:07:59:12 - 00:08:02:10
is ook de beleidsvragen voor na 2030,
00:08:02:12 - 00:08:06:03
die periode tussen 2030 en 2050,
die agenderen.
00:08:06:06 - 00:08:08:22
Tot slot: ook bij het maken
van de keuzes nu,
00:08:09:00 - 00:08:11:21
bijvoorbeeld voor bestedingen
uit het Klimaatfonds,
00:08:12:00 - 00:08:15:01
helpt het als we
met dat Nationaal plan energiesysteem
00:08:15:04 - 00:08:19:01
richting kunnen geven aan het ontwikkelpad
van het energiesysteem van de toekomst,
00:08:19:03 - 00:08:22:09
zodat je dat kan meewegen
bij de keuzes die we nu maken
00:08:22:11 - 00:08:26:06
en geen inefficiënte keuzes maken
met het oog op die lange termijn.
00:08:26:11 - 00:08:29:04
Dat zijn de manieren waarop we
met het Nationaal plan energiesysteem
00:08:29:07 - 00:08:32:11
in de context van het halen
van die klimaatdoelen aan de slag gaan.
00:08:32:15 - 00:08:36:07
Maar er zijn meer redenen
om over dat energiesysteem na te denken,
00:08:36:09 - 00:08:39:17
want dat energiesysteem heeft
een enorme schok ondergaan
00:08:39:19 - 00:08:41:18
de afgelopen jaren.
Dat zal jullie niet ontgaan zijn.
00:08:41:20 - 00:08:44:12
Dat zijn aanvullende vragen
die worden gesteld
00:08:44:15 - 00:08:47:24
over de inrichting van ons energiesysteem,
ook voor de lange termijn.
00:08:48:02 - 00:08:51:12
Hier is een plaatje van hoe het staat
met de verhouding tussen
00:08:51:15 - 00:08:55:04
wat we zelf produceren aan energie
en wat we importeren.
00:08:55:07 - 00:08:57:08
Een 'importgat', zou je kunnen zeggen.
00:08:57:13 - 00:09:00:14
En dan zie je nu dat we
op een soort dieptepunt zitten
00:09:00:16 - 00:09:03:10
qua verhouding tussen
wat we zelf aan energie produceren
00:09:03:12 - 00:09:05:23
en wat we nodig hebben
voor onze energievraag,
00:09:06:00 - 00:09:07:23
om in onze energiebehoefte te voorzien,
00:09:08:00 - 00:09:10:03
en dat dat een enorm gat is momenteel.
00:09:10:05 - 00:09:14:10
Dat hebben we de afgelopen jaren
ook met veel pijn ervaren,
00:09:14:14 - 00:09:17:10
met onze afhankelijkheid
van Russische energie
00:09:17:15 - 00:09:20:00
en het heel versneld afbouwen daarvan.
00:09:20:09 - 00:09:23:00
Dat betekent ook
dat we nu moeten nadenken,
00:09:23:03 - 00:09:27:15
niet alleen over hoe we de komende jaren
dat gat invulling kunnen geven,
00:09:27:17 - 00:09:30:23
maar ook over hoe we
op de lange termijn willen omgaan
00:09:31:00 - 00:09:35:10
met die verhouding tussen import en export
en onze eigen productie daarbinnen.
00:09:36:03 - 00:09:38:24
Dan is het goede nieuws
dat er allerlei mogelijkheden zijn,
00:09:39:01 - 00:09:43:17
maar dat moeten we meewegen en vormgeven
in dat Nationaal plan energiesysteem.
00:09:43:19 - 00:09:45:11
Een tweede belangrijke aanleiding
00:09:45:13 - 00:09:49:08
om dus na te denken over hoe
we dat energiesysteem willen inrichten.
00:09:49:19 - 00:09:53:09
Er gebeurt ontzettend veel.
Ik noemde al het Klimaatakkoord.
00:09:53:12 - 00:09:56:15
Dus we beginnen niet in een leeg canvas.
00:09:56:17 - 00:10:00:11
Er zijn ongelooflijk veel partijen bezig
met allerlei afspraken,
00:10:00:14 - 00:10:03:23
vaak in het kader van het Klimaatakkoord.
Dat gaat over de aanbodkant,
00:10:04:08 - 00:10:07:04
met uitrolplannen voor allerlei
vormen van energie:
00:10:07:06 - 00:10:10:18
wind op zee, ontwikkeling
van kerncentrales, enzovoort.
00:10:10:20 - 00:10:12:04
Maar ook aan de vraagkant.
00:10:12:06 - 00:10:14:09
We zijn energie aan het besparen.
00:10:14:11 - 00:10:16:20
Dat zijn we gaan versnellen,
ook in reactie
00:10:16:23 - 00:10:19:15
op onze afhankelijkheid
van Russische energie
00:10:19:18 - 00:10:21:11
en het wegvallen daarvan.
00:10:21:14 - 00:10:23:03
We zijn ook aan het nadenken:
00:10:23:05 - 00:10:26:15
hoe moeten we de laadinfrastructuur
uitrollen voor mobiliteit?
00:10:26:17 - 00:10:29:18
Dus ook aan de vraagkant
zijn we volop bezig met veranderingen.
00:10:29:21 - 00:10:32:13
En alles wat daartussen zit,
en daar is veel aandacht nu
00:10:32:15 - 00:10:36:12
voor de transportinfrastructuur,
die enorm uitgebreid moet worden,
00:10:36:15 - 00:10:38:16
veranderd, aangepast moet worden.
00:10:38:19 - 00:10:41:02
Dus ook daar zijn allerlei
lopende programma's op.
00:10:41:06 - 00:10:44:04
Dat is dan op nationaal niveau.
00:10:44:18 - 00:10:48:07
En dat is in wisselwerking
met allerlei andere vraagstukken.
00:10:48:09 - 00:10:50:13
Dan gaat het over
het grondstoffenvraagstuk,
00:10:50:15 - 00:10:52:23
want voor die energietransitie
hebben we grondstoffen nodig.
00:10:53:00 - 00:10:54:07
Dan gaat het over circulariteit.
00:10:54:09 - 00:10:58:09
Dan gaat het over de ruimtelijke inpassing
van het energiesysteem,
00:10:58:11 - 00:11:00:12
en de verhouding met ruimtelijke claims
00:11:00:14 - 00:11:03:24
van andere belangrijke
maatschappelijke opgaven, enzovoort.
00:11:04:02 - 00:11:06:14
En om het nog net iets
ingewikkelder te maken,
00:11:06:18 - 00:11:10:21
moeten we dat ook in het oog
van verschillende schaalniveaus bezien.
00:11:11:03 - 00:11:13:14
Want we hebben als Nederland
een energiesysteem,
00:11:13:16 - 00:11:17:11
maar dat is zeer sterk verbonden
met een Europees systeem,
00:11:17:13 - 00:11:19:20
een Noordwest-Europees systeem
in het bijzonder.
00:11:20:01 - 00:11:23:13
Maar we hebben ook te maken
met een mondiale wisselwerking,
00:11:23:15 - 00:11:26:09
en dat energiesysteem moet
vorm krijgen op regionaal niveau.
00:11:26:11 - 00:11:30:24
Dus op al die schaalniveaus moeten we
nadenken over hoe dat bij elkaar komt.
00:11:31:02 - 00:11:36:17
Dit is een enorme hoeveelheid
plannen en activiteiten en afspraken.
00:11:36:22 - 00:11:40:04
Wat we met dat Nationaal Plan
Energiesysteem willen toevoegen is,
00:11:40:07 - 00:11:41:19
vanuit die lange termijn,
00:11:41:21 - 00:11:45:15
boven de ketens en sectoren uit,
en alles wat daarin gebeurt, kijken:
00:11:45:18 - 00:11:49:00
hoe ontwikkelt dat energiesysteem
zich als geheel?
00:11:49:02 - 00:11:51:15
Daarvoor helpt dit plaatje
over de beleidscyclus.
00:11:51:17 - 00:11:54:14
Wat is de plek van het Nationaal
plan energiesysteem
00:11:54:16 - 00:11:57:18
in de nationale beleidscyclus
voor klimaat en energie?
