6 Tips voor zakendoen in de fintechsector in Afrika

Alwin Quispel denkt als Business Development Coach bij RVO, mee met ondernemers die willen zakendoen in Oost-Afrika. Hij is zelf ondernemer geweest in Ethiopië.

Francine Punt groeide op in Burundi en is nu adviseur Internationaal Ondernemen bij RVO. Ze beantwoordt klantvragen over allerlei onderwerpen over Afrika, waaronder ICT.

Richard van Hoolwerff is Private Sector Development Coach bij RVO met focus op jeugdondernemerschap bij Orange Corners, en digitalisering. Hij ontwikkelde met het Kernteam Digitalisering een roadmap voor dit thema, voor de Nederlandse overheid in het buitenland. Hij heeft 10 jaar in Liberia en Ivoorkust gewoond.

Bent u ondernemer in de ICT- of fintechsector en heeft u interesse in zakendoen in Afrika? Neem contact met ons op. Wij denken graag met u mee!

Alwin Quispel, Richard van Hoolwerff en Francine Punt

Tip 1: Realiseer u als ondernemer dat ICT-ontwikkelingen in Afrika snel gaan

Voordat we kijken naar fintech, is het goed om eerst stil te staan bij de brede trend van ICT in Afrika. Volgens Alwin Quispel gebeurt er momenteel heel veel in Afrika op het gebied van ICT, zoals e-mobility, smart logistics en ICT-outsourcing. Hij denkt dat de tijdzones een voordeel zijn voor meer outsourcing naar Afrika: "Die zijn in Afrika vrijwel gelijk aan Europa. Het Engels als voertaal in veel landen helpt ook. Op den duur kunnen Afrikaanse landen een mooi alternatief zijn voor India."

De ICT-ontwikkelingen in Afrika bieden volgens Quispel vooral kansen aan bedrijven met oplossingen die het leven beter maken. Bijvoorbeeld deliveryservices, technische ondersteuning op afstand, gezondheidszorg, fintech, financiële oplossingen of blockchaintechniek. Alwin Quispel: "Alles wat bijdraagt aan makkelijkere en betere levensomstandigheden heeft wel kans van slagen."

Hij waarschuwt wel dat ondernemers geen Westers digitaal product kunnen copy-pasten. Het moet worden aangepast aan de lokale eisen. Quispel: "In Ethiopië is een vergelijkbare taxidienst als Uber. Alleen is kaartlezen niet zo gewoon in Ethiopië. Nu is er een belservice aan gekoppeld waarmee je een taxi kunt aanvragen. Dat zijn lokale toepassingen waar je in Nederland niet zo snel aan denkt."

Francine Punt kent een ander voorbeeld uit Rwanda. Transport van bloed was lang moeilijk vanwege het lastige terrein en de infrastructuur. "Met drones wordt een transport van 5 uur nu een half uurtje. Dat zorgt ervoor dat levens gered kunnen worden. Zoiets kan ook een kans zijn voor Nederlandse bedrijven die sterk zijn in de drone-sector."

Tip 2: Met fintech kunt u sociale impact maken in Afrika

Het voorbeeld van Francine Punt sluit naadloos aan bij een belangrijk punt van Richard van Hoolwerff, fintech-expert bij RVO: digitalisering heeft in Afrika een grote sociale impact. "Digitalisering kan grote groepen in de maatschappij beter bij economische processen betrekken."

Hij geeft een voorbeeld van de snelheid waarmee dit verandert. "Toen ik in West-Afrika kwam, had iedereen een Nokia. Toen ik wegging had iedereen een smartphone. En dat in 10 jaar tijd! De betaalbare prijs van telefoons en databundels heeft grote gevolgen voor allerlei apps die van alles mogelijk maken."

Daardoor hebben ook mensen met minder geld nu meer toegang tot financiële producten. Richard van Hoolwerff: "Wij vinden het fijn dat we tikkies hebben, maar in Afrika heeft digitalisering echt sociale impact!"

Als voorbeeld van de sociale impact noemt Richard van Hoolwerff een pilot van een Nederlands fintechbedrijf in Afrika. Mensen die ver van een bank wonen, kunnen via hun app een lening aanvragen. De app scant alle documenten en bekijkt of ze goed zijn. "Die persoon hoeft dus niet eerst naar de bank te gaan om er pas dan achter te komen dat het kopietje van de rijbewijs niet in orde is. Dat scheelt iedereen veel tijd."

Door het drastisch verkleinen van de bureaucratische rompslomp bij de bank kunnen er 10 keer zoveel aanvragen voor leningen worden behandeld, vertelt Van Hoolwerff. Daarmee kunnen ook de kosten van de lening en de rente naar beneden.

Daarnaast zijn ook andere zaken door digitale processen vereenvoudigd. Zoals de garantstelling en de controle op het land. Richard van Hoolwerff: "Via een Village Loans Savings-app kunnen 10 personen garant staan voor 1 aanvrager van een lening. En met satellietdata kun je controleren of een stuk land daadwerkelijk bestaat."

Zo’n app is meer dan een digitale versie van de dienst die je eerst had, vertelt Van Hoolwerff. Uit cijfers blijkt dat slechts 1% van de mensen de lening niet kan terugbetalen. In de oude, niet-digitale variant was dat 15%.

"Dat is leuk voor de banken maar ook zeker voor de mensen! Die hebben succesvol geld kunnen uitgeven, de productie kunnen verhogen, meer gezinsleden naar school kunnen sturen, en leningen kunnen terugbetalen."

Tip 3: Onderschat niet hoe snel fintech een volwassen markt wordt in Afrika

Ons beeld van Afrika en de ontwikkelingen die er plaatsvinden komen niet echt met elkaar overeen, denkt Richard van Hoolwerff. "Fintech in Afrika is geen toekomstverhaal meer. Er gaat veel geld in om en er wordt veel in geïnvesteerd. Denk aan bedrijven als Flutterwave, Opay, FMS, Wave. Grote bedrijven in grote metropolen in Afrika."

Dat heeft volgens hem ook te maken met de jonge bevolking. "Afrika heeft een jonge, techsavvy bevolking. Mensen die meer met hun telefoon doen dan jij en ik. Daarnaast wordt het onderwijs op dit gebied steeds beter."

Tip 4: Besef dat mobiel betalen al heel normaal is in Afrika

Een ander voorbeeld van de opkomst van fintech in Afrika is de populariteit van m-pesa. Dat betekent 'mobiel geld' in Swahili. M-pesa is een app die als een soort mobiele portemonnee werkt. Je kunt ermee betalen, geld ontvangen, of het gebruiken voor microfinanciering.

Francine Punt legt uit dat m-pesa ontstond uit een samenwerking tussen Vodafone en Safaricom, het grootste telefoonbedrijf in Kenia. "Je hoeft geen lid te worden, het is nergens van."

Nu gebruiken ruim 30 van de 54 miljoen inwoners in Kenia al m-pesa. Inwoners op het platteland kunnen met m-pesa betalen voor voorzieningen als water en energie. Francine Punt: "Nederlandse bedrijven kunnen er rekening mee houden dat m-pesa veel wordt gebruikt. Pas de betalingsmogelijkheden hierop aan als je hier een product lanceert."

Richard van Hoolwerff beaamt dit. "M-pesa was er veel eerder dan onze versie van mobiel betalen. Door het gebrek aan 'normale' dienstverlening was deze sprong naar digitaal betalen makkelijker te maken in Afrika."

Tip 5: Kies voor de fintech-hub die bij uw bedrijf past

Niet overal in Afrika gaat de ontwikkeling van fintech even snel. Koplopers met meer ontwikkelde fintech-hubs zijn Nigeria, Egypte, Kenia, Mauritius, Tunesië, Ghana en Zuid-Afrika. Diverse andere Afrikaanse landen zijn ook bezig met de ontwikkeling van fintech-hubs.

Wat betreft omzet springen 2 landen er wel bovenuit als het gaat om fintech: Zuid-Afrika en Egypte. Egypte heeft wel veel minder nieuwe fintech-start-ups in vergelijking met Nigeria of Kenia.

Zuid-Afrika spant de kroon wat betreft de meeste fintech-start-ups. Daar beginnen ondernemers vaak fintechbedrijven in betalingen en overschrijvingen, leningen en financiering,  insurtech (innovaties in de verzekeringssector), beleggingsbeheer, administraties en blockchaintechnologie.

Welke fintech-hub het beste bij uw product of dienst past, hangt uiteraard af van uw eigen ondernemingsprofiel en van de lokale zakelijke kansen. RVO en de ambassades helpen u graag om te onderzoeken welke kansen er liggen voor uw onderneming.

Tip 6: Kennis voor regulering van de fintechsector is nodig

Omdat de ontwikkelingen in de financiële technologie snel gaan in Afrika denkt Richard van Hoolwerff dat de tijd ook rijp is voor de ontwikkeling van beleid voor fintech. "Zoals ook in Nederland beleid is gemaakt voor nieuwe fintechbedrijven." De EU-standaard van digitaliseringsbeleid op het gebied van databescherming en privacybescherming is daarbij volgens hem de norm.

Het zal wel voeten in de aarde hebben om regulering in te voeren, denkt hij. "Je moet een open en transparant beleid ontwikkelen met alle stakeholders, de sector, de overheid, en de mensen op straat. En je kunt geen copy-paste van bijvoorbeeld Ghana in Liberia doen. In elk land liggen andere vraagstukken."

Hier ligt een kans voor Nederland, denkt Van Hoolwerff. Nederland kan als grondlegger van de EU volgens hem de Afrikaanse landen helpen met het ontwikkelen van beleid, om zo de groei te faciliteren.

Richard van Hoolwerff: "Een duurzame, inclusieve en veilige digitale samenleving is voor iedereen beter! Voor de mensen in Afrika, voor ons, voor de handel, voor onze kleinkinderen… Als je op een respectvolle, gelijkwaardige manier dat gesprek aangaat, kunnen we elkaar helpen."