Programma Verbindingen Aanlanding Wind Op Zee (VAWOZ)
Windenergie van zee is een belangrijke bron van energie voor Nederland. De op de Noordzee opgewekte energie moet via stroomkabels en waterstofleidingen aan land worden gebracht en aangesloten op het hoogspanningsnet en waterstofnetwerk. Het Programma Verbindingen Aanlanding Wind Op Zee (VAWOZ) onderzoekt of we de windenergie van nieuwe windenergiegebieden in de Noordzee in de toekomst aan land kunnen brengen. Deze pagina gaat over de procedure en de stappen die nodig zijn om de plannen uit te voeren.
Blijf op de hoogte via e-mail
Op deze pagina vindt u informatie over de procedure van dit programma. U leest welke stappen nodig zijn voordat de plannen uitgevoerd kunnen worden.
Wilt u meer informatie over de inhoud van dit programma en hoe dit programma zich verhoudt tot andere programma’s van wind op zee? Bezoek dan de pagina: Aanlanding windenergie: van zee naar land. Wilt u meer algemene informatie over wind op zee? Ga dan naar: www.windopzee.nl.
Algemene informatie over Bureau Energieprojecten vindt u op onze ‘homepage’ Bureau Energieprojecten. Let op! Het tabblad Home verwijst naar de homepage van de RVO website (waarvan Bureau Energieprojecten een onderdeel is).
Programma-informatie
Download onderstaande brochure (versie 4 - juli 2025) voor meer algemene informatie over Programma VAWOZ.
Hieronder vindt u meer informatie over het programma.
Eind december 2021 rondde het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) de Verkenning aanlanding wind op zee (VAWOZ) 2030 af. Dit programma deed onderzoek naar de mogelijkheden om de energie uit de windenergiegebieden aan te sluiten op het landelijk hoogspanningsnet.
Op de pagina: Verkenning aanlanding wind op zee (VAWOZ) 2030 leest u meer over deze verkenning.
Na de Verkenning Aanlanding Wind Op Zee 2030 is in de voorverkenning VAWOZ 2031-2040 samen met de omgeving onderzocht wat voor de periode 2031-2040 mogelijk geschikte locaties kunnen zijn voor het aan land brengen van windenergie van zee. Deze voorverkenning was in 2022 klaar. De uitkomsten leest u in de eindrapportage voorverkenning VAWOZ 2031-2040.
De mogelijk geschikte routes en locaties die uit de voorverkenning kwamen, worden verder onderzocht en uitgewerkt in Programma VAWOZ 2031-2040.
Programma VAWOZ loopt sinds begin 2023 en eindigt naar verwachting eind 2026.
Van maart 2023 tot en met februari 2024 verkende Programma VAWOZ samen met regionale belanghebbenden kansrijke kabelroutes en aansluitlocaties door heel Nederland.
De resultaten hiervan staan in het onderzoeksplan: de concept-Notitie Reikwijdte en Detailniveau (concept-NRD). Dit onderzoeksplan lag ter inzage van 23 februari 2024 tot en met 4 april 2024. Iedereen kon een reactie indienen op het plan. Er kwamen 2273 reacties binnen.
Op 31 oktober 2024 is het definitieve onderzoeksplan gepubliceerd, inclusief een Nota van Antwoord met daarin gebundelde antwoorden op de reacties. Het onderzoek heet officieel de Integrale Effectenanalyse. Hierin onderzoekt VAWOZ routes en aanlandlocaties.
Het onderzoek bestaat uit de volgende onderdelen:
- systeemintegratie
- milieu & ruimte
- omgeving
- techniek, kosten en veiligheid
- brede welvaart (economie)
- toekomstvastheid
Aan de hand van de onderzoeksresultaten komt Programma VAWOZ tot een aantal voorkeursalternatieven. Deze staan beschreven in het programmadocument. Medio 2026 kan iedereen de Integrale effectenanalyse (IEA) en de andere documenten bekijken bij de terinzagelegging van het ontwerpprogramma. Het programma loopt tot eind 2026.
In deze animatie wordt uitgelegd wat Programma VAWOZ is.
Programmafase
In onderstaande tijdlijn ziet u de fase waarin het programma zich op dit moment bevindt.
In onderstaande infografic wordt de tijdlijn voor Prgramma VAWOZ verder uitgelicht.
Stand van zaken
Op 31 oktober 2024 heeft de minister van Klimaat en Groene Groei (KGG) de definitieve Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD) vastgesteld. De NRD is het onderzoeksplan voor het programma.
In de Staatscourant van donderdag 31 oktober 2024 is van de vaststelling van de NRD een kennisgeving geplaatst.
Alle reacties en adviezen, waaronder het advies van de Commissie voor de milieueffectrapportage, zijn meegenomen bij het vaststellen van de definitieve NRD.
Er waren geen wijzigingen ten opzichte van de concept-NRD en samen met de oplegnotitie NRD vormen deze documenten de vastgestelde NRD.
Wat gebeurt hierna?
Na de vaststelling van de NRD worden de milieueffecten van de verschillende activiteiten in het plan-MER onderzocht en in beeld gebracht. Het plan-MER komt na het onderzoek ter inzage te liggen samen met het ontwerp-programma, naar verwachting in het 2e kwartaal van 2026. Hierop kan iedereen reageren. We kondigen de terinzagelegging en de inloopbijeenkomsten aan in onder meer de Staatscourant, huis-aan-huisbladen, deze pagina, en via de kanalen van onze partners, zoals TenneT, Gasunie, provincies en gemeenten.
In onderstaande animatie komt u meer te weten over de Projectprocedure, het Milieueffetrapport (MER), de Integrale effetenanalyse (IEA) en het Voorkeursalternatief (VKA).
Animatie Projectprocedure - MER - IEA - VKA
Nederland werkt aan duurzame en betrouwbare energie voor iedereen.
Denk aan de bouw van windmolens of nieuwe hoogspanningsverbindingen.
Deze projecten hebben invloed op de omgeving.
Daarom beginnen we nooit zomaar.
We werken met een projectprocedure met verschillende stappen.
Deze video gaat over de onderzoeken die worden gedaan en rapporten die worden gemaakt.
Met die onderzoeken bekijken we de mogelijke effecten van het project en de verschillende alternatieven.
In het Milieueffectrapport, het MER, staan de effecten van het project op het milieu.
Bijvoorbeeld op geluid en de bodem-, lucht- en waterkwaliteit.
Maar ook op het landschap, gezondheid en veiligheid.
Veel grote projecten zijn verplicht om een MER te maken, het hoeft niet altijd.
Een ander onderzoek is de Integrale effectenanalyse, de IEA.
Dit onderzoek vult het onderzoek naar milieueffecten aan.
Er wordt gekeken naar de kosten, techniek, ontwikkelingen in de toekomst en het draagvlak van bewoners in de omgeving.
Ook de alternatieven worden op deze effecten vergeleken.
Daarnaast geven de regionale overheden advies over de plannen.
Er is nu veel informatie: het MER, de IEA en adviezen van regionale overheden.
Op basis hiervan kiezen de minister van Klimaat en Groene Groei en de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening samen het Voorkeursalternatief.
Hiermee kiezen de ministers een route of locatie voor het project.
Ze maken eerst een concept.
Het Milieueffectrapport, de Integrale effectenanalyse en het concept van het Voorkeursalternatief liggen 6 weken ter inzage.
In die periode kan iedereen op de documenten reageren.
Ook geeft de onafhankelijke Commissie voor de milieueffectrapportage advies over het MER.
Op basis van de onderzoeken, de reacties en de adviezen stellen de ministers het Voorkeursalternatief vast.
Op deze manier worden de verschillende opties zorgvuldig overwogen en krijgt iedereen de kans om te reageren.
Ga naar rvo.nl/bureau-energieprojecten voor meer informatie.
Participatiekalender
De totstandkoming van Programma VAWOZ gebeurt in afstemming met betrokkenen uit de omgeving. Denk aan burgers, natuur- en milieuorganisaties, havenbedrijven, maatschappelijke organisaties en medeoverheden.
Om alle belanghebbenden zo goed mogelijk te betrekken, organiseert het programma bijeenkomsten. Deze bijeenkomsten hebben verschillende doelen, zoals informeren over de stand van zaken en input vragen voor mogelijk geschikte routes en locaties om elektriciteit aan land te brengen.
Bekijk per regio wat er wordt onderzocht:
- Regio Limburg
- Regio Noord-Brabant
- Regio Noord-Holland
- Regio Noordzee
- Regio Zeeland
- Regio Zuid-Holland
De diepe aanlandingen in Tilburg en Limburg zijn geen onderdeel meer van Programma VAWOZ. Klik op regio’s Limburg en Noord-Brabant voor meer informatie.
Bent u nog niet betrokken bij het participatieproces van VAWOZ voor uw regio? En wilt u dit wel? Neem dan contact op via: vawoz@minezk.nl.
Voorgeschiedenis
Hieronder vindt u meer informatie over de voorgeschiedenis van dit programma.
Programma VAWOZ volgt de projectprocedure. Onderdeel hiervan is de vaststelling van de NRD.
Hieronder vindt u de oplegnotitie vastgestelde NRD. Dit document is onderdeel van de vastgestelde NRD, die is opgesplitst in meerdere documenten (de concept-NRD, de Nota van Antwoord, advies Commissie mer en de onderstaande oplegnotitie vastgestelde NRD).
Iedereen kon tijdens de terinzagelegging reageren op de concept-NRD. In totaal zijn er 2.273 reacties binnengekomen. Om het terugvinden van uw reactie en het antwoord hierop zo gemakkelijk mogelijk te maken, zijn de reacties ingedeeld in categorieën en de antwoorden onderverdeeld in verschillende documenten.
Onderstaand vindt u al deze documenten en de codewijzer.
Codewijzer Nota van Antwoord - Programma VAWOZ 2031-2040
Nota van Antwoord concept-NRD - Algemeen deel - Programma VAWOZ 2031-2040
Nota van Antwoord concept-NRD - Regio Noord-Brabant en Limburg - Programma VAWOZ 2031-2040
Nota van Antwoord concept-NRD - Regio Noord-Holland - Programma VAWOZ 2031-2040
Nota van Antwoord concept-NRD - Regio Zeeland - Programma VAWOZ 2031-2040
Nota van Antwoord concept-NRD - Regio Zuid-Holland - Programma VAWOZ 2031-2040
De codewijzer heeft u, samen met uw persoonlijke registratienummer, nodig om gemakkelijk het antwoord op uw reactie terug te vinden. Volg hiervoor het onderstaande stappenplan.
- Vind uw registratienummer. Deze kunt u vinden in de bevestigingsmail die u heeft ontvangen na het indienen van uw reactie. Ook is dit nummer opgenomen in de brief die u onlangs heeft ontvangen over de publicatie van de Nota van Antwoord.
Het nummer bestaat uit 9 cijfers, beginnend met “2024 . . . . .”
Bijvoorbeeld: 202401234. Houd dit nummer bij de hand. - Download en open het document Codewijzer dat hierboven te vinden is.
- Zoek aan de hand van uw registratienummer in het document Codewijzer uw code. Deze code correspondeert met het antwoord op uw reactie in de Nota van Antwoord.
- Gebruik de functie ‘Tekst zoeken’ in het PDF-programma, of;
- Gebruik de sneltoets CTRL-F (Windows) of CMD-F (MacOS), typ uw registratienummer in de zoekbalk en druk op Enter.
- Vind in de tabel de code die bij uw reactie en antwoord hoort. U ziet in de tabel, achter uw persoonlijke registratienummer, de code van de beantwoording van uw reactie in de Nota van Antwoord. Een code bestaat uit de naam van het Nota van Antwoord-document (waarin uw reactie wordt beantwoord) gevolgd door 3 of 4 cijfers.
Bijvoorbeeld: NvA - Algemeen deel: 1.2.3.4 of NvA - Regio Zuid-Holland: 5.6.7
Let op: indien er meerdere codes achter uw registratienummer staan aangegeven, wordt uw reactie beantwoord op meerdere plekken in één Nota van Antwoord-document of in meerdere Nota van Antwoord-documenten. - Download en open het bijbehorende Nota van Antwoord-document dat achter uw registratienummer staat aangegeven in de tabel (herhaal deze stap indien er meerdere codes achter uw registratienummer staan aangegeven).
- Zoek in dit document uw reactie en antwoord. Maak ditmaal gebruik van de code(s) uit de tabel.
- Gebruik de functie ‘Tekst zoeken’ in het PDF-programma, of;
- Gebruik de sneltoets CTRL-F (Windows) of CMD-F (MacOS), typ uw code(s) in de zoekbalk en druk op Enter. Let op: u kunt slechts één code tegelijk opzoeken.
Heeft u vragen over het bovenstaande stappenplan of het opzoeken van uw reactie in de Nota van Antwoord? Kijk hieronder bij de veelgestelde vragen.
Hoe is de Nota van Antwoord opgebouwd?
Gezien het grote aantal reacties dat is binnengekomen, is de Nota van Antwoord opgesplitst in vijf delen. Er zijn reacties binnengekomen die betrekking hebben op algemene thema’s én reacties die specifiek zijn voor één of meerdere regio’s waar aanlandingen wind op zee onderzocht worden.`
Er is voor de Nota van Antwoord gekozen om de antwoorden op reacties met betrekking tot het algemene deel en de vier regio’s (Noord-Holland, Zuid-Holland, Noord-Brabant & Limburg, Zeeland) in aparte documenten op te nemen. Het kan dus voorkomen dat een reactie in meerdere documenten beantwoord wordt.
Er staan meerdere codes en/of documenten achter mijn registratienummer in de Codewijzer. Wat betekent dit?
Het kan zijn dat uw reactie beantwoord wordt in of betrekking heeft op meerdere verschillende documenten en/of onder meerdere codes. Deze staan in dat geval allemaal aangegeven in de regel achter uw persoonlijke registratienummer.
Ik kan mijn ingediende reactie niet terugvinden in de Nota van Antwoord.
Er zijn veel reacties ingediend die vergelijkbaar zijn. Om de Nota van Antwoord overzichtelijk te houden, is ervoor gekozen om vergelijkbare reacties te bundelen en te voorzien van één antwoord. Daarom kan het zijn dat u uw reactie niet letterlijk terugvindt in de Nota van Antwoord.
Ik ben mijn registratienummer kwijt.
Uw registratienummer is terug te vinden in de e-mailbevestiging van uw ingediende reactie. Ook is uw registratienummer opgenomen in de brief die u onlangs heeft ontvangen (of nog zal ontvangen) over de publicatie van de Nota van Antwoord.
Ik heb geen brief ontvangen na het indienen van een reactie.
Als u een reactie heeft ingediend, ontvangt u een brief om u te informeren over de publicatie van de oplegnotitie vastgestelde NRD. Het kan zijn dat deze brief nog onderweg is, en binnenkort bij u bezorgd wordt.
De brief is bij voorkeur per post en anders per e-mail verzonden. Heeft u na enige tijd geen brief ontvangen? Dan kan het zijn dat uw brief per e-mail naar u is verzonden op het e-mailadres dat u heeft opgegeven bij het indienen van de reactie.
Wat is het verschil tussen de inspraakbundel en de Nota van Antwoord?
In de inspraakbundel zijn alle geanonimiseerde reacties letterlijk terug te vinden. Deze zijn voorzien van een registratienummer en worden in de Nota van Antwoord gebundeld, waar nodig gecombineerd en beantwoord.
Waar kan ik reacties en antwoorden over de regio Noordzee terugvinden?
Reacties met betrekking tot de Noordzee zijn opgenomen en terug te vinden in de Nota van Antwoord - Algemeen deel.
Op 5 juni 2024 heeft de Commissie voor de milieueffectrapportage (Commissie mer) een advies uitgebracht over de concept-NRD.
Van 23 februari tot en met 4 april 2024 lag de concept Notitie Reikwijdte en Detailniveau (concept-NRD) voor het milieueffectrapport (MER) voor dit programma ter inzage. De concept-NRD is het concept-onderzoeksplan van Programma VAWOZ. Hierin staan de beoogde routes en aanlandlocaties en hoe het programma deze zal onderzoeken. Hoe het programma de milieueffectrapportage zal uitvoeren, is ook onderdeel van het onderzoeksplan.
Alle reacties en adviezen, waaronder het advies van de Commissie voor de milieueffectrapportage, zijn meegenomen bij het vaststellen van de definitieve NRD. In de Staatscourant van donderdag 31 oktober 2024 is van de vaststelling van de NRD een kennisgeving geplaatst.
Hieronder vindt u de concept-NRD, samen met de inspraakbundel met alle ingediende reacties. Dit is de tweede versie van de inspraakbundel, omdat deze op 16 juli 2024 op een aantal ontwerpdetails is gewijzigd.
Met behulp van bovenstaande documenten is in november 2023 het definitieve participatieplan afgemaakt. In het participatieplan staat hoe het Programma VAWOZ participatie van de omgeving inzet en wat het met verschillende vormen van participatie wil bereiken.
Van 3 maart tot en met 13 april 2023 lag het Voornemen en voorstel voor participatie van dit project ter inzage. In die periode kon u schriftelijk of mondeling reageren. Het Voornemen en voorstel voor participatie is hieronder te downloaden.
Op 15 september 2023 is de Nota van Antwoord op het Voornemen en voorstel voor participatie gepubliceerd. De Nota van Antwoord beschrijft of en hoe de reacties op het Voornemen en voorstel voor participatie een plek krijgen in de concept Notitie Reikwijdte en Detailniveau (concept-NRD). De concept-NRD is het onderzoeksplan met de routes en aanlandlocaties die Programma VAWOZ in volgende fase van het programma, tijdens de Integrale effectenanalyse, verder onderzoekt. De publicatie van de concept-NRD vindt naar verwachting in april 2024 plaats. Dan is het weer mogelijk om te reageren.
De Nota van Antwoord en de inspraakbundel kunt u hieronder inzien.
In maart 2024 en in februari 2023 zijn webinars georganiseerd.
Webinar maart 2024
Het ministerie van EZK organiseerde op dinsdag 19 maart 2024 van 19:30 tot 21:30 uur een webinar. Dit webinar bestond uit twee onderdelen. Het eerste deel was een algemene toelichting op het programma en de concept-NRD. In het tweede deel gaven de regionale projectleiders in vier breakout-rooms toelichting over de specifieke regio’s. Gedurende het hele webinar was het mogelijk vragen te stellen. Het deel met algemene toelichting op het programma en de concept-NRD kunt u terugkijken.
Webinar februari 2023
Op 14 februari 2023 lichtte EZK het doel, opzet en proces van het programma toe in een webinar. Er werd ook ingegaan op de samenhang met het Energie Infrastructuur Plan Noordzee en de Partiële Herziening van het Programma Noordzee. Tijdens het webinar was ook gelegenheid tot het stellen van vragen. Het webinar was met 370 kijkers goed bezocht.
U kunt het webinar terugkijken. Ook kunt u de presentatie apart bekijken.
In 2023 hebben wij voor elke regio 2 werksessies gehouden, waarin wij samen met de belanghebbenden routes en aanlandlocaties hebben verkend en aangescherpt. In de zomer van 2024 volgt een nieuwe ronde sessies met professionele regionale belanghebbenden, waarin de eerste onderzoeksresultaten worden zijn besproken.
Aanmelden nieuwsbrief
Wilt u op de hoogte blijven? Meldt u dan aan voor de Wind op zee-nieuwsbrief.
U ontvangt 6 keer per jaar informatie over Wind op zee-ontwikkelingen, Verbindingen Aanlanding Wind Op Zee (VAWOZ), Netten op zee en Programma Aansluiting Wind Op Zee (PAWOZ) - Eemshaven.
Naast de nieuwsbrief sturen wij u af en toe VAWOZ-mailings met regionale updates over Limburg, Noord-Brabant, Noord-Holland, Noordzee, Zeeland en Zuid-Holland. Meld u aan voor regiospecifieke VAWOZ-mailings.
Informatiepagina jaaroverzicht
Het jaaroverzicht met grote energieprojecten geeft inzicht in hoe het ministerie van Klimaat en Groene Groei hier als coördinerend ministerie mee omgaat. Het volledige, meest recente jaaroverzicht (2024) staat op de pagina: Bureau Energieprojecten: jaaroverzicht projecten.
Hieronder vindt u de informatie over dit specifieke project.
Wat speelt er verder in uw regio?
Wilt u weten of en wat voor energieprojecten van nationaal belang er verder spelen in uw regio? Bekijk dan de digitale projectenkaart.
