Van afval naar grondstof

Kort gezegd, is iets afval als u het niet meer wilt of kunt gebruiken. Een materiaal is bijvoorbeeld in deze gevallen géén afval:

• Het is een bijproduct: een product dat ontstaat tijdens het maakproces van iets anders. Bijvoorbeeld: u maakt kaas en er blijft wei (melkserum) over. Dit is bruikbaar als eiwitbron of veevoer. Als het materiaal direct bruikbaar is zonder extra bewerking, en het zeker opnieuw wordt gebruikt, dan is het geen afval, maar een bijproduct. Lees meer over de beoordelingsroute van een bijproduct.
• Het zorgt voor voortgezet gebruik: dit betekent dat een product niet is weggegooid, maar gewoon verder wordt gebruikt zoals het is. Het is nog veilig, heel en voldoet aan de regels voor hergebruik. Een voorbeeld is kleding die in een kledingcontainer van een goed doel wordt gedaan, zodat iemand anders het weer kan dragen. Lees meer over de beoordelingsroute van voortgezet gebruik.
• Het is bewerkt tot grondstof en heeft de einde-afvalstatus behaalt. Hiervoor gelden 4 voorwaarden:
  • Het materiaal moet een specifieke toepassing hebben (dus een duidelijk en bekend doel).
  • Anderen moeten het willen gebruiken.
  • Het moet voldoen aan de regels.
  • Het moet veilig zijn voor mens en milieu.

Pas als het aan al deze punten voldoet, is het geen afval meer. Lees meer over de beoordelingsroute einde-afvalstatus. 

Voor sommige materialen gelden specifieke regels. Die bepalen wanneer iets afval is of juist niet.  

• Europese en Nederlandse regels voor einde-afval: soms gelden er vaste regels voor bepaalde materialen. Deze regels gelden bijvoorbeeld voor ijzer-, staal- en aluminiumschroot, kringloopglas, koperschroot, bemestingsproducten en steenachtig bouwafval (recyclinggranulaat).
• Handreikingen van Rijkswaterstaat (RWS): Rijkswaterstaat heeft uitleg geschreven over de regels in een handreiking. Er zijn handreikingen voor bijvoorbeeld pyrolyseolie, apparaten met een stekker of batterij, onbehandeld hout, plantaardig afval voor diervoer en spullen die opnieuw worden gebruikt op milieustraten. U vindt deze op afvalcirculair.nl.
• Ingewikkelde situatie voor mest: voor mest gelden extra regels. Er zijn Nederlandse en Europese eisen. Welke regels gelden, hangt af van de markt waarop u de mest verkoopt. Daarnaast zijn er nog aparte regels uit de meststofwet. Die kunnen extra mogelijkheden bieden. Lees hier meer over op de pagina ‘Afval- en reststoffen als mest gebruiken’.  

Naast de regels over einde-afval kunnen ook andere wetten belangrijk zijn voor uw plan. Kijk daarom zo vroeg mogelijk welke regels voor u gelden. Denk bijvoorbeeld aan uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV).  

Als er geen speciale regels zijn voor uw materiaal, gelden deze algemene regels om de einde-afvalstatus te krijgen:  

• Het materiaal moet voor een duidelijk doel gebruikt worden.
• Er moet vraag naar het materiaal zijn op de markt.
• Het materiaal moet aan alle belangrijke productregels en afspraken voldoen.
• Het materiaal moet veilig zijn voor mensen en het milieu.  

Gebruik de hulpmiddelen op afvalcirculair.nl om te bepalen of uw materiaal afval is. Gebruik bijvoorbeeld de handreiking afvalstof of niet-afvalstof. Ook vindt u er de afvaltoets, voorbeelden uit de rechtspraak (jurisprudentie) en eerdere beslissingen (rechtsoordelen).  

Sommige sectoren, zoals de Federatie Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie (NRK), hebben eigen handreikingen gemaakt. U leest deze op de website van NRK Recycling.  

Let op: elke situatie is anders. Of u een materiaal veilig kunt hergebruiken, hangt niet alleen af van wat erin zit. Ook de herkomst, de manier van behandelen en het gebruik zijn belangrijk. Samen met de Europese en Nederlandse regels bepaalt dit of hergebruik veilig en goedgekeurd is.  

Een rechtsoordeel geldt voor één specifieke situatie op één moment. Gebruik het oordeel van een ander dus niet zomaar. Controleer altijd of uw situatie precies hetzelfde is. En kijk of de regels nog steeds gelden voor uw materiaal.