00:11:57:21 - 00:12:03:01
Dan zie je dat we, naast het Klimaatplan
wat we ontwikkelen ook in het kader
00:12:03:09 - 00:12:07:13
van de internationale afspraken
over het terugdringen van uitstoot,
00:12:07:20 - 00:12:09:21
dat we voor het energiesysteem,
00:12:09:23 - 00:12:13:04
aanvullend op dat Klimaatplan
of als onderdeel ervan,
00:12:13:07 - 00:12:17:03
nadenken over de langetermijnstrategie
voor het energiesysteem.
00:12:17:05 - 00:12:21:20
Dat is wat we in de beleidsontwikkelings-
fase willen doen met dat nationaal plan.
00:12:21:22 - 00:12:24:04
En dan moet dat gaan doorwerken
00:12:24:09 - 00:12:27:14
in de inzet van allerlei vormen
van beleidsinstrumentarium –
00:12:27:16 - 00:12:29:24
financieel, ruimtelijk, juridisch –
00:12:30:06 - 00:12:33:12
en in de programma's
die voor de realisatie bestaan:
00:12:33:15 - 00:12:37:13
voor de uitrol van wind op zee
of de ontwikkeling van laadinfrastructuur,
00:12:37:16 - 00:12:39:07
om wat voorbeelden te noemen.
00:12:39:09 - 00:12:40:17
Belangrijk bij dit plaatje:
00:12:40:19 - 00:12:43:05
het is niet voor niets een rondje.
Het is een cyclus.
00:12:43:07 - 00:12:47:06
Dat betekent dat we dat Nationaal Plan
Energiesysteem niet eenmalig ontwikkelen.
00:12:47:08 - 00:12:50:00
Nee, het wordt een terugkerend mechanisme
00:12:50:03 - 00:12:55:05
waar we ten minste elke vijf jaar een nieuw
Nationaal plan energiesysteem uitbrengen
00:12:55:10 - 00:12:59:07
en daarnaast tussentijds monitoren:
hoe gaat het met het energiesysteem
00:12:59:09 - 00:13:03:00
en met die richting die we
in dat plan hebben opgeschreven?
00:13:03:03 - 00:13:05:04
Hoe moeten we daar eventueel op bijsturen?
00:13:05:07 - 00:13:08:03
Dus net als we dat
voor klimaatbeleid hebben,
00:13:08:07 - 00:13:11:19
gaan we cyclisch te werk
zodat het energiesysteem van de toekomst
00:13:11:21 - 00:13:14:05
steeds meer en duidelijker
vorm kan krijgen.
00:13:15:11 - 00:13:18:12
Een ander – ook ingewikkeld – plaatje,
of een andere manier om te kijken
00:13:18:14 - 00:13:21:12
naar de plek en bijdrage
van het Nationaal plan energiesysteem,
00:13:21:14 - 00:13:26:06
hier aangegeven als 'NPE'
onder het hoofdstuk 'Integraal afwegen',
00:13:26:10 - 00:13:29:06
is als je vanuit de verschillende
bestuursniveaus kijkt
00:13:29:08 - 00:13:31:18
naar dat Nationaal plan energiesysteem.
00:13:31:21 - 00:13:35:18
Dan zie je: op allerlei
verschillende bestuursniveaus
00:13:35:20 - 00:13:40:02
zijn er mechanismen om te werken
aan klimaat- en energievraagstukken.
00:13:40:09 - 00:13:42:08
Wat we met het NPE willen doen
00:13:42:11 - 00:13:45:16
is op dat nationale niveau de afwegingen
maken voor het energiesysteem
00:13:45:18 - 00:13:48:14
zodat die kunnen doorvertalen
naar de andere schaalniveaus,
00:13:48:18 - 00:13:51:09
bijvoorbeeld de provincies,
die met een pMIEK bezig zijn.
00:13:51:12 - 00:13:56:03
Dan helpt het als ze zicht hebben op wat
op nationaal niveau de afwegingen zijn,
00:13:56:06 - 00:13:58:21
zodat ze dat kunnen gebruiken
bij hun eigen afwegingen
00:13:59:00 - 00:14:01:21
op provinciaal, regionaal
en zelfs lokaal niveau.
00:14:01:23 - 00:14:05:03
Op die manier werkt wat we opschrijven
in dat nationaal plan
00:14:05:06 - 00:14:07:04
door op de andere schaalniveaus.
00:14:09:04 - 00:14:13:10
Gelukkig denken we niet in isolatie na
over dat energiesysteem van de toekomst.
00:14:13:13 - 00:14:19:14
We zien overal om ons heen partijen
die met ons meedenken over dat plan.
00:14:20:09 - 00:14:24:10
De minister heeft een Expertteam
Energiesysteem 2050 in het leven geroepen,
00:14:24:12 - 00:14:28:04
waarin wetenschappers
vanuit diverse disciplines
00:14:28:11 - 00:14:31:09
nadenken over
hoe kan dat energiesysteem eruitzien.
00:14:31:11 - 00:14:34:17
Die brengen binnenkort
hun eigen rapportage uit.
00:14:34:21 - 00:14:38:04
We hebben ook een energieraadpleging
onlangs uitgebracht,
00:14:38:06 - 00:14:40:22
waarin iedereen die
geïnteresseerd was en dat wilde
00:14:40:24 - 00:14:43:06
met ons mee kon denken
over belangrijke keuzes
00:14:43:08 - 00:14:47:11
en waarden die we moeten meewegen
bij dat energiesysteem van de toekomst.
00:14:47:14 - 00:14:51:22
De energieraadpleging, ook daarvan hebben
we binnenkort de resultaten beschikbaar.
00:14:51:24 - 00:14:55:18
En onze collega's denken na
over het Programma Energiehoofdstructuur,
00:14:55:20 - 00:14:59:04
wat gaat over de ruimtelijke
inpassing van infrastructuur
00:14:59:07 - 00:15:00:24
voor het energiesysteem van de toekomst.
00:15:01:03 - 00:15:05:16
Kortom, op tal van plekken
wordt nagedacht over die horizon van 2050.
00:15:05:18 - 00:15:07:03
Waar werken we naartoe?
00:15:07:05 - 00:15:10:14
Dat kunnen wij gebruiken
voor ons eigen denkproces
00:15:10:16 - 00:15:14:03
over het vormen van beleid
voor dat energiesysteem.
00:15:15:09 - 00:15:16:24
Dan iets meer ingezoomd op:
00:15:17:01 - 00:15:21:14
wat zien we straks
in dat Nationaal plan energiesysteem?
00:15:22:00 - 00:15:25:04
Het biedt een richtpunt,
ik zei het al even,
00:15:25:08 - 00:15:28:11
met een langeretermijnhorizon:
waar werken we naartoe?
00:15:28:13 - 00:15:31:07
En ook: wat is de route daarnaartoe?
00:15:31:11 - 00:15:34:13
Belangrijk is om te zeggen
dat dat geen blauwdruk zal zijn.
00:15:34:15 - 00:15:37:02
Er zijn zeer veel onzekere factoren.
00:15:37:04 - 00:15:40:24
Dat betekent dat wij niet kunnen
voorspellen, als we dat al zouden willen,
00:15:41:01 - 00:15:43:12
hoe dat energiesysteem
er precies uit kan zien.
00:15:43:14 - 00:15:46:17
Met die cijfers hier aan de rechterkant
geven we aan:
00:15:46:19 - 00:15:49:19
er zijn allerlei scenario's,
die gebruiken wij dankbaar,
00:15:49:21 - 00:15:51:18
over hoe dat energiesysteem
00:15:51:20 - 00:15:55:09
in een klimaatneutrale
maatschappij eruit kan zien.
00:15:55:12 - 00:15:58:22
We proberen daar iets van de bandbreedte
en onzekerheden terug te brengen.
00:15:58:24 - 00:15:59:21
Dat zal nooit helemaal gaan,
00:15:59:23 - 00:16:03:02
maar we kunnen stap voor stap
iets van de onzekerheden terugbrengen
00:16:03:04 - 00:16:06:06
en daarmee meer richting geven
aan waar we naartoe werken.
00:16:06:20 - 00:16:11:14
We willen de afwegingen, de keuzes die
we daarbij maken, expliciet onderbouwen.
00:16:11:16 - 00:16:16:08
Dat doen we op basis van publieke belangen
en hoe we die tegen elkaar afwegen.
00:16:16:14 - 00:16:19:15
Daar zitten tal van spanningen,
of het nou gaat om
00:16:19:17 - 00:16:24:04
leveringszekerheid versus duurzaamheid
of betaalbaarheid versus ruimtebeslag.
00:16:24:07 - 00:16:26:20
Er zitten afwegingen
tussen die publieke belangen.
00:16:26:22 - 00:16:30:18
Die proberen we expliciet te maken,
zodat we daarover in gesprek kunnen
00:16:30:20 - 00:16:35:16
en die afwegingen met elkaar
zo weloverwogen mogelijk kunnen maken.
00:16:36:05 - 00:16:39:12
En er zal ook in het Nationaal
plan energiesysteem
00:16:39:16 - 00:16:42:08
een doorvertaling zijn naar:
wat betekent dan
00:16:42:12 - 00:16:47:03
dat beeld van het gewenste energiesysteem
voor de inzet van beleidsinstrumentarium.
00:16:49:13 - 00:16:50:19
Hoe werken we daarin?
00:16:50:21 - 00:16:53:07
We bekijken daarin,
en dat is belangrijk –
00:16:53:09 - 00:16:57:22
ook onderscheidend ten opzichte van
veel andere programma's die er lopen –
00:16:58:01 - 00:17:00:18
helemaal vanaf het begin
van het energiesysteem,
00:17:00:21 - 00:17:03:13
van de productiekant, tot aan de vraag.
00:17:03:15 - 00:17:05:21
Dus het begint bij de vraag:
00:17:05:24 - 00:17:09:09
hoe gebruiken we energie
in een klimaatneutraal Nederland?
00:17:09:11 - 00:17:11:19
Dat is best moeilijk
om je voor te stellen,
00:17:11:22 - 00:17:16:03
maar dat is onze vraag om echt
vanuit de gebruikssectoren na te denken:
00:17:16:05 - 00:17:20:13
hoe ziet een klimaatneutrale sector eruit?
Welk energiegebruik hoort daarbij?
00:17:20:15 - 00:17:23:05
Hoe kunnen we daar
met het energiesysteem op inspelen?
00:17:23:10 - 00:17:26:06
We kijken naar de inzet
van binnenlandse productiemogelijkheden,
00:17:26:08 - 00:17:30:14
maar ook import en export, want het zal
altijd een samengaan van die factoren zijn.
00:17:30:17 - 00:17:34:06
Dat brengen we samen in de 'energieketens'
van het toekomstig systeem:
00:17:34:09 - 00:17:38:21
de elektriciteitsketen, de waterstofketen,
de koolstofketen en de warmteketen.
00:17:39:13 - 00:17:41:08
En in die ketens kijken:
00:17:41:10 - 00:17:45:18
wat zijn de opgaven,
van aanbod helemaal naar vraag,
00:17:45:24 - 00:17:48:19
voor het opschalen
en ontwikkelen van die ketens
00:17:48:21 - 00:17:51:04
richting dat gewenste energiesysteem
van de toekomst.
00:17:51:07 - 00:17:55:13
Daar brengen we de coördinatievraagstukken
binnen zo'n keten naar voren.
00:17:57:03 - 00:18:01:02
Dan gaat het niet alleen over
die meer technische economische kant,
00:18:01:04 - 00:18:04:18
maar dan gaat het ook over
al die factoren die nodig zijn
00:18:04:20 - 00:18:08:13
voor de systeemtransitie
die die energietransitie is.
00:18:08:15 - 00:18:11:02
Dan gaat het ook over
technologische ontwikkeling,
00:18:11:05 - 00:18:14:23
over financiering en verdienmodellen,
gedragsverandering, governance
00:18:15:02 - 00:18:17:08
en de inzet van beleidsinstrumentarium.
00:18:17:10 - 00:18:20:13
Kortom, allemaal voorwaarden
die ook in dat nadenken
00:18:20:15 - 00:18:24:13
over het werken naar dat energiesysteem
van de toekomst relevant zijn.
00:18:25:19 - 00:18:28:18
Dan ga ik bijna afronden
en gaan we zo beginnen
00:18:28:20 - 00:18:31:21
met jullie vragen met ons mee te denken,
00:18:31:23 - 00:18:34:16
maar kort: wat is de planning
die we voor ogen hebben?
00:18:35:13 - 00:18:40:23
Belangrijke mijlpalen als het gaat over
het product Nationaal plan energiesysteem
00:18:41:00 - 00:18:46:08
zijn de conceptversie, die voor de zomer
we beogen naar de Tweede Kamer te sturen,
00:18:46:15 - 00:18:49:12
en aan iedereen beschikbaar te stellen.
00:18:50:00 - 00:18:52:12
Daarna volgt een consultatieperiode,
00:18:52:14 - 00:18:56:09
waarin jullie van harte uitgenodigd zijn
om met ons mee te denken
00:18:56:11 - 00:18:59:14
op basis van dat concept
Nationaal plan energiesysteem.
00:18:59:21 - 00:19:02:07
Wat vinden jullie van wat
we hebben opgeschreven?
00:19:02:09 - 00:19:05:14
Dan werken we eind dit jaar toe
naar een definitieve eerste versie.
00:19:05:16 - 00:19:08:04
Ik zeg er nadrukkelijk bij,
gegeven het cyclische proces:
00:19:08:06 - 00:19:11:11
er zullen meerdere nationale
plannen nog gaan volgen,
00:19:11:13 - 00:19:15:03
maar de eerste definitieve versie
willen we eind dit jaar opleveren.
00:19:15:18 - 00:19:22:05
Belangrijke mijlpalen in het gesprek
met stakeholders daarbij
00:19:22:11 - 00:19:25:01
zijn de Werkplaatsen.
We zagen net de compilatie
00:19:25:04 - 00:19:29:09
met uitkomsten van de energieraadpleging,
die binnenkort beschikbaar komt.
00:19:30:10 - 00:19:35:12
En de terinzagelegging
en consultatieperiode voor het NPE.
00:19:35:19 - 00:19:38:21
Daarbij hebben we ook
hulp van experts, gelukkig.
00:19:38:24 - 00:19:43:00
Binnenkort komt het Expertteam
met zijn eigen bevindingen
00:19:43:03 - 00:19:45:18
over de route naar
het energiesysteem van de toekomst.
00:19:45:20 - 00:19:49:03
In het najaar zullen we PBL
Planbureau voor de Leefomgeving vragen
00:19:49:06 - 00:19:53:19
een review te maken van dat concept NPE,
die wij kunnen gebruiken om
00:19:53:23 - 00:19:58:07
dat eerste Nationaal plan energiesysteem
definitief en zo goed mogelijk te maken.
00:19:58:14 - 00:20:01:20
Dat is voor nu de context
die ik wilde meegeven
00:20:01:22 - 00:20:05:10
over hoe we werken en waarom we bezig zijn
met dat Nationaal plan energiesysteem.
00:20:05:16 - 00:20:08:16
Dan is het wat mij betreft tijd
om naar jullie terug te gaan
00:20:08:22 - 00:20:10:24
en jullie te vragen met ons mee te denken.
00:20:11:07 - 00:20:12:17
Dankjewel, Bas.
00:20:12:19 - 00:20:15:18
Voor de mensen die intussen
zijn aangesloten: van harte welkom.
00:20:15:20 - 00:20:19:12
Eet smakelijk als je dit webinar
als je lunchpauze gebruikt.
00:20:19:14 - 00:20:22:11
We willen nu jullie vragen
om mee te gaan denken.
00:20:23:09 - 00:20:25:23
Wat daarin belangrijk is, is:
00:20:27:03 - 00:20:29:06
reacties in eerste instantie via de chat.
00:20:29:08 - 00:20:31:11
Waar mogelijk worden die meteen beantwoord.
00:20:31:13 - 00:20:35:21
Waar het interessant is, zullen we
jullie vragen om in de call te komen
00:20:36:00 - 00:20:38:07
en je vraag of opmerking toe te lichten.
00:20:38:11 - 00:20:40:07
We gaan zo meteen eens oefenen
00:20:40:09 - 00:20:44:11
met een aantal publieke belangen
en hoe je daarin afwegingen maakt.
00:20:44:15 - 00:20:49:23
In de afgelopen tijd stond er
een energieraadpleging open voor iedereen.
00:20:50:00 - 00:20:53:15
Er hebben in totaal iets van
7000 mensen op gereageerd.
00:20:53:17 - 00:20:55:14
Binnenkort wordt dat rapport openbaar.
00:20:55:16 - 00:21:00:04
Dat gaan we nu in het klein doen
en aan de hand van een aantal stellingen.
00:21:00:07 - 00:21:02:17
-Kun jij de eerste stelling toelichten?
-Ja.
00:21:02:21 - 00:21:05:11
Allereerst zullen we
met jullie kijken naar:
00:21:05:13 - 00:21:09:08
hoe willen we omgaan
met de import van energie?
00:21:09:12 - 00:21:11:20
Heel kort: waarom is dat zo belangrijk?
00:21:11:22 - 00:21:15:23
Op dit moment – ik liet het
net al zien in de presentatie –
00:21:16:02 - 00:21:20:22
zijn we enorm afhankelijk van import uit
het buitenland voor onze energiebehoefte.
00:21:21:06 - 00:21:24:03
Dat is de afgelopen jaren
alleen maar toegenomen.
00:21:24:05 - 00:21:28:10
Daar betalen we een hoge prijs voor,
dat hebben we de afgelopen jaren gezien,
00:21:28:12 - 00:21:31:14
want het heeft ons kwetsbaar gemaakt
voor ons energiesysteem
00:21:31:16 - 00:21:36:05
met alle effecten op leveringszekerheid
en betaalbaarheid van energie tot gevolg.
00:21:36:07 - 00:21:39:06
Dat roept de vraag op
voor het energiesysteem van de toekomst:
00:21:39:09 - 00:21:42:08
hoe willen we dan omgaan
met het inkopen van energie?
00:21:42:10 - 00:21:44:20
Hoeveel energie willen we
uit het buitenland inkopen?
00:21:44:23 - 00:21:47:00
En uit welk buitenland dan precies?
00:21:47:08 - 00:21:50:12
Dat is de hoofdvraag
die we aan jullie willen stellen.
00:21:50:15 - 00:21:54:18
We zijn ook vooral benieuwd
naar het waarom van je opvatting.
00:21:55:14 - 00:21:59:20
De hoofdvraag die wij hebben, is: hoeveel
energie kopen we in het buitenland?
00:22:00:01 - 00:22:03:14
Je moet het zien als een schaal,
1 tot en met 5.
00:22:03:24 - 00:22:06:12
1 is dat we autarkisch zijn,
00:22:06:17 - 00:22:10:00
dus alleen willen gebruiken
wat we zelf kunnen maken.
00:22:10:04 - 00:22:14:15
Dat is, gegeven waar we nu zijn,
een vrij extreme opvatting.
00:22:14:20 - 00:22:17:04
De andere kant is meer zoals het nu is:
00:22:17:06 - 00:22:20:11
dat we heel veel energie inkopen,
ook van buiten Europa.
00:22:20:13 - 00:22:25:16
De middenpositie hierin is dat
we een deel zelf opwekken en produceren,
00:22:25:19 - 00:22:28:09
maar daarnaast energie inkopen uit Europa,
00:22:28:11 - 00:22:32:13
zodat we meer controle hebben,
en minder die kwetsbare afhankelijkheid
00:22:32:15 - 00:22:35:21
zoals we die nu hebben
en afgelopen jaar gezien hebben.
00:22:36:05 - 00:22:40:05
Kortom, we zijn heel benieuwd
naar hoe jullie hiertegen aankijken
00:22:40:07 - 00:22:43:10
en ook waarom je stemt zoals je stemt.
00:22:43:20 - 00:22:48:12
Ik zie dat intussen ongeveer de helft
van het aantal deelnemers heeft gestemd.
00:22:49:08 - 00:22:52:18
Dus breng je stem uit
en dan ga ik zo meteen iemand vragen
00:22:52:20 - 00:22:55:23
die helemaal aan de importkant zit
van het schema
00:22:56:00 - 00:23:02:04
en iemand die helemaal
aan de autarkische kant zit.
00:23:02:14 - 00:23:06:17
En wellicht iemand uit de grote
middengroep, want dat is wel opvallend.
00:23:06:19 - 00:23:11:01
Het is eigenlijk een perfecte piramide,
00:23:11:08 - 00:23:15:19
met de flanken heel laag qua stemmen
en in het midden vrij hoog.
00:23:15:23 - 00:23:19:23
Is er iemand die het webinar nu volgt
die zegt: ja,
00:23:20:01 - 00:23:23:20
alleen maar energie produceren
wat we zelf gebruiken,
00:23:23:22 - 00:23:27:17
dus zo min mogelijk afhankelijkheid
van het buitenland?
00:23:27:19 - 00:23:32:15
En is er iemand in de call die
zou willen toelichten waarom dat zo is?
00:23:36:00 - 00:23:41:20
Dan kijken we even naar het schema
of iemand zijn toelichting wil geven.
00:23:42:19 - 00:23:46:17
-Benieuwd of iemand dat kan toelichten.
-Of antwoorden uit de chat.
00:23:47:08 - 00:23:49:07
Wie is voor de autarkische route?
00:23:50:22 - 00:23:51:24
En waarom?
00:23:54:15 - 00:23:55:21
-Niemand, denk ik.
-Nee.
00:23:55:23 - 00:23:59:06
-Dat kan ook.
-Misschien zijn er mensen die zeggen...
00:23:59:14 - 00:24:02:15
Dat is best een dom idee,
autarkisch willen zijn.
00:24:02:17 - 00:24:06:16
Laten we maximaal importeren, dan hoeven
we zelf zo min mogelijk op te wekken
00:24:06:18 - 00:24:08:22
en hebben we de overlast
van die opwek niet.
00:24:09:00 - 00:24:12:00
Zijn er mensen die wellicht
die mening zijn toegedaan
00:24:12:02 - 00:24:15:04
en die daar argumenten
bij zouden willen geven?
00:24:16:06 - 00:24:19:23
In de chat, in eerste instantie,
maar als je wilt, kan het ook live.
00:24:28:09 - 00:24:32:18
-Nog geen enthousiasme om te reageren.
-Nee, je zou haast denken...
00:24:34:08 - 00:24:40:01
Als je wil reageren, steek je hand op.
Dat is de handigste manier om...
00:24:40:04 - 00:24:43:10
-Dan weten we dat je iets wil zeggen.
-Om in de uitzending te komen.
00:24:44:05 - 00:24:48:16
Wellicht iemand die niet tot de flanken
behoort, maar het genuanceerde midden,
00:24:48:18 - 00:24:51:16
en daar een gloedvol betoog
bij wil houden?
00:24:52:10 - 00:24:55:00
Steek je hand op
en dan halen we je in de uitzending
00:24:55:02 - 00:24:59:15
zodat je kunt toelichten waarom je
een bepaalde keuze hebt gemaakt.
00:25:08:04 - 00:25:12:17
Ik zie hier dat Fouad zegt: 'Nederland
en Europa zijn nog niet in staat
00:25:12:19 - 00:25:15:11
om in volledige energiebehoefte
te voorzien.'
00:25:16:11 - 00:25:19:24
Fouad, wil je dat wellicht toelichten
in de uitzending?
00:25:20:02 - 00:25:22:12
Want dan halen we je nu naar voren.
00:25:29:04 - 00:25:30:00
Hallo hallo?
00:25:30:02 - 00:25:31:14
-Hallo.
-Goedemiddag.
00:25:31:17 - 00:25:35:11
Je ziet er niet uit als Fouad, maar
je heet Minke van Boekel. Ga je gang.
00:25:35:13 - 00:25:37:13
-Ja.
-Wat heb je gestemd en waarom?
00:25:37:20 - 00:25:39:11
Ja, ik had dus 1 gestemd,
00:25:39:13 - 00:25:44:00
omdat ik de hoop heb dat we het
lokaal goed kunnen in Nederland.
00:25:44:07 - 00:25:48:09
Dus dat is in ieder geval mijn droom.
00:25:48:11 - 00:25:52:14
Met local energy hubs
en het lokaal delen van energie
00:25:53:03 - 00:25:55:18
zouden we volgens mij
een eind moeten kunnen komen.
00:25:55:20 - 00:25:59:01
-Ook, denk je, voor de industrie?
