Monitoring zonne-energie
Monitoren is het verzamelen van meetgegevens om ontwikkelingen goed te kunnen volgen. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) stellen wij voor zonne-energie de Monitor zon-pv op. Dat doen we samen met stakeholders en experts vanuit de markt en overheid.
Het Klimaatakkoord, de ontwikkeling van zonne-installaties als grootste categorie in de Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++) en nieuwe nationale beleidsafspraken. Dit alles leidde tot deze nieuwe manier van monitoring in 2019. Sindsdien brengen wij de monitor elk jaar uit.
Jaarlijkse monitoring zon-pv in Nederland
De Monitor zon-pv 2022 vertelt hoe het gaat met de zon-pv-markt in Nederland op basis van:
- Actuele ontwikkelingen van zonne-energie en het ruimtelijk beleid;
- Kostprijs- en marktontwikkeling;
- Mogelijke knelpunten en de gevolgen hiervan;
- Benodigde of al genomen maatregelen.
Monitor 2022
Status en verwachte ontwikkelingen op 31 december 2021 van zon-PV in Nederland
In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) stelden wij een Monitor zon-pv op waarin de ontwikkeling van de Nederlandse zon-pv markt en de bijdrage van zon-pv aan de klimaatdoelen staat. Deze infographