Q&A Oekraïne / Rusland: invloed op zakendoen
Sinds de Russische inval in Oekraïne komen er veel vragen binnen van ondernemers over de gevolgen van dit conflict voor de handel. Op deze pagina vindt u antwoorden op veelgestelde vragen in verband met de oorlog in Oekraïne.
Sancties
De sancties tegen Rusland betreffen een import- en exportverbod voor verschillende sectoren. Ook zijn er personen, bedrijven en organisaties gesanctioneerd. Met hen mag u geen zaken meer doen.
In ons overzicht van sancties tegen Rusland staat samengevat wat de sancties inhouden. Ook verwijzen wij naar de officiële sanctieteksten (verordeningen), waarin alle details staan.
Houdt daarnaast ook de persmededelingen en verklaringen in de gaten op de website van de Europese Raad. Hierin vindt u als eerste verwijzingen naar nieuwe sancties en maatregelen.
Bekijk de doelen en effecten van de sancties op Rijksoverheid.nl.
Voor sommige gesanctioneerde sectoren is er een overgangsperiode van een aantal maanden. Voor de exacte details kunt u kijken in verordening 833/2014. Voor gesanctioneerde personen en entiteiten is er geen overgangsperiode. Zakendoen met hen moet meteen worden gestopt.
De EU-sancties betreffen verschillende sectoren. Bekijk de informatie op de pagina sancties Rusland. Verkoopt u diensten, producten of technologieën die direct of indirect aan Rusland geleverd worden in een van deze sectoren, dan wordt uw bedrijf hoogstwaarschijnlijk geraakt door de sancties.
Wilt u weten of uw product onder de sancties valt?
- Bekijk de pagina Welke producten vallen onder de sancties?
- Bekijk ook de tegensancties van Rusland. Deze kunnen ook invloed hebben op uw import en export.
- Gaat het om export naar Belarus, bekijk dan de pagina Sancties Belarus.
Soms zijn uitzonderingen mogelijk. Om hier gebruik van te maken, kan een vergunning van de Centrale Dienst voor In- en Uitvoer (CDIU) nodig zijn.
Wilt u weten of u zaken mag doen met een persoon of bedrijf?
Komt u er met deze informatie niet uit, neemt dan contact op met ons Ondernemersloket sancties Rusland. Onze adviseurs helpen u graag verder.
Naleving van de sancties
Het kan gebeuren dat uw bedrijf mogelijke schendingen van sancties tegenkomt. U kunt dit melden. Het maakt daarbij niet uit of het gaat om eerdere, lopende of geplande overtredingen van sancties. Of om het proberen te omzeilen van sancties.
U kunt informatie delen over directe overtredingen van sancties, de omstandigheden en de betrokken personen, bedrijven en derde landen.
Voorbeeld
U komt erachter dat een persoon of bedrijf waarmee u zakendoet, in het bezit is of onder zeggenschap staat van een persoon of bedrijf die op de sanctielijst staat. Dit is niet publiekelijk bekend, maar u weet ervan. Het lijkt erop dat de persoon of het bedrijf op de sanctielijst de sancties probeert te omzeilen.
Schendingen van sancties melden
U kunt schendingen van sancties op 2 manieren melden:
1. Neem direct contact op met de EC.
Dit kan via het e-mailadres relex-sanctions@ec.europa.eu. U helpt het beste als u uw naam en contactgegevens doorgeeft. Dit maakt uw verklaring geloofwaardiger en maakt het gemakkelijker voor de EC om actie te ondernemen.
2. Doe een anonieme melding via de whistleblower-tool van de EC.
Hiermee stuurt u anoniem een bericht. De Commissie raadt aan om daarvoor de volgende URL te kopiëren en plakken in uw browser: https://EUsanctions.integrityline.com.
Of er gevolgen zijn na het overtreden van de sancties en welke gevolgen dat zijn, hangt er onder meer van af of de overtreding per ongeluk ging of niet. In de Sanctiewet 1977 staat dat het niet houden aan de sancties strafbaar is. Dit heet economisch delict. Volgens de Wet economische delicten (WED) is het niet houden aan de sancties een overtreding als er geen sprake is van opzet. Zijn de sancties wel met opzet overtreden, dan is er sprake van een misdrijf. In dat geval is het mogelijk dat het Openbaar Ministerie (OM) na onderzoek overgaat tot vervolging.