-Ja.
00:25:59:03 - 00:26:04:14
Ja, juist, denk ik.
Daar is nog heel veel te winnen.
00:26:05:10 - 00:26:08:21
Oké, dankjewel.
Bas, wil je daarop reageren?
00:26:08:23 - 00:26:11:08
Ik ben nog wel benieuwd naar het waarom.
00:26:11:10 - 00:26:14:13
Je introduceert het als
'het zou mooi zijn als het kan'.
00:26:14:15 - 00:26:17:21
-Maar waarom zou je het willen?
-Het kan, alleen dat we het doen,
00:26:17:24 - 00:26:19:13
dat is het meer.
00:26:20:01 - 00:26:22:01
Het kan sowieso.
00:26:22:14 - 00:26:28:19
Als je gaat kijken
wat we kunnen delen al,
00:26:28:21 - 00:26:33:11
en wat we tot stand zouden kunnen brengen,
ook bij grote industrie,
00:26:33:13 - 00:26:36:23
wat daar aan restwarmte
gebruikt kan worden, of aan...
00:26:40:05 - 00:26:41:24
Als je met elkaar kan kijken
00:26:42:01 - 00:26:45:20
wanneer je de piekbelasting
bijvoorbeeld kan verminderen,
00:26:46:10 - 00:26:49:14
daar is volgens mij
nog heel veel te winnen.
00:26:49:23 - 00:26:51:04
Goed, dankjewel.
00:26:51:07 - 00:26:56:02
Dankjewel, Minke. Ik zie Roy Osinga,
die heeft ook een comment geplaatst.
00:26:56:06 - 00:27:01:19
Met name ziet hij een volgtijdelijkheid
bij de start, zeker import.
00:27:01:21 - 00:27:06:14
We zijn nu ook netto importerend,
Bas zei het al, qua energie.
00:27:06:16 - 00:27:09:11
Qua elektriciteit zijn we
netto exporterend op het moment.
00:27:09:13 - 00:27:13:21
'Te voorkomen dat we te veel kwijt zijn
op termijn verschuiven naar EU-dekkend.'
00:27:13:23 - 00:27:18:01
Roy, zou je dat willen toelichten
in de uitzending, jouw standpunt?
00:27:19:14 - 00:27:21:16
Dan moet je even je handje opsteken,
00:27:21:18 - 00:27:24:20
anders mogen we je niet
zomaar in beeld brengen.
00:27:24:22 - 00:27:28:12
-Balthasar komt toelichten.
-Balthasar komt de uitzending in.
00:27:28:14 - 00:27:33:14
Ik weet alleen niet wat jij hebt gezegd,
Balthasar Klimbie van TenneT.
00:27:34:03 - 00:27:37:00
Ga je gang, Balthasar.
Wat heb je gestemd en waarom?
00:27:37:22 - 00:27:41:04
Ik denk dat internationale import
noodzakelijk blijft,
00:27:41:07 - 00:27:43:17
al was het maar om
de kosten redelijk te houden.
00:27:43:19 - 00:27:45:22
In Nederland kunnen we heel veel.
00:27:45:24 - 00:27:50:10
Ik denk dat scenario's uitwijzen dat we
niet alles kunnen, maar behoorlijk wat.
00:27:50:18 - 00:27:53:14
Maar als men het in het buitenland
veel goedkoper kan,
00:27:53:17 - 00:27:57:23
wordt het raar als je dat of in Nederland
voor dezelfde prijs aan wil bieden –
00:27:58:00 - 00:28:02:18
dan moet de overheid continu bijspringen
om die prijsverschillen te compenseren –
00:28:02:21 - 00:28:05:09
of dat de producten die wij maken
veel duurder worden
00:28:05:11 - 00:28:07:16
dan wanneer ze in het buitenland
worden gemaakt.
00:28:08:08 - 00:28:11:18
Dat lijkt me economisch niet houdbaar.
00:28:11:22 - 00:28:15:00
Ik denk wel dat het risico
wat jullie schetsten aan het begin,
00:28:15:02 - 00:28:18:21
dat je wil voorkomen
dat je afhankelijk wordt van derde landen,
00:28:19:02 - 00:28:24:22
dat je je daar beter op kunt indekken door
een spreiding van je inkoop te regelen,
00:28:25:06 - 00:28:29:04
maar er ook voor te zorgen dat,
als je een relatie aangaat met een land,
00:28:29:06 - 00:28:32:17
dat het een wederzijdse relatie is
die in balans is.
00:28:32:24 - 00:28:36:18
Dat wij niet veel afhankelijker zijn
van het land dan dat land van ons.
00:28:37:10 - 00:28:39:20
Als je daar vroeg rekening mee houdt,
gaat het prima,
00:28:39:22 - 00:28:42:05
internationaal samenwerken
op energiegebied.
00:28:43:11 - 00:28:46:21
Dank. Bas, korte reactie?
Kosten en afhankelijkheid?
00:28:46:23 - 00:28:51:24
Ik hoorde: die betaalbaarheid van energie
is een belangrijk publiek belang.
00:28:52:02 - 00:28:56:18
En het zou raar zijn als je, vanuit
betaalbaarheidoogpunt, zou blijven zeggen
00:28:56:20 - 00:29:00:05
'we moeten het zelf doen' als het
uit het buitenland goedkoper kan.
00:29:00:07 - 00:29:03:07
Ik ben wel benieuwd,
één vraag terug aan Balthasar:
00:29:03:10 - 00:29:07:17
Waar zitten er grenzen aan? Want als alle
energie uit het buitenland goedkoper is,
00:29:07:19 - 00:29:10:18
maken we ons helemaal afhankelijk.
Is er een moment dat je zegt:
00:29:10:20 - 00:29:14:15
dan moeten we toch, ook vanuit een ander
publiek belang, een grens trekken?
00:29:14:20 - 00:29:17:08
Want anders kom je weer in een situatie,
00:29:17:10 - 00:29:20:01
los van die diversificatie
waar je net op doelt,
00:29:20:04 - 00:29:22:17
waarin je overgeleverd bent
aan het buitenland.
00:29:22:19 - 00:29:27:11
Is er een moment waarop je zegt:
hier moeten we toch een grens trekken?
00:29:29:08 - 00:29:32:12
Daar heb ik geen kwantitatief antwoord op.
00:29:32:18 - 00:29:35:02
Dat is lastig om zo te bepalen.
00:29:35:04 - 00:29:37:18
Ik denk dat dat ook
niet noodzakelijkerwijs hoeft,
00:29:37:20 - 00:29:41:03
omdat we op land en op zee
in Nederland heel veel kunnen.
00:29:42:02 - 00:29:45:10
Dus er zal automatisch een groot deel
in eigen land worden opgewekt,
00:29:45:12 - 00:29:49:00
al was het maar omdat dat
de goedkoopste oplossing is.
00:29:49:19 - 00:29:52:17
Uiteindelijk vul je dat aan
met wat je tekortkomt,
00:29:52:19 - 00:29:57:04
dan wel wat te duur is om zelf te maken
omdat men het in de buurlanden kan.
00:29:57:17 - 00:30:02:19
Je zou hooguit een soort moralistische
discussie kunnen voeren
00:30:03:05 - 00:30:06:16
over dat je zegt:
ik wil minimaal zoveel zelf doen,
00:30:07:01 - 00:30:10:02
om ervoor te zorgen dat
als het in de wereld spaak loopt,
00:30:10:04 - 00:30:12:02
zoals we de afgelopen tijd hebben gezien,
00:30:12:04 - 00:30:15:22
we dan bepaalde basisvoorzieningen
zelfstandig overeind kunnen houden.
00:30:16:08 - 00:30:19:13
Maar dat is een discussie
die je vanuit een soort
00:30:20:18 - 00:30:23:11
zelfvoorzienendheid in wil regelen,
00:30:23:13 - 00:30:28:05
waarvoor je bereid moet zijn dat dat
tegen een hogere prijs gaat dan anders.
00:30:28:08 - 00:30:30:15
Dat je daar continu geld bij moet storten.
00:30:31:11 - 00:30:34:12
Balthasar, hartelijk dank
voor jouw reactie, en ook Minke.
00:30:34:14 - 00:30:37:00
Ik denk dat we over kunnen
naar stelling 2.
00:30:37:02 - 00:30:39:04
-Zou je die willen toelichten?
-Ja.
00:30:39:13 - 00:30:42:20
De tweede stelling gaat over
00:30:44:01 - 00:30:47:23
hoe we omgaan met die eigen productie,
en dan ook echt op land,
00:30:48:22 - 00:30:51:16
dus de windmolens en de zonnepanelen,
00:30:51:19 - 00:30:56:00
en dan bedoelen we hier zonneparken
die we op het land neerzetten.
00:30:56:03 - 00:31:00:07
We hebben daar de afgelopen jaren
een enorme toename van gezien.
00:31:00:09 - 00:31:06:13
Dat heeft veel effect gehad in die zin dat
we een steeds groter deel van onze energie
00:31:06:15 - 00:31:10:09
uit die wind en zon
ook op land produceren.
00:31:10:16 - 00:31:13:13
Tegelijkertijd kennen jullie
ongetwijfeld de discussies:
00:31:13:15 - 00:31:16:18
hoeveel van onze oppervlakte
willen we daarvoor inzetten?
00:31:17:01 - 00:31:20:24
Hoe verhoudt het zich tot andere opties
die we hebben, zoals kernenergie,
00:31:21:01 - 00:31:23:21
of wind op zee, of de import
waar we het net over hadden?
00:31:24:13 - 00:31:27:00
Dat roept de vraag op:
hoe willen we omgaan,
00:31:27:02 - 00:31:32:01
voorbij de huidige doelen
die we hebben voor 2030,
00:31:32:04 - 00:31:34:15
met wind en zon op land?
00:31:35:10 - 00:31:39:05
Daar gaat de vraag over.
Ik zie al dat we naar de chat gaan.
00:31:39:07 - 00:31:42:09
Ik wou nog kort
de schaalverdeling toelichten
00:31:42:11 - 00:31:46:03
voordat we bij de stemming komen.
00:31:46:19 - 00:31:48:11
Aan de linkerkant,
00:31:48:13 - 00:31:52:10
of de nummer 1, de bovenkant
van de schaalverdeling, zeggen we:
00:31:52:12 - 00:31:56:19
we gaan niet meer doen aan zon en wind
op land dan de huidige doelen.
00:31:56:23 - 00:32:01:23
We hebben die 35-terrawattuur-doelstelling
voor 2030 met elkaar afgesproken.
00:32:02:01 - 00:32:06:16
Daar is een enorme opschaling aan de gang
met zon op land en wind op land.
00:32:06:21 - 00:32:11:11
Als je een beetje conservatief erin zit,
zeg je: dat is wel even voldoende.
00:32:11:14 - 00:32:14:13
Daarna hebben we genoeg andere opties
om in onze energie te voorzien
00:32:14:15 - 00:32:17:20
en dan kunnen we juist directe ruimte
gebruiken in de omgeving
00:32:17:24 - 00:32:21:16
op grond in Nederland wat te beperken.
00:32:21:22 - 00:32:27:01
Het andere uiterste, als je naar 5 gaat,
is dat je volop doorgaat
00:32:27:06 - 00:32:31:17
met wind en zon op land, dus ook lokaal
die ontwikkeling volop blijft stimuleren,
00:32:31:19 - 00:32:33:21
en daar ruimte voor vrijmaakt.
00:32:34:02 - 00:32:37:12
De middenpositie is dat je
dat wat meer gematigd doet
00:32:37:18 - 00:32:41:14
en kijkt onder welke voorwaarden
je dat wel en niet zou willen.
00:32:41:16 - 00:32:45:15
Dus dat je er niet zozeer een nieuw doel
keihard opplakt, maar wel zegt:
00:32:45:18 - 00:32:49:15
we gaan ermee door waar dat
op een goede manier ingepast kan worden
00:32:49:17 - 00:32:51:22
en met voldoende steun van de omgeving.
00:32:52:07 - 00:32:55:02
De stemmen staan open.
Of staan niet meer open.
00:32:55:04 - 00:32:57:00
Ik vraag het even aan de techniek.
00:32:57:02 - 00:32:59:18
Ze staan nog open, er wordt geknikt.
Dus breng je stem uit.
00:32:59:20 - 00:33:03:06
Dan gaan we zo wat mensen
vragen om hun stem toe te lichten.
00:33:03:08 - 00:33:05:00
Voor de helderheid, Bas:
00:33:05:02 - 00:33:08:06
we hebben het vooral
over elektriciteitsproductie.
00:33:08:08 - 00:33:12:11
Nu 20% van ons totale energiesysteem,
in de toekomst waarschijnlijk meer.
00:33:12:13 - 00:33:16:01
We hebben het dus niet over
met name de moleculen.
00:33:16:05 - 00:33:19:23
Zeker. Het gaat over wind en zon.
Dat resulteert in elektriciteit.
00:33:20:00 - 00:33:22:12
Dat wordt een steeds belangrijker deel
van ons energiesysteem.
00:33:22:14 - 00:33:25:03
Een van de dingen die we al zeker weten
00:33:25:05 - 00:33:29:14
is dat elektriciteit de drager wordt
van ons toekomstige energiesysteem.
00:33:29:18 - 00:33:33:14
Dat zie je nu gebeuren, dat het
elektriciteitsverbruik langzaam toeneemt.
00:33:33:16 - 00:33:37:04
We verwachten dat dat flink door gaat
stijgen, omdat veel van de processen
00:33:37:06 - 00:33:40:04
van ons energiegebruik
zal 'elektrificeren'.
00:33:40:06 - 00:33:43:14
Dan kun je denken aan
elektrische auto's die in opkomst zijn,
00:33:43:16 - 00:33:46:05
maar dan gaat het ook
over industriële processen
00:33:46:07 - 00:33:48:16
die op basis van elektriciteit
kunnen gaan lopen
00:33:48:18 - 00:33:51:21
waar ze nu nog op basis
van gas of olie plaatsvinden.
00:33:51:24 - 00:33:55:02
Dank. Ik zag net dat er iemand
in de uitzending wilde komen,
00:33:55:04 - 00:33:58:14
dus ik denk dat we nu in beeld krijgen
wie dat gaat zijn.
00:34:01:07 - 00:34:03:05
Roy! Ja, Roy, vertel.
00:34:03:07 - 00:34:05:21
Waar ben je van?
Dat was ik net vergeten te vragen.
00:34:05:23 - 00:34:11:10
Altijd interessant om te weten vanuit welk
bedrijf of organisatie je hier spreekt.
00:34:11:13 - 00:34:13:10
En wat zou je willen toelichten?
00:34:14:17 - 00:34:18:23
Mijn naam is Roy Osinga. Ik werk
voor de Economic Board Zuid-Holland.
00:34:19:05 - 00:34:23:16
Ik denk dat ruimte schaars is,
zeker voor Zuid-Holland.
00:34:23:22 - 00:34:26:12
Nederland heeft zeer goede landbouwgrond
00:34:26:14 - 00:34:30:15
en moet voorzichtig zijn om die grond
voor andere doelen aan te wenden
00:34:30:17 - 00:34:34:24
dan woningbouw, recreatie of landbouw.
00:34:35:04 - 00:34:39:12
Dus zonnepanelen op bedrijfspanden,
heel logisch, maar windmolens...
00:34:39:16 - 00:34:42:07
Daar moet eigenlijk een cirkel
van veiligheid omheen.
00:34:42:09 - 00:34:45:12
Die hebben we in Nederland niet ingevoerd.
In Denemarken wel.
00:34:45:16 - 00:34:48:13
Dan zou je in drie kilometer eromheen
niet kunnen bouwen.
00:34:48:17 - 00:34:49:22
Dus ik zou zeggen:
00:34:50:00 - 00:34:54:00
heel schaars, heel selectief zijn
waar we zonnewind neerzetten,
00:34:54:02 - 00:34:57:19
zodat het geen beperking is
voor andere functies in de toekomst.
00:34:58:18 - 00:35:02:06
Dankjewel, Roy.
Jouw mening wordt bevestigd in de chat
00:35:02:08 - 00:35:04:20
door onder andere Fouad en Marcel.
