Hoe een documentairemaker sapmaker werd en zorgde voor leefbaar loon
Wereldwijd worden miljarden liters sap van de cacaovrucht weggegooid. Lars Gierveld, journalist en documentairemaker, vond dat pure verspilling en wilde er iets aan doen. Wie het sap weet te verkopen, zorgt ervoor dat cacaoboeren minder afhankelijk zijn van de cacaobonen. Door de boeren een leefbaar loon te betalen, verdienen zij genoeg om onder de armoedegrens vandaan te komen. Zo werd Lars van documentairemaker ineens sapmaker.
In 2018 reisde journalist Lars Gierveld naar Ghana om er een documentaire te maken over de cacao-industrie. Hij kwam terug met een opzienbarende documentaire, liters sap en een businessplan voor het maken van een frisdrank. Lars beantwoordt 8 vragen en legt zo uit hoe Kumasi tot stand kwam.
1. Hoe wordt een documentairemaker sapmaker?
Tijdens het maken van de docu over de cacaowereld viel het mij op dat de wereld alleen geïnteresseerd leek in de cacaovrucht om er chocolade van te maken. Niemand had belangstelling voor het sap van de cacaovrucht, dus dat gooiden de boeren weg. Toen zag ik een kans om het anders te doen. Om een statement te maken. Samen met een groep Ghanese boeren ben ik meteen gaan zoeken naar een manier om het sap op te vangen en te verkopen.
2. Voor welke uitdaging stond je aan het begin van deze onderneming?
Het probleem was dat ik helemaal niks van sap maken wist. Ik ben wel ondernemend, maar geen ondernemer. Maar ik wist wel dat de logica klopte. Als een boer meer waarde uit zijn oogst kan halen, wordt hij minder afhankelijk van dat ene product: de boon. Het afvalproduct wordt ineens een extra bron van inkomsten. Ik realiseerde mij al snel dat ik, als ik echt blijvende impact wilde maken, op zoek moest naar partijen die de industrie kenden en die konden helpen opschalen en professionaliseren. Ik zocht ook naar gelijkgestemden: organisaties die, net als ik, impact wilden maken en in mijn logica geloofden.
3. Met welke organisaties ben je gaan samenwerken?
Ik vormde een consortium met het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT), de internationale cacaohandelaar ETG/Beyond Beans, een lokale handelaar Cocoa Merchants en Solidaridad Ghana en Nederland. Samen klopten we in een vroeg stadium bij RVO aan. Ondanks dat we de organisatie en toeleveringsketen nog moesten opzetten, geloofde RVO in het idee. RVO besloot ons een kans te geven. De betrokkenheid van RVO in dit vroege stadium bezegelde en formaliseerde de redenen waarom we zijn opgericht: daadwerkelijk impact maken door de inkomenskloof een stukje te dichten, dit goed door te meten en transparant te maken.
4. Vertel eens meer over het sap
Kumasi is een frisdrank gemaakt van het sap uit de cacaovrucht. Het sap smaakt tropisch fris (denk aan lychee, mango en witte perzik) en is heerlijk. We hebben het sap vernoemd naar Kumasi, de provinciehoofdstad van Asjanti in Ghana. Het is verkrijgbaar in horeca en winkels door heel Nederland!
"Je kunt niet groen denken als je rood staat"
5. Wat is de levensstandaard voor boeren in Ghana?
Twee derde van alle cacao op de wereld komt uit Ghana en Ivoorkust, waar veel cacaoboeren ver onder de armoedegrens leven. Door armoede liggen weer andere problemen op de loer, zoals kinderarbeid en illegale ontbossing. Als een familie te weinig verdient om van te leven, is er altijd een risico op kinderarbeid. Ook is dan de keuze snel gemaakt om een illegaal stukje bos te kappen om wat meer cacao te verbouwen en iets meer geld te verdienen. Dat zouden wij toch allemaal doen. Want, je kunt niet groen denken als je rood staat.
Armoede is de kern van veel problemen. De armoede bestaat onder andere door een scheve onderhandelingspositie tussen een paar grote chocoladebedrijven aan de ene kant en heel veel kleine boeren aan andere kant. De industrie maakt winst, maar de marktprijs voor boeren is laag. De boeren gaan aan de cacaobonen nooit genoeg verdienen om van te leven, zij zitten in die zin muurvast. De regels van globale marktwerking werken al jaren en jaren zo. Het moet dus anders. Je moet buiten die cacaoboon denken. Letterlijk en figuurlijk.
6. Welke impact heeft een leefbaar loon op de cacaoboeren in Ghana?
Boeren die deelnemen aan het verkopen van sap verdienen 30% extra per kilogram cacao. Binnen het RVO-project kunnen we dat doormeten; we zien niet alleen per boer hoeveel extra inkomen dat voor hen betekent (het ligt eraan met hoeveel van hun cacao de boeren 'meedoen'), maar ook wat er vervolgens met het extra geld gebeurt en hoe dat impact heeft op hun levens. Daarin zoeken we naar extra interventies zoals genderprojecten, businesstrainingen, en toegang tot krediet die een vermenigvuldig-effect hebben op het extra inkomen. Dat betekent dat een euro extra inkomsten resulteert in meer geld door het slim aan te wenden.
7. Waar liep je als ondernemer tegenaan?
Als start-up overwinnen we elke dag uitdagingen op allerlei gebieden:
- Voedseltechnisch: hoe maken we er een voedselveilige frisdrank van?
- Sales: hoe komen we op behoorlijke volumes?
- Financieel: hoe vinden we investeerders die het bedrijf een duw kunnen geven?
- Marketing: hoe veroveren we onze plek in het frisdrankschap?
Inmiddels kunnen we zeggen dat we een mooi, lekker en voedselveilig product op de markt hebben liggen.
8. Heb je nog een tip voor andere startende ondernemers?
Twijfel vooral veel aan jezelf, dat houdt je scherp. En blijf bij die twijfel vooral wel doorpakken!
Bekijk de video over Kumasi Drinks
*muziek begint te spelen* Beeldtekst: Twee derde van alle cacao op de wereld komt uit Ghana en Ivoorkust, waar veel cacaoboeren ver onder de armoedegrens leven. Het Fonds Verantwoord Ondernemen ondersteunt ondernemers die de risico’s en misstanden aanpakken in hun keten. Lars Gierveld – Founder Kumasi Drinks: Cacaoboeren in Ghana en Ivoorkust verdienen gewoon echt veel te weinig geld. Die verdienen gewoon ver onder het minimaal leefbaar inkomen. Er is een leefbaar inkomen vastgesteld door de Verenigde Naties. En dat is al weinig in Ivoorkust en Ghana. En die cacaoboeren zitten daar gewoon ver onder. Dan kun je je voorstellen, ze kunnen gewoon niet rondkomen van de verkoop van cacaobonen. Lars Gierveld: Let's put it this way, do they have enough money to live? (Laat ik het anders vragen: hebben ze genoeg geld om van te leven?) Cacaoboer: Money? Here? No. They struggle. They struggle a lot. (Geld? Hier? Nee. Ze hebben het zwaar. Ze hebben het heel zwaar.) Lars Gierveld: Kijk, als jij alleen afhankelijk bent van die boon en je verdient daar gewoon veel te weinig geld mee, dan moet je dus buiten die boon gaan denken. Dan moet je denken: wat is er nog naast die boon misschien te vinden om een extra inkomen van te verdienen? Ik trok heel veel met boeren op daar, met cacaoboeren. Ik was veel aan het filmen op de plantages, op de boerderijen. Op een gegeven moment proefde ik zo'n cacaovrucht die net open was gehakt en proefde ik dat vruchtvlees wat eromheen zat. Dat smaakt een beetje naar lychee, mango-achtig en het was echt superlekker. Toen dacht ik: Wat gebeurt er eigenlijk met al dat vruchtvlees en dat sap? Ja, dat dat stroomt de grond in hier. Toen dacht ik: als we nou een manier vinden om dat sap uit die cacaovruchten op te vangen, iets wat normaal wegstroomt. Als de boeren dat zouden kunnen verkopen, dan kunnen ze dus naast die cacaoboon extra geld verdienen met iets wat normaal wegstroomt. Dus ik werd in een keer van documentairemaker werd ik ook in een keer sapmaker. Er was alleen een probleempje, ik wist niks van sap maken. Wat ik oprecht, heel dapper vond van RVO is dat ze heel vroeg in dit project hebben durven instappen. Alles ging nog helemaal niet goed, maar de plannen die we hadden en de logica die we hadden, die klopte wel. Dat hebben zij gewoon gezien. Daarin hebben ze ons gewoon de kans gegeven om echt een organisatie neer te zetten met meetbare impact. Dat heeft RVO wel... daar neem ik mijn hoed voor af. Nu krijgen meer dan honderd boeren dertig procent extra inkomsten door Kumasi. We liggen inmiddels in 700 winkels. Dat betekent dus dat die, ik mag wel zeggen verrukkelijke, cacaofruitsap niet meer de grond instroomt, maar zo die blikjes in. In onze Kumasi frisdranken. *muziek speelt en fadet uit* Beeldmerk Rijksdienst van Buitenlandse Zaken verschijnt in beeld Beeldtekst: Wil je meer weten? Fonds Verantwoord Ondernemen (FVO) www.rvo.nl/fvo Het Fonds Verantwoord Ondernemen draagt bij aan SDG8 en SDG12. Uitgevoerd door Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Kumasi
Meer weten?
Wilt u meer internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) met uw onderneming? Lees meer over de regeling Fonds Verantwoord Ondernemen (FVO).
Meer informatie over onze andere regelingen op het gebied van het verduurzamen van uw keten in ontwikkelingslanden vindt u op onze themapagina Verantwoorde Productie.
- Ministerie van Buitenlandse Zaken