Het is dus belangrijk dat u goed controleert of uw goederen en zakenpartners onder de sancties vallen.
Heeft u hier nog vragen over? Neem dan contact op met het Ondernemersloket.
Er kan sprake zijn van indirect zakendoen met personen of bedrijven die op de sanctielijst staan. Dat kan het geval zijn als u 'economische middelen' ter beschikking stelt aan bedrijven, die eigendom zijn of onder zeggenschap staan van personen of bedrijven op de sanctielijst. Het gaat zowel om verkopen als verhuren.
Economische middelen kunt u zien als alles wat waarde heeft. De officiële omschrijving vindt u terug in artikel 1, sub d van verordening (EU) nr. 269/2014: "activa van enigerlei aard, materieel of immaterieel, roerend of onroerend, die geen tegoeden zijn, maar kunnen worden gebruikt om tegoeden, goederen of diensten te verkrijgen". Dit is een heel brede omschrijving die bijvoorbeeld ook dienstverlening bevat, zoals het bieden van software-ondersteuning.
Stappenplan als check
Om te kunnen beoordelen of uw bedrijf mogelijk indirect zakendoet met gesanctioneerde partijen, doorloopt u 3 stappen:
- Stel vast of er sprake is van eigendom door een partij die op de sanctielijst staat.
- Is er geen sprake van eigendom, stel dan vast of er wel sprake is van zeggenschap.
- Is er sprake van eigendom of zeggenschap? Check dan of uw activiteiten onder een uitzondering vallen.
Deze 3 stappen kunt u doorlopen met hulp van het document Beste praktijken van de EU voor de doeltreffende implementatie van beperkende maatregelen (pdf) (punt 62 t/m 68, vanaf pagina 22). Hierin leest u wanneer er sprake is van eigendom (punt 62) of zeggenschap (punt 63 - 65), en wat de uitzonderingen zijn (punt 66 - 68).
Heeft u nog vragen of komt u er zelf niet uit? Neem dan contact op met ons Ondernemersloket of kijk op de website van het BTI.
Indirect zakendoen via derde land
Een andere manier van indirect zakendoen is via derde landen, met name de Euraziatische Unie. Bedrijven moeten ervoor te zorgen dat hun gesanctioneerde producten niet via een omweg (derde landen) in Belarus of Rusland terechtkomen. Dit kunt u doen door in het contract duidelijk te maken dat dit niet mag. Neem bijvoorbeeld in het contract op dat de producten door uw afnemer niet mogen worden uitgevoerd of verkocht aan Rusland of Belarus. Meld ook dat de afnemer aansprakelijk is als dat toch gebeurt.
Gevolgen voor bedrijven
De EU-sancties die zijn aangenomen raken Rusland hard, maar hebben ook flinke gevolgen voor de Nederlandse economie. De sancties richten zich op verschillende sectoren. Ook zijn er mensen toegevoegd aan de lijst van personen die de EU niet meer mogen betreden, of er geen zaken meer mogen doen. Bedrijven die zakendoen in deze sectoren of met deze personen, moeten goed onderzoeken of zij dit nog mogen doen. Via onze sanctiecheck Rusland checkt u of bepaalde producten, bedrijven, personen of organisaties onder de sancties vallen.
Als de sancties u als Nederlandse ondernemer treffen, kunt u bestaande regelingen en diensten van RVO gebruiken om bijvoorbeeld alternatieve afzetmarkten te vinden. Neem contact op met ons ondernemersloket sancties Rusland voor gratis advies.
Lees meer over de economische gevolgen van de oorlog in Oekraïne voor Nederland op Rijksoverheid.nl.
Wilt u de gevolgen van sancties voor uw bedrijf beperken? Dan kunt u het volgende doen:
1. Doe onderzoek naar de sancties
Onderzoek de officiële sanctieteksten (verordeningen). U vindt deze via ons overzicht van sancties tegen Rusland, Belarus en Donetsk, Loehansk en de Krim (Oekraïne). In deze verordeningen staan lijsten met producten, personen en bedrijven waartegen sancties gelden. Met deze informatie kunt u bepalen of u nog met uw zakenpartner kunt handelen, en welke goederen en diensten u nog mag verhandelen.
Tip: gebruik onze sanctiecheck Rusland en ontdek in 5 stappen waar u op moet letten.
Het is belangrijk dat u nagaat of uw goederen op de sanctielijsten staan vóór u de goederen naar Rusland of Belarus verzendt. Dit voorkomt opstoppingen in de haven. De Douane houdt gesanctioneerde goederen tegen op basis van risicoprofielen. Lees meer over de werkwijze van de Douane in de havens van Rotterdam.
2. Breng de risico's in kaart
We raden u op dit moment aan terughoudend te zijn met het aangaan van grote samenwerkingen met Russische bedrijven, zonder een goede risicoanalyse te maken.
3. Vraag een company check aan
De Nederlandse ambassade in Rusland kan voor u een company check uitvoeren. De ambassade controleert dan een bedrijf voor u op papier. Hoewel de ambassade geen uitspraak kan doen over naleving van de sancties, geeft dit u wel inzicht in het Russische bedrijf waarmee u zaken doet of wilt doen. Dit kan u helpen bij uw eigen onderzoek rond zakendoen en de sancties tegen Rusland.
4. Vraag gratis advies aan
Zit u met vragen over de invloed van de sancties op uw bedrijf? Onze adviseurs helpen u graag verder. Neem contact op met ons Ondernemersloket sancties Rusland.
Transport
Door de sancties kan uw zending vertraging oplopen. De Douane beoordeelt of goederen die naar Rusland of Belarus gaan, of daar vandaan komen, onder de sanctiemaatregelen vallen. Dit door aangiften te analyseren, aanvragen van vergunningen te controleren, en zendingen fysiek te controleren. Dit neemt extra tijd in beslag.
Daarnaast kan het lastig zijn om transport naar Rusland te vinden. Door de oorlog in Oekraïne zijn er minder vervoerders bereid om goederen naar Rusland te vervoeren.
Let op: het is belangrijk dat u nagaat of uw goederen op de sanctielijsten staan vóórdat u de goederen naar Rusland of Belarus verzendt. Dit voorkomt opstoppingen in de haven. Bedrijven kunnen gewoon exportaangifte doen. Alles wordt in behandeling genomen.
Volg het nieuws op de website van de Douane voor meer actuele informatie over dit onderwerp.
Door de sancties kunt u geen gebruikmaken van een Russisch of Belarussisch vervoersbedrijf. U kunt ervoor kiezen om gebruik te maken van vervoersbedrijven uit andere landen.
Sinds 17 april 2022 is het verboden voor havens in de EU om toegang te geven aan schepen met een Russische vlag. Dit geldt voor alle schepen die sinds 24 februari 2022 onder de Russische vlag voeren. Schepen die na 24 februari zijn omgevlagd van een Russische vlag naar een andere vlag, vallen ook onder de sancties.
Verder is het vanaf 10 augustus 2022 verboden voor havens in de EU om toegang te geven aan schepen met een Russische vlag, die geladen zijn met steenkool en andere vaste fossiele brandstoffen.
Uitzonderingen
Er zijn uitzonderingen op het havenverbod. Zo mogen schepen uitgezonderd worden vanwege humanitaire gronden. Ook schepen onder de Russische vlag die een bepaalde lading vervoeren, mogen toegang krijgen tot havens in de EU. Bijvoorbeeld ladingen als:
- aardgas en aardolie (inclusief geraffineerde aardolieproducten), titaan, aluminium, koper, nikkel, palladium en ijzererts;
- bepaalde scheikundige producten en ijzerproducten. Zie bijlage XXIV, die staat opgenomen in bijlage VI van EU-verordening 2022/576;
- farmaceutische en medische producten;
- landbouw- en voedingsproducten, waaronder tarwe en meststoffen;
- nucleaire brandstof en andere goederen die strikt noodzakelijk zijn voor de werking van civiele nucleaire capaciteit.
Meer informatie: EU-verordening 2022/576, artikel 3 sexies bis.
Het luchtruim van de EU is gesloten voor alle Russische vliegtuigen. Daarnaast is het Russische luchtruim ook gesloten voor vliegverkeer uit EU-landen. Europese maatschappijen mogen niet meer naar of over Rusland vliegen. Hierdoor is er minder luchtvrachtcapaciteit.