Zie ook:

• Wat betekent rechtmatig gebruik? – Afval Circulair

Komt u er zelf niet uit? Dan kunt u een rechtsoordeel aanvragen bij uw omgevingsdienst, provincie of gemeente. Kijk in de handreiking bevoegdheden voor bedrijven op afvalcirculair.nl voor uw aanspreekpunt.  

Let op: een rechtsoordeel is geen officieel besluit. U kunt hier dus niet tegen in beroep gaan. Is het rechtsoordeel onderdeel van een vergunning of handhavingsbesluit? Dan is beroep wél mogelijk.  

Is uw materiaal aangemerkt als afvalstof? Controleer dan welke regels voor u gelden.  

Heeft uw materiaal een afvalstatus? Dan hoeft uw circulaire initiatief niet te stoppen. Er zijn vaak nog oplossingen mogelijk. Neem contact op met de omgevingsdienst of een andere bevoegde organisatie voor hulp of advies.  

Soms heeft een afvalstatus grote gevolgen voor uw bedrijf. Bespreek in dat geval met het bevoegd gezag hoe u risico’s kunt verminderen en zoek samen naar oplossingen.  

Komt u samen met de verantwoordelijke organisatie niet tot duidelijkheid, of werkt u aan iets innovatiefs? Dan kunt u:  

• een deskundige en onafhankelijke bemiddelaar inschakelen;
• uw brancheorganisatie benaderen;
• gebruikmaken van de experimenteerruimte voor circulaire pilots van de provincie Zuid-Holland;
• de Handreiking proefnemingen circulaire economie bekijken voor landelijke richtlijnen over experimenten en pilots. 

Als u in de provincie Zuid-Holland bent gevestigd, kunt u contact opnemen met Het Circulaire Loket Zuid-Holland. 

U moet laten zien dat uw materiaal geen risico vormt voor mens of milieu. Dit betekent dat u dit moet weten: 

• de samenstelling van het materiaal
• mogelijke verontreinigingen
• de manier waarop mensen of het milieu eraan blootgesteld kunnen worden

Dit geldt niet alleen voor de eigen productie, maar ook voor het gebruik van het materiaal.

Pas materiaalveiligheid in uw risicomanagementsysteem in en gebruik hulpmiddelen zoals de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). De beoordeling van materiaalrisico’s is ingewikkeld, maar er zijn nieuwe instrumenten en standaarden in ontwikkeling. Denk aan de tool Zelfbeoordeling Grondstof van Groene Chemie, Nieuwe Economie.

Veel bevoegdheden voor vergunningsverlening, handhaving en afvalstoffen zijn in Nederland lokaal geregeld. Het beoordelen van risico’s is vaak ingewikkeld, omdat kennis en wetgeving over veilig materiaalgebruik nog volop in ontwikkeling zijn.

De Omgevingsdienst NL heeft het kennisplatform ‘Afval of niet’ opgezet. Dit platform:

• biedt omgevingsdiensten de mogelijkheid om rechtsoordelen goed te keuren;
• adviseert omgevingsdiensten bij moeilijke situaties.

Bedrijven kunnen op dit moment geen direct beroep doen op het platform. Het voordeel voor bedrijven is dat de betrokken overheden kennis uitwisselen en rechtsoordelen bespreken.

Ja, op dit moment is dat het geval. Een ander gebruik kan namelijk zorgen voor een ander risicoprofiel. 

De wettelijke beoordeling van 'afval of niet-afval' gebeurt vanuit risico’s. Het maakt daarbij niet uit of het om een origineel of secundair materiaal gaat. Alle grondstoffen en mengsels die op de markt komen, moeten op veiligheid worden getest en een REACH-verklaring hebben.

De beoordeling van secundaire materialen is alleen vaak moeilijker, omdat de herkomst en manier hoe het gemaakt is verschilt. Ongelijkheid kan ontstaan als de productregelgeving niet goed is afgestemd op nieuwe ontwikkelingen of inzichten.

Stoffen die van zichzelf in de natuur voorkomen, zoals ertsen, ruwe olie en steenkool, hoeven geen REACH-verklaring te hebben.

Als u als bedrijf een reststroom van een ander bedrijf wilt gebruiken, beoordeelt u zelf of het materiaal juridisch als afvalstof wordt gezien. Voor een niet-afvalstof is in principe geen vergunning nodig. Maar om problemen met handhaving te voorkomen, is het wel aan te raden het stappenplan op deze pagina te volgen.