Bouwen aan een klimaatneutrale Golfregio
Met je eigen unieke kennis en skills iets doen aan het wereldwijde klimaatprobleem: dat is de drive die een ambitieuze groep Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen samenbrengt. In een van de heetste gebieden op aarde, waar de airco’s volop loeien, bouwen ze klimaatneutraal vastgoed. Om dit te realiseren, richtten ze vorig jaar het Partners for International Business (PIB)-cluster Climate Neutral Real Estate Gulf Region op.
Met overheidssteun vanuit het PIB-programma trekt de groep samen op om de markt in de Golfregio te betreden. Samenwerken in een zogeheten 'cluster' vergroot hun kansen op zakelijk succes. Daarbij krijgen ze hulp van het Nederlandse ambassadenetwerk ter plaatse.
Wij spreken met Bertrand Schippan van architectenbureau MVRDV (deelnemend bedrijf) en André Vreman van Dutch Energy Solutions - DES (clustercoördinator). In het duurzaam ingerichte kantoor van MVRDV in Rotterdam vertellen zij over hun ambities. En de resultaten die ze al hebben geboekt.
André Vreman (Dutch Energy Solutions, links) en Bertrand Schippan (MVRDV)
Klimaatcrisis aanpakken
MVRDV bestaat al meer dan 30 jaar en is de architect achter veel bouwprojecten wereldwijd. Denk aan de beroemde Markthal en het Depot van Museum Boijmans in Rotterdam. Volgens Bertrand Schippan, architect en partner bij MVRDV, is Nederland een wereldleider op het gebied van innovatie. Trots vertelt de in Frankrijk geboren Schippan dat Nederlandse architecten behoren tot de avant-garde van de wereld: "Nederland durft te experimenteren met nieuwe ontwerpen, ideeën en technieken. Al voordat ik hier kwam werken, waardeerde ik dat aan architecten als MVRDV."
Duurzaamheid staat hoog op de agenda bij MVRDV: "We weten inmiddels wel hoe we projecten moeten binnenkrijgen", zegt Bertrand Schippan met een lach. En dan op ernstige toon: "Maar we willen graag ook kwalitatief goede gebouwen neerzetten. Goed voor de wereld, met zo min mogelijk CO₂-uitstoot – dat is iets wat je móet doen, met oog op de lange termijn".
Het bedrijf zag daarvoor veel mogelijkheden in het Midden-Oosten: "In de Golfregio heeft men de middelen, de ruimte en de wens om klimaatvriendelijke, innovatieve gebouwen te maken. Tegelijkertijd zijn er door de hitte en droogte grote uitdagingen. Hier willen we graag samenwerken met de lokale partijen, en iets betekenen met onze kennis en ervaring."
"We willen graag kwalitatief goede gebouwen neerzetten. Goed voor de wereld, met zo min mogelijk CO₂-uitstoot."
Uitstoot van airconditioning
De Golfregio heeft de ambitie om te verduurzamen. In het woestijnklimaat is vooral het koelen van gebouwen een uitdaging. In Dubai gaat bijvoorbeeld zo'n 70% van het energieverbruik naar airconditioning.
Adviesbureau Dutch Energy Solutions (DES) is de coördinator van het PIB-cluster. Het bedrijf werkt al zo'n 15 jaar in het Midden-Oosten aan duurzaamheid in de energiesector. Vanuit die ervaring startte DES vorig jaar het PIB-cluster voor de Golfregio. Ze willen daar gebouwen neerzetten met een zo laag mogelijke ecologische voetafdruk. De ambitie is om verschillende technieken voor duurzame energie te gebruiken bij de bouw van woningen en kantoorgebouwen.
Voor DES was een vooruitstrevende architect als MVRDV een logische partner om erbij te halen. MVRDV greep de mogelijkheid met beide handen aan. "Binnen een paar minuten wisten we het al: we zaten op 1 lijn en wilden graag samenwerken", zegt André Vreman, managing partner bij DES. Naast architecten zijn ook engineers, waterdeskundigen, energiebedrijven, IT-bedrijven en kennisinstellingen aangesloten bij het cluster.
Links: Lancering van het PIB-cluster tijdens klimaattop COP28 in Dubai. Rechts: André Vreman in overleg met duurzaamheidsprofessionals in Saoedi-Arabië.
Vanaf de ontwerptafel samenwerken…
"Om gebouwen 'net-zero' te maken, heb je al die verschillende expertises nodig", zegt André Vreman. Zo komt alles vanaf de ontwerptafel al bij elkaar: "We willen niet simpelweg prachtige gebouwen maken en daar achteraf zonnepanelen op plaatsen. We willen vanaf de conceptfase samen kijken hoe we een bouwproject zo klimaatvriendelijk mogelijk kunnen maken." Dat is de belangrijkste motivatie: "Uiteindelijk zullen duurzame technieken en projecten zichzelf zeker terugbetalen. Maar het handels- of winstaspect is voor ons niet de voornaamste drive."
Volgens MVRDV zijn er veel manieren om gebouwen koel te houden in de woestijn, als je alle krachten en kennis bundelt: "Je kan bijvoorbeeld vanaf de ontwerpfase al zorgen dat er niet te veel direct zonlicht binnenkomt, waardoor het koeler kan blijven. En onderzoeken hoe je energie kan hergebruiken." Bertrand Schippan zegt dat het cluster ook wil leren van alle kennis die er al is in de regio: "Daar wordt al eeuwenlang in de woestijn gebouwd. Airco bestaat relatief nog maar kort, dus hoe ventileerden mensen hun woningen vroeger? Daar kijken we ook naar."
…met steun en motivatie vanuit de overheid
Bertrand Schippan en André Vreman bij een schaalmodel van het Depot van Museum Boijmans.
Het cluster wordt vanuit PIB mogelijk gemaakt door de Nederlandse overheid. Nederland wil wereldwijd graag koploper zijn op het gebied van duurzaamheid.
Die publiek-private samenwerking is essentieel, zegt coördinator André Vreman: "Ambitie werkt alleen als mensen zich bij je aansluiten. Vanuit het bedrijfsleven namen we gezamenlijk het initiatief om als eersten gebouwen in de woestijn net-zero te maken." Daarbij was PIB een echte enabler: "We vroegen de Nederlandse overheid om samen te werken. En de overheid doet dat op een manier waarop we een hoger niveau kunnen bereiken. Anders zou het slechts een ideaal of een droom blijven."
De goede reputatie van Nederland, zowel op het gebied van architectuur, als van innovatie en duurzaamheid, hebben een versterkend effect op het cluster. Net als de hulp van het Nederlandse ambassadenetwerk ter plaatse. Het cluster werd gepresenteerd tijdens de klimaattop COP28 in Dubai. Daarmee toont Nederland aan dat het ook in de heetste gebieden op aarde graag internationaal samenwerkt.
"We vroegen de Nederlandse overheid om samen te werken. De overheid doet dat op een manier waarop we een hoger niveau kunnen bereiken."
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
De bedrijven in het cluster hechten veel waarde aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dit omvat ook de arbeidsomstandigheden en het welzijn van de mensen die het werk ter plaatse uitvoeren. De cluster-leden doen bijvoorbeeld zogeheten 'due diligence' checks naar de reputatie van bedrijven waar zij mee samenwerken. Daarnaast zorgen zij dat ze, binnen hun invloedssfeer, alles eraan doen om arbeidsomstandigheden te verbeteren. Ook als dit geen vereiste is volgens lokale wetgeving.
Partners for International Business stelt maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) ook als voorwaarde vanuit de Nederlandse overheid.
Eerste successen
Vertrouwen en respect winnen bij nieuwe opdrachtgevers is een proces van een lange adem in het Midden-Oosten. Daarnaast hebben ontwerp- en bouwprocessen tijd nodig. Toch werpt de samenwerking al zichtbare vruchten af, terwijl het PIB-cluster pas een jaar bezig is.
Volgens Bertrand Schippan maakt het ook verschil of je als individueel bedrijf potentiële klanten bezoekt, of met een groep van 10 personen – allen met hun eigen kennis of expertise op het gebied van duurzaamheid. "Op deze manier geven we nieuwe klanten echt de boodschap: we willen uw gebouw ontwerpen, en we hebben alle partners om het duurzaam te doen. Als ik een klant was, zou ik dat heel professioneel vinden."
Gezamenlijk is het cluster enkele keren naar de Golfregio gegaan. Daar spraken ze in Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten met belangrijke stakeholders en mogelijke opdrachtgevers. Zo konden ze elkaar inspireren, van elkaar leren en duurzame oplossingen onder de aandacht brengen. Ook ontvingen ze een delegatie in Nederland.
Dit alles heeft ervoor gezorgd dat het cluster al een aantal potentiële klanten heeft. MVRDV heeft mogelijk al een eerste opdracht. Waterbedrijf PureBlue heeft een memorandum of understanding (MOU) gesloten. Andere deelnemers, zoals de TU Eindhoven, solarbedrijf EigenEnergie.net en architectenbureau Hans Moor, werken mee aan onderzoeken en kennisontwikkeling in Saoedi-Arabië.
Je verantwoordelijk voelen
Coördinator André Vreman is trots op wat er in korte tijd al is bereikt. Want volgens hem kan het niet snel genoeg gaan: "We ervaren een klimaatcrisis. De Nederlandse overheid en de EU begrijpen dat we duurzaamheid niet kunnen uitstellen; we moeten nú iets doen. Onze ambitie is niet alleen theoretisch. Als je inziet hóe je er iets aan kan doen, voel je je ook verantwoordelijk."
Het cluster staat open voor nieuwe leden. Wilt u meer weten of wilt u aansluiten? Kijk dan op hun website.
Meer weten?
Wilt u zelf een PIB-cluster vormen, als coördinator of deelnemend bedrijf?
Kijk voor meer informatie op onze pagina over Partners for International Business, of neem contact op met onze adviseurs.
- Ministerie van Buitenlandse Zaken