Vluchten naar China en Oost-Azië (waaronder Japan en Zuid-Korea) moeten nu omvliegen. De vluchten duren daardoor langer. Ook stijgen de kerosineprijzen. Hierdoor berekenen sommige maatschappijen extra toeslagen.
Het is in principe nog steeds mogelijk om goederen te vervoeren via het Russische deel van de Nieuwe Zijderoute, de 11.000 kilometer lange treinverbinding tussen China en Europa. Wel kan het langer duren voordat uw goederen op de plaats van bestemming aankomen. Daarnaast vermijden vervoersbedrijven in de praktijk routes die over land door Rusland lopen. Veiligheidsrisico's, betalingsproblemen als gevolg van de sancties en reputatieschade spelen ook een rol.
Ondernemers die naar alternatieven voor de Nieuwe Zijderoute zoeken, zien met name de langere zuidelijke route via de Kaspische Zee en Bakoe (Azerbeidzjan) als alternatief.
Betalingsverkeer
Sinds 12 maart 2022 zijn de volgende Russische banken afgesloten van het betalingssysteem SWIFT. Betalingen met deze banken zijn zo goed als onmogelijk.
- Otkritie FC Bank
- Novikombank
- Promsvyazbank
- Bank Rossiy
- Sovcombank
- VNESHECONOMBANK (VEB)
- VTB BANK
Daarnaast geldt er een volledig transactieverbod voor de volgende 4 Russische banken:
- Otkritie FC Bank
- Novikombank
- Sovcombank
- VTB Bank
Het advies van Betaalvereniging Nederland en de Nederlandse Vereniging van Banken is: Doe voorlopig geen betaaltransacties met een bedrijf, organisatie of persoon in Rusland zonder daarover eerst met uw bank contact te hebben. Uw bank heeft mogelijk zelf aanvullende maatregelen genomen bovenop de geldende sancties.
Meer informatie: Betalingsverkeer Rusland.
Hulp en ondersteuning
We doen er alles aan om bedrijven via onze website te informeren over de oorlog in Oekraïne en zakendoen.
Vindt u het antwoord op uw vraag niet op deze pagina? Neem dan contact op met onze adviseurs van het Ondernemersloket sancties Rusland.
Informatieservice voor ondernemers in Rusland
Ondernemers die zich in Rusland bevinden, kunnen zich aanmelden bij de Informatieservice Buitenlandse Zaken. Via deze service communiceren het ministerie van Buitenlandse Zaken en het postennetwerk met Nederlanders in Rusland. Zo krijgen aangemelde Nederlanders informatie over de situatie en over opties om het land uit te reizen. Kies voor de optie 'Aanmelden + registratie bij ambassade'. U ontvangt dan alle berichten van de Informatieservice Buitenlandse Zaken, per e-mail of sms.
Douane
Heeft u een specifieke vraag over exportdocumenten of -procedures naar Rusland? Neem dan contact op met de Douane. Bedrijven met een vergunning (EORI-nummer) kunnen contact opnemen met het bedrijvencontactpunt van de Douane waar ze al contact mee hebben gehad. Heeft u nog geen vergunning (EORI-nummer): neem dan contact op met de Douanetelefoon.
Centrale Dienst voor In- en Uitvoer (CDIU)
Gaat uw vraag over strategische goederen of sanctiegoederen? Neem dan contact op met de Centrale Dienst voor In- en Uitvoer (CDIU) van de Douane. Deze is verantwoordelijk voor de informatievoorziening over (en de afgifte van vergunningen voor) in- en uitvoer van deze goederen en diensten.
Let op: voor de meeste strategische goederen kunt u nu geen vergunning krijgen. Bekijk onze pagina Welke producten vallen onder de sancties? voor informatie over de regels en uitzonderingen.
Ondernemers in heel Europa kunnen door de sancties geraakt worden. Denk aan onzekerheid rondom betalingen; stijgende prijzen van grondstoffen of halffabricaten; logistieke problemen; opstoppingen of obstakels in toeleveringsketens; wegvallende productielocaties; of het wegvallen van een afzetmarkt.
Op dit moment is een nationale compensatie voor sancties niet aan de orde. De Europese Commissie onderzoekt of er maatregelen nodig zijn in Europees verband. Daar kunnen we nu nog niet op vooruitlopen.
