Maatschappelijk verantwoord ondernemen in de Golfstaten

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Zakendoen in de Golfstaten biedt kansen, maar kent ook uitdagingen. Deze vragen om een goede voorbereiding. Let erop dat u op een maatschappelijk verantwoorde manier onderneemt (MVO) in het buitenland.

Internationaal MVO is steeds minder vrijblijvend door toenemende wetten en EU-richtlijnen. Wanneer u zakendoet in de Golfstaten is (een deel van) uw waardeketen internationaal. Op die manier krijgt u misschien te maken met wetten en regels op het gebied van MVO.

Een belangrijk onderdeel van internationaal MVO is 'due diligence' of gepaste zorgvuldigheid. Due diligence betekent dat u de risico's voor mens en milieu in uw eigen bedrijfsvoering en internationale waardeketen in kaart brengt. En dat u de negatieve gevolgen daarvan voorkomt en aanpakt. Ook moet u hierover communiceren. Hierbij volgt u de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen inzake maatschappelijk verantwoord ondernemen.

De Nederlandse overheid ondersteunt u bij zakendoen in de Golfstaten en kan u adviseren over hoe u due diligence toepast. Maar het is uw eigen verantwoordelijkheid om waar nodig maatregelen te nemen om risico's in uw keten te verminderen.

Huidige MVO-situatie

Binnen de Golfregio bestaat nog weinig wet- en regelgeving voor MVO-onderwerpen. Deze wet- en regelgeving verschilt per Golfstaat, maar is minder uitgebreid en gedetailleerd dan in Nederland.

Er zijn wel een aantal ontwikkelingen. Overheden en bedrijven in de regio zijn zich steeds bewuster van hun verantwoordelijkheden en het belang van MVO. Dat gaat om onderwerpen die te maken hebben met het milieu en duurzaamheid. Denk aan hernieuwbare energiebronnen, waterbesparing, maar ook klimaatadaptatie.

Mensenrechten blijven een aandachtspunt in de regio. Hierbij bestaan vooral zorgen over de vrijheid van meningsuiting en politieke vrijheden. Denk ook aan omstandigheden voor arbeidsmigranten die werken als bijvoorbeeld huishoudelijk personeel of in de bouw. Tegelijkertijd zijn er ook ontwikkelingen op het gebied van sociaaleconomische rechten, en zetten in verschillende Golfstaten stappen op het gebied van werknemersrechten. Wel verschillen de omstandigheden voor iedere Golfstaat. Het is daarom belangrijk dat u zich verdiept in de lokale context.

MVO-risico's

Hieronder volgt een overzicht van enkele belangrijke MVO-risico's. Deze kunnen per sector, dienst en product verschillen. De risicochecker van MVO Nederland is een handige tool om mogelijke risico's in kaart te brengen. Hierdoor kunt u gericht een plan van aanpak maken.

Werkgelegenheid en arbeidsverhoudingen

Enkele Golfstaten hebben recent hervormingen doorgevoerd binnen de arbeidswetgeving. Hierdoor verandert langzaam de arbeidsverhouding tussen werkgever en (expat-)werknemer. Stapsgewijs gaat men over naar een systeem met arbeidscontracten. Dit komt in plaats van het zogenaamde kafala-systeem, waarbij de werkgever optreedt als sponsor en er sprake is van een afhankelijkheidsrelatie tussen werknemer en werkgever.

Een goede toepassing en controle van de nieuwe arbeidswetten blijft een uitdaging. Het is essentieel om bij het kiezen van lokale partners en onderaannemers scherp te letten op de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden van arbeidsmigranten.

Overheden in de Golfregio geven prioriteit aan diversificatie van de economie en het creëren van banen voor eigen burgers. Burgers uit de Golfregio hebben daarbij in veel sectoren een voorrangspositie, vergeleken met andere nationaliteiten. Arbeidsomstandigheden voor expats en arbeidsmigranten verschillen binnen deze landen.

Toeleveringsketen en onderaannemers

Als ondernemer heeft u een verantwoordelijkheid binnen de toeleverketen (supply chain), vooral als het gaat om onderaannemers. Veel werknemers worden via recruitmentbureaus aangetrokken. Breng de relaties met onderaannemers goed in kaart en zorg voor duidelijke communicatie. Wie voert welke taken uit, en wie is verantwoordelijk? Zo blijft u scherp op de kwaliteit van de dienstverlening en de rechten van werknemers.

Let op de volgende punten:

• Worden er ten onrechte kosten gerekend aan arbeidsmigranten?
• Hoe zit het met de leefomstandigheden, zoals huisvesting en tijdige betaling van lonen?
• Kunnen werknemers vrij hun verlof kiezen en opnemen?
• Hoe wordt het veranderen van werkgever geregeld volgens de lokale wetgeving, en wordt dit ook toegelaten door de werkgever?
• Hebben werknemers toegang tot een ziektekostenverzekering?