Die zeggen ook:
00:35:04:22 - 00:35:08:15
zoveel mogelijk zon waar dat
zo weinig mogelijk overlast geeft,
00:35:08:17 - 00:35:12:21
dus dubbel ruimtegebruik,
en vooral ook uitbouw wind op zee,
00:35:13:03 - 00:35:16:16
en ook wat sceptisch
ten aanzien van meer wind op land.
00:35:16:22 - 00:35:19:22
Daarbij zie ik de mening
van Evert Kuiken, die zegt:
00:35:19:24 - 00:35:22:09
zoveel mogelijk
waar wind en zon mogelijk zijn,
00:35:22:11 - 00:35:25:13
maar wel een afweging maken
met die overige ruimtevraag.
00:35:25:16 - 00:35:29:03
Ik weet niet of Evert wellicht
dit zou willen toelichten.
00:35:29:05 - 00:35:32:08
Via handopsteken
kun je dan in de call komen.
00:35:33:13 - 00:35:35:12
Want dan is de vraag:
00:35:36:10 - 00:35:41:07
hoe maak je dan precies die afweging
met die ruimtevraag en op grond waarvan?
00:35:41:09 - 00:35:44:23
Wat is een rechtvaardige verdeling
van de lusten en lasten?
00:35:45:00 - 00:35:47:15
Evert, je bent in de uitzending, zie ik.
00:35:49:02 - 00:35:53:24
Maar vanuit welke organisatie,
en kun je je antwoord toelichten?
00:35:54:03 - 00:35:56:06
Ik zie wel een naam, maar nog geen beeld.
00:35:58:13 - 00:36:01:07
Dat gaan we proberen goed te krijgen.
Nee, komt niet goed?
00:36:01:09 - 00:36:04:20
Dan is het inderdaad lastig
om dat te kunnen doen.
00:36:06:00 - 00:36:09:15
Andere reacties nog.
00:36:10:01 - 00:36:12:21
Ja, ook weer dubbel grondgebruik,
zegt Harold.
00:36:13:00 - 00:36:15:05
Daken, carports en kassen enzovoorts.
00:36:15:07 - 00:36:17:22
Ik zie in de chat
een soort consensus ontstaan
00:36:17:24 - 00:36:23:11
van doorgaan, maar wel heel goed
en zorgvuldig omgaan met de inpassing.
00:36:23:20 - 00:36:29:10
Dus niet waar het goede grond inneemt,
maar waar het juist kan aan de randen
00:36:29:20 - 00:36:33:21
en waar het tot minder problemen
voor de inpassing leidt.
00:36:33:24 - 00:36:37:24
Ik ben benieuwd of iemand
aan de extreme kant van het spectrum zit.
00:36:38:01 - 00:36:43:09
Die zegt: we moeten juist volop doorgaan
en daar de consequentie van dragen,
00:36:43:11 - 00:36:46:09
dat dat ruimte neemt en we dat steeds
meer zichtbaar zullen hebben.
00:36:46:11 - 00:36:51:17
Yannic zegt: 'We hebben alle mogelijke
bronnen nodig om impact te hebben.'
00:36:51:21 - 00:36:54:23
Ik weet niet of Yannic bereid is
om dat toe te lichten.
00:36:55:04 - 00:36:57:17
Via handopsteken kun je
aangeven dat je dat wilt
00:36:57:19 - 00:37:01:09
en dan word je automatisch
in de uitzending geplaatst.
00:37:01:11 - 00:37:05:09
Of anders Andries, die zegt:
'Windprojecten zijn sowieso maar tijdelijk.
00:37:05:11 - 00:37:09:18
Over 30 jaar kun je ze weer afbreken als
import uit het buitenland op stoom komt.'
00:37:11:05 - 00:37:15:03
Grappige beschrijving, op stoom komen,
bij elektriciteit.
00:37:15:05 - 00:37:19:04
Andries of Yannic,
willen jullie dit misschien toelichten?
00:37:23:05 - 00:37:24:06
Even zien.
00:37:26:18 - 00:37:29:09
Yannic, welkom in de uitzending.
00:37:29:14 - 00:37:31:18
Licht even toe waarvan je bent
00:37:31:20 - 00:37:35:08
en je antwoord natuurlijk,
waarom je daarvoor hebt gekozen.
00:37:36:09 - 00:37:40:14
Yannic Wevers. Ik werk voor de Vereniging
van de Nederlandse Chemische Industrie
00:37:40:23 - 00:37:44:01
op het gebied van duurzaamheid,
klimaat en energie.
00:37:45:07 - 00:37:49:13
We hebben, denk ik, alle bronnen nodig
die we kunnen krijgen in Nederland.
00:37:49:15 - 00:37:53:24
We hebben een heel groot energieverbruik,
voor een groot gedeelte in de industrie.
00:37:54:15 - 00:37:58:09
Ik denk ook dat we een deel
daarvan zelf moeten gaan opwekken.
00:37:58:11 - 00:38:01:18
Dat betekent dat we alle bronnen
die we kunnen vinden nodig hebben.
00:38:01:23 - 00:38:05:12
Ik denk dat dat ook eerlijk is,
want als we afhankelijk blijven van import
00:38:05:17 - 00:38:08:08
ben je én afhankelijk
van het buitenland, maar ook
00:38:08:11 - 00:38:11:19
zorg je dat de problemen eventueel
die daaraan vastzitten
00:38:11:21 - 00:38:15:04
ook in het buitenland liggen,
en dat lijkt mij niet eerlijk.
00:38:15:22 - 00:38:18:20
Oké. Ik hoor een rechtvaardigheidsargument
om te zeggen:
00:38:18:22 - 00:38:24:12
we moeten ook de lasten dragen
die bij ons eigen energieverbruik horen.
00:38:24:17 - 00:38:27:01
Ik ben benieuwd hoe je dan omgaat
met het ruimtegebruik
00:38:27:03 - 00:38:30:12
en de inpassingsvraagstukken
die dat oplevert. Hoe kijk je daarnaar?
00:38:31:11 - 00:38:34:15
Ja, zoals iedereen zegt,
je moet een goede afweging maken.
00:38:34:17 - 00:38:36:21
We willen heel veel in dit land.
00:38:37:19 - 00:38:42:13
Maar ik denk dat het ruimtegebruik
voor energie heel belangrijk is,
00:38:42:15 - 00:38:47:16
dus ik denk dat dat best voorrang mag
hebben voor bepaalde andere dingen.
00:38:47:18 - 00:38:51:11
Ik zeg niet precies welke dingen,
maar het is een moeilijke afweging.
00:38:51:13 - 00:38:53:04
Ja. Dankjewel, Yannic.
00:38:53:06 - 00:38:58:01
Inmiddels begrijp ik dat Evert Kuiken
zijn microfoon en camera werkend heeft.
00:38:58:03 - 00:39:03:10
Evert, zou je nogmaals proberen te kunnen
toelichten wat je hebt gestemd en waarom?
00:39:03:15 - 00:39:06:14
En van welke organisatie je inbelt.
Welkom, Evert.
00:39:07:07 - 00:39:09:13
Ja, hallo, Evert Kuiken.
00:39:09:16 - 00:39:15:16
Ik werk bij Lens, dat is een partij die
zonnepanelen plaatst op huurwoningen.
00:39:16:15 - 00:39:20:04
Ik heb gestemd voor optie 5,
zoveel mogelijk zon en wind,
00:39:20:06 - 00:39:22:21
omdat ik denk dat
we alle energie nodig hebben.
00:39:23:15 - 00:39:28:07
'Zoveel mogelijk' betekent wat mij betreft
niet dat we het overal neer moeten gooien.
00:39:28:13 - 00:39:33:11
Er worden uitgebreide onderzoeken gedaan
naar waar zonnewind mogelijk is.
00:39:33:18 - 00:39:36:13
Daar waar het mogelijk is,
zou ik het realiseren.
00:39:36:15 - 00:39:39:15
Wees daar niet te angstig in.
00:39:39:23 - 00:39:44:04
Er wordt geschreven: 'Ik zie
veel weerstand tegen wind op land.'
00:39:44:07 - 00:39:45:16
Die zie ik ook,
00:39:45:18 - 00:39:50:04
maar ik zie ook dat die weerstand
naar mijn idee lang niet altijd terecht is.
00:39:50:06 - 00:39:53:08
Er wordt veel te veel
gebruikgemaakt van –
00:39:53:18 - 00:39:56:11
ik weet niet of ik het mag zeggen –
NIMBY-argumenten.