Bestaande overheidsregelingen kunnen u mogelijk helpen. Denk aan hulp bij het vinden van een andere afzetmarkt of financiering om de impact op de bedrijfsvoering te verlagen.
Voorbeelden zijn:
- SIB-subsidieregeling
- DHI-subsidieregeling
- DTIF
- Borgstelling MKB-kredieten (BMKB)
- Garantie Ondernemingsfinanciering (GO)
Zoekt u hulp bij het omgaan met sancties? RVO staat klaar om bedrijven te helpen met vragen. Ook kunnen we u helpen alternatieve afzetmarkten te zoeken of om aanvoerketens te verleggen. Neem hiervoor contact op met ons Ondernemersloket sancties Rusland.
Energie besparen
Om minder afhankelijk te worden van gas uit Rusland, neemt Nederland in overleg met andere Europese landen verschillende maatregelen. Nederland heeft tot de komende winter en de maanden erna voldoende gas. Ook als Rusland geen gas meer zou leveren, kan Nederland dit opvangen.
De onzekerheid over de oorlog leidt nu al wel tot heel hoge prijzen voor olie en gas. Dit kan gevolgen hebben voor uw bedrijf.
De hoge gastarieven, mede veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne, maakt het nog urgenter om snel van het gas af te gaan. Door nu al serieus energie te besparen, bespaart u in eerste instantie op uw eigen kosten. Door meer te investeren op de korte en lange termijn voorkomt u hogere energiekosten.
Wij helpen uw bedrijf graag verder. Bekijk onze informatie, tips en subsidies voor energie besparen.
U kunt op korte termijn al veel energie besparen, zonder dat er een installateur of investering bij komt kijken. Denk aan verlichting en verwarming uitzetten als u deze niet gebruikt. Houd daarnaast uw energieverbruik in de gaten. Bekijk tips die u meteen kunt uitvoeren en tips voor structurele maatregelen voor op de korte termijn.
Lees meer op Zetookdeknopom.nl van de Rijksoverheid.
Personeel
Bel voor dit soort vragen het contactcentrum van het ministerie van Buitenlandse Zaken: +31 247 247 247
Hoewel het ambassadeteam weer is teruggekeerd naar Kiev, is de ambassade nog steeds gesloten voor consulaire hulp.
De Nederlandse overheid roept Nederlanders in Rusland op zich in Moskou te registreren bij de Nederlandse ambassade.
Vluchtelingen uit Oekraïne mogen in Nederland werken. Vanaf 1 april hebben zij geen werkvergunning (officieel: tewerkstellingsvergunning of twv) meer nodig. Wel moet u als werkgever een melding doen bij het UWV.
Lees meer over wat u moet regelen:
- KVK, Werk bieden aan Oekraïense vluchtelingen.
- Rijksoverheid.nl, Werk en inkomen voor vluchtelingen uit Oekraïne.
Ja, dat kan. Voor werknemers uit Rusland en Belarus kunt u gewoon een werkvergunning of verblijfsvergunning aanvragen, tenzij zij op de sanctielijst staan.
Ja, sancties blijven gewoon gelden als u als particulier in Rusland werkt. De sancties gelden voor alle onderdanen van een EU-lidstaat, of ze nu zich op of buiten het grondgebied van de Europese Unie bevinden.
In Nederland is handelen in strijd met de EU-sancties tegen Rusland verboden. Lees hier meer over bij de vraag 'Wat zijn de gevolgen als ik mij (per ongeluk) niet aan de sancties heb gehouden?' onder het kopje Naleving van de sancties.
Cybersecurity
De Russische inval in Oekraïne ging samen met een toename van cyberaanvallen. Denk aan DDoS-aanvallen en phishing. De website van Nationaal Cyber Security Center (NCSC) besteedt hier ook aandacht aan:
- informatie over de oorlog in Oekraïne
- de tijdlijn van cyberaanvallen van digitale aanvallen in Oekraïne
Cyberadviseurs van NCSC en Digital Trust Center (DTC) vertellen in dit webinar van 9 maart 2022 over de digitale impact van de oorlog in Oekraïne op het Nederlandse bedrijfsleven. Daarnaast leggen ze ook uit hoe je als ondernemer kunt voorbereiden tegen mogelijke cyberaanvallen.
- Ministerie van Buitenlandse Zaken