Mensenrechten

In bepaalde regio's is er een gebrek aan fundamentele vrijheden, zoals persvrijheid en vrijheid van vereniging. Due diligence is dan een stuk moeilijker, want informatie over arbeidsomstandigheden en werknemersrechten is lastig beschikbaar. Als werknemers zich niet kunnen organiseren of hun stem laten horen, kunnen problemen rond uitbuiting en ongelijkheid verborgen blijven.

Wees u bewust van deze uitdagingen rond mensenrechten en ontwikkel een strategie om de rechten van werknemers te beschermen. Denk er ook aan om bijvoorbeeld uw branchevereniging te betrekken bij uw duediligencemaatregelen, of om advies te vragen aan de Nederlandse overheid of relevante maatschappelijke organisaties.

Klimaat en milieu

De Golfregio is kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering, zoals zeespiegelstijging en daling van het grondwaterpeil. De Golfstaten bezitten ruim 60% van alle olie wereldwijd, maar beschikken slechts over 0,5% van de hernieuwbare zoetwatervoorraden in de wereld. De eerder genoemde milieubedreigingen zijn met elkaar verbonden. Zo leidt intensief gebruik van water in de landbouwsector tot een nog extremer watertekort. De Golfregio kent de grootste ontziltingsinstallaties ter wereld, maar de overheid kijkt ook kritisch naar het watergebruik.

Daarnaast is afvalbeheer een groeiende zorg in de verstedelijkte Golfregio. Een goede infrastructuur voor afvalverwerking en recycling ontbreekt vaak. De landen gebruiken vervuilende stortplaatsen en verbrandingsinstallaties. Die zorgen voor methaanemissies en dragen bij aan de opwarming van de aarde. De Golfstaten zetten de komende jaren in op duurzaamheid en hernieuwbare energie.

Corruptiebestrijding

Corruptie is strafbaar volgens de Nederlandse wet, ook als dit in de Golfregio gebeurt. Ook in de Golfregio is corruptie strafbaar. Hechte banden met invloedrijke personen of families kunnen handig zijn voor uw onderneming. Maar het is belangrijk dat u uw relaties en uw reputatie niet laat schaden door corruptie. Lokale overheden hebben de afgelopen jaren een speerpunt gemaakt van de bestrijding daarvan.

De wereldwijde Corruption Perceptions Index van Transparency International geeft aan in hoeverre men corruptie ervaart in de publieke sector. U kunt in deze lijst ook de verschillen zien tussen de Golfstaten. 

Zoekt u tips over wat u kunt doen tegen corruptie? Lees dan de informatie over 'anti corruption' op de website van de Verenigde Naties. Bekijk ook onze informatie over corruptie.

Breng risico's in kaart

De volgende bronnen geven een indruk van de MVO-risico's in de Golfstaten. Het is belangrijk dat u de risico's ook verder onderzoekt, voordat u in dit land zakendoet. En dat u op de hoogte blijft van de lokale situatie en ontwikkelingen.

• MVO Risico Checker (MVO Nederland)
• Corruption Perceptions Index (Transparency International)
• Human Development Index (Verenigde Naties)
• Status van conflicten (Crisis Group)
• ThinkHazard (Wereldbank)
• Reisadvies (Ministerie van Buitenlandse Zaken)

Tips voor verantwoord ondernemen

1. Doe goed onderzoek naar de juiste partners voordat u een contract of overeenkomst aangaat.
2. Zorg dat u bekend bent met de de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen over maatschappelijk verantwoord ondernemen. Stimuleer zakenpartners, leveranciers en onderaannemers om volgens internationale MVO-standaarden te handelen.
3. Als ondernemer is het belangrijk om te weten wat er in uw keten speelt en op welke manier u risico's beperkt. Heeft u bijvoorbeeld niet genoeg invloed op leveranciers? Dan kunt u collega-bedrijven, Europese brancheorganisaties, maatschappelijke organisaties of lokale overheden inschakelen. Bekijk meer tips en tools voor ketenverantwoordelijkheid.
4. Maak maatschappelijk verantwoord ondernemen onderdeel van uw bedrijfsvoering en strategie. Hoewel de economie van de Golfstaten ruimte biedt tot pionieren, stelt de markt erg hoge eisen aan kwaliteit en inzet. Blijf dicht bij uw kernactiviteit wanneer u MVO integreert in uw onderneming in de Golfregio.
5. Neem contact op met Nederlandse bedrijven die ervaring hebben met zakendoen in de Golfstaten. De Netherlands Business Council Dubai (NBC), de Benelux Business Council Abu Dhabi en de Dutch Business Council Qatar zijn netwerkorganisaties voor de promotie van het Nederlandse bedrijfsleven, gevestigd in de VAE en Qatar.
6. Bekijk de do's-and-don'ts van het zakendoen in de Golfstaten voor tips over de zakencultuur.

Meer weten?

• Lees meer over internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen.