3 redenen waarom we zuinig moeten zijn op grondwater

Michel de Zwart ontwikkelt internationale programma's en projecten op het gebied van grondwater.

We rekenen erop dat het er altijd is: grondwater. Zoet water maakt 3% uit van al het beschikbare water op aarde. Daarvan is bijna 1% grondwater en 2% zit vast in gletsjers. Nog geen honderdste procent van het beschikbare water is oppervlaktewater. Conserveren van de zoete bronnen is bittere noodzaak. We gebruiken zoet water overal voor: om te drinken, te koken, te wassen, en voor de landbouw- en industriële processen. Wereldwijd gebruiken ondernemers 40% van het grondwater voor irrigatie, de industrie gebruikt een kleine 30%. Maar grondwater wordt steeds schaarser. Daarom moeten wij er dus voorzichtig mee omgaan.

1. De mens kan niet zonder grondwater

Toegang tot schoon drinkwater is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Neem bijvoorbeeld Ghana, waar veel mensen in de hoofdstad Accra afhankelijk zijn van grondwater als drinkwater. Maar Ghana heeft mijnbouw en dat veroorzaakt een enorm risico voor ecosystemen, drinkwater en de regionale veiligheid. Zo wordt in het Atewa-oerwoud bauxiet gewonnen. Daarvoor worden bomen gekapt, wat leidt tot een verstoring van de natuurlijke grondwaterinfiltratie en het vasthouden van grondwater. Door de bauxietwinning komen veel chemicaliën in het grondwater terecht. Het gevolg is vervuiling en gezondheidsrisico's voor de ruim 2,5 miljoen inwoners.

2. De landbouw kan niet zonder grondwater

Om gewassen te laten groeien, is water nodig. Boeren over de hele wereld gebruiken hiervoor vooral grondwater. Maar dat is niet altijd makkelijk.

Stel, een boer verbouwt gewassen. De familieboerderij ligt aan een enorme rivier, dus er is genoeg water voor het bedrijf. Maar invloedrijke landbouwers stroomopwaarts verbruiken het grootste deel, waardoor er stroomafwaarts weinig water overblijft. Hierdoor zakt het grondwaterpeil en dreigt de oogst te mislukken. Het beschikbare water wordt nog schaarser en dat leidt tot onderlinge waterconcurrentie. De lokale impact hiervan is enorm: de economie kan niet verder groeien en er is ook steeds minder drinkwater. Steeds meer landen kampen met deze problemen en veiligheidsrisico's.

3. De industrie kan niet zonder grondwater

De industrie gebruikt veel grondwater voor het maken van producten, voor energiewinning, koeling van bijvoorbeeld datacenters en voor industriële processen. Wereldwijd hebben industriële processen niet alleen een grote impact op grondwaterstanden, maar ook op de kwaliteit ervan. In China is zo'n 80% van het grondwater vervuild door industrieel afvalwater. Vervuild water komt in de hele gebruiksketen terecht: drinkwater, landbouw en de industrie.

Watervervuiling heeft ook gevolgen voor de productkwaliteit. Neem de markt van de halfgeleiders ofwel semiconductors. Deze zijn nodig voor het oplichten van het beeldscherm op onze computers en smartphones. Een typische halfgeleiderfabriek gebruikt 10.000 m³ schoon water per dag. Zonder puur water, geen halfgeleiders en dus geen gecomputeriseerde innovaties.

"De levensader van elke economie"

We doen nogal een beroep op grondwater. Ik pleit daarom voor meer kennis en data over water bij ontwikkelingsprojecten. Weet wat je doet als jouw project invloed heeft op het grondwater. Niet alleen is er meer bewustwording nodig, maar ook inzicht in waterbeschikbaarheid, de kwaliteit en het zuiveren van (industrieel) afvalwater voor hergebruik. We moeten weten hoeveel water binnenkomt, er weer uitgaat en met welke kwaliteit: grondwatermonitoring, gemakkelijk toegankelijke grondwaterdata en ondergrondse watervoorraden (water banking) spelen hierbij een belangrijke rol. We houden grondwater gezond, als levensader van elke economie, door heel gericht te sturen op data en daaraan verbonden interventiemaatregelen en met autoriteiten.

Investeren in kennis en data

Acacia Water heeft in opdracht van RVO een grondwatertool ontworpen die laagdrempelig inzicht geeft in de impact van een project op het grondwater. Ondernemers kunnen met deze tool lokale grondwaterrisico's inschatten en hierop inspelen. Bijvoorbeeld door nog voor de start van een project de juiste vragen te stellen aan projectpartners en de lokale belanghebbenden.

• Bekijk de grondwatertool

De tool is gratis en voor iedereen te gebruiken. De volgende stap is een multilaterale, werelddekkende grondwateratlas. Het zou geweldig zijn als de 'Water Summit on Groundwater' van de Verenigde Naties op 7 en 8 december een opening biedt voor een reële commitment hieraan. Ik heb goede hoop; het thema van deze VN watertop is tenslotte grondwater.