00:39:56:19 - 00:40:01:01
Dus ik zou zeggen, geef daar aandacht aan.
Neem die mensen mee.
00:40:01:03 - 00:40:07:13
Maar probeer zoveel mogelijk wind en zon
op land te realiseren. Ook op water.
00:40:08:01 - 00:40:10:18
Natuurlijk niet op kostbare landbouwgrond,
00:40:10:20 - 00:40:15:10
maar er zijn genoeg stukjes Nederland
waar nog best een zonnepark op kan,
00:40:15:14 - 00:40:18:00
wat ook voordeel kan geven voor de natuur.
00:40:19:12 - 00:40:21:22
-Reactie, Bas, vanuit jou?
-Ja, duidelijk.
00:40:22:00 - 00:40:25:10
'Zoek alle mogelijkheden die we hebben',
vat ik het samen van Evert.
00:40:25:12 - 00:40:27:24
Dat betekent niet overal
alles neerkwakken,
00:40:28:01 - 00:40:32:14
maar ook niet te makkelijk meegaan
in eventuele weerstand die er is.
00:40:32:17 - 00:40:34:21
Je noemde NIMBY-gedrag,
'not in my backyard'.
00:40:34:23 - 00:40:38:15
Dat is als mensen vanuit een relatief
particulier belang zeggen:
00:40:38:19 - 00:40:43:11
wij willen niet de overlast dragen voor
iets wat voor een collectief belang is.
00:40:43:19 - 00:40:46:18
Ik hoor Evert zeggen:
daar moeten we niet te veel in meegaan,
00:40:46:20 - 00:40:50:09
want dan wordt het heel moeilijk
en het heeft gewoon een hoge prioriteit.
00:40:50:18 - 00:40:52:22
En achter elke klacht zit een zorg,
00:40:52:24 - 00:40:57:15
dus dat is in het proces belangrijk
om voldoende aandacht aan te geven.
00:40:57:17 - 00:41:01:04
Dat is een van de lastige afwegingen
die we te maken hebben.
00:41:01:17 - 00:41:05:03
Eén vraag terug aan Evert.
We werken nu met een doel...
00:41:05:05 - 00:41:07:00
Oh, Evert is alweer weg.
00:41:07:05 - 00:41:11:03
Een doel voor hernieuwbare opwek op land.
00:41:11:06 - 00:41:14:07
Dus ik was benieuwd:
zouden we een nieuw doel moeten stellen
00:41:14:09 - 00:41:18:05
of moeten we zeggen, als je het vertaalt
naar beleid, we kijken waar het kan –
00:41:18:07 - 00:41:20:15
daar is Evert weer terug, heel fijn.
00:41:20:19 - 00:41:23:17
Moeten we een nieuw doel stellen
of zeggen: we kijken gewoon?
00:41:23:19 - 00:41:27:01
Het aanbod is er. De kosten zullen
in principe alleen verder dalen.
00:41:27:03 - 00:41:30:03
Dat is gunstig als het gaat
over wind- en zonontwikkeling.
00:41:30:08 - 00:41:33:06
Dus we kunnen gewoon kijken.
Waar het kan, kan het,
00:41:33:14 - 00:41:37:08
maar dan moeten we niet vanuit beleid
sturen op een nieuw doel erop leggen.
00:41:37:11 - 00:41:38:18
Hoe kijk jij daarnaar?
00:41:40:06 - 00:41:43:02
Ja, nieuwe doelen...
Ik denk dat we sowieso...
00:41:43:05 - 00:41:46:16
We zullen veel meer moeten doen
dan we nu denken.
00:41:47:06 - 00:41:50:09
Er worden al nieuwe doelen gesteld,
waarbij gezegd wordt:
00:41:50:11 - 00:41:53:12
we moeten de vergunningsuitgave
versnellen.
00:41:53:16 - 00:41:57:00
Dat is een beetje in tegenspraak
met mensen meer inspraak geven.
00:41:57:02 - 00:42:01:06
Dus dat is nog een moeilijke hobbel
die we moeten nemen.
00:42:02:15 - 00:42:06:08
Maar ik denk dat we...
We zijn bezig met de RES.
00:42:06:10 - 00:42:12:15
Laten we daar vooral vol op doorzetten
en kijken: waar is het mogelijk?
00:42:12:17 - 00:42:16:05
En dan niet zeggen:
het hoeft meer, want het kan op zee,
00:42:16:11 - 00:42:20:02
zoals de welbekende groep roept.
00:42:20:11 - 00:42:23:16
Ik denk dat we alle mogelijkheden
die er zijn moeten benutten
00:42:23:18 - 00:42:28:10
en uiteraard, zoals altijd,
met de benodigde inspraak,
00:42:28:12 - 00:42:31:23
goed kijken naar:
past het daadwerkelijk in de omgeving?
00:42:32:20 - 00:42:35:08
Heeft de natuur hier niet veel schade van?
00:42:35:11 - 00:42:37:17
Aan de andere kant
moeten we niet vergeten dat
00:42:37:20 - 00:42:40:11
als we minder energie duurzaam opwekken,
00:42:40:13 - 00:42:44:01
dat het klimaat en het milieu
daar ook invloed van heeft.
00:42:44:03 - 00:42:47:14
Dat vergeten mensen
nog weleens in de discussies.
00:42:48:08 - 00:42:51:19
Als je minder wind op land
en minder zon op land doet,
00:42:52:09 - 00:42:54:21
betekent dat dat je langer
aan fossiel blijft hangen,
00:42:54:23 - 00:43:00:18
en dat heeft ook een stevige impact
op klimaat en milieu, dus ja.
00:43:01:01 - 00:43:05:04
Hogere doelen stellen, weet ik niet.
Er wordt al veel geïnventariseerd.
00:43:05:06 - 00:43:09:03
Laten we daarmee doorgaan
en zoveel mogelijk proberen te realiseren.
00:43:09:14 - 00:43:13:12
Wat Evert ook zei – dankjewel, Evert – is:
maak gebruik van de RES.
00:43:13:14 - 00:43:16:09
Voor wie de afkortingenbijbel
niet uit zijn hoofd kent,
00:43:16:11 - 00:43:19:19
RES staat voor Regionale
Energiestrategieën, de 30 regio's
00:43:19:21 - 00:43:25:03
die plekken aan het bepalen zijn
voor het opwekken van wind en zon op land.
00:43:25:16 - 00:43:28:08
We zijn al aan het eind van deze sessie,
00:43:28:10 - 00:43:31:10
dus ik stel voor dat we
geen derde stelling doen.
00:43:31:17 - 00:43:35:15
Zo meteen gaan we in een drietal
Breakout-sessies verder.
00:43:35:17 - 00:43:39:08
Dat kost even twee minuutjes
om dat allemaal in te richten.
00:43:39:18 - 00:43:42:21
Geen nood, jullie hoeven niks te doen.
Dat gaat automatisch.
00:43:42:23 - 00:43:47:02
Als je je hebt aangemeld, ga je automatisch
naar de sessie van jouw voorkeur.
00:43:47:07 - 00:43:52:03
Heb je je niet aangemeld,
dan komt er vanzelf een keuzemenu in beeld
00:43:52:05 - 00:43:54:15
en dan kun je klikken
en word je doorgeleid.
00:43:54:18 - 00:43:58:23
Vind je de sessie tegenvallen of denk je:
ik wil ook die andere meenemen?
00:43:59:00 - 00:44:04:00
Ook dat kan gewoon. Je kan
in de komende drie kwartier nog wisselen
00:44:04:05 - 00:44:05:24
tussen de drie sessies.
00:44:06:05 - 00:44:09:15
Dus voor nu – dit was de afsluiting
van het plenaire gedeelte,
00:44:09:17 - 00:44:12:16
na de Breakout-sessies
is het webinar voorbij –
00:44:12:19 - 00:44:14:13
wil ik jullie hartelijk bedanken
00:44:14:15 - 00:44:19:04
voor het spenderen van je lunch
deze week aan onze webinar.
00:44:19:06 - 00:44:22:20
Ik zie jullie graag zo meteen terug
in een van de drie deelsessies.
00:44:22:22 - 00:44:23:21
Tot zo meteen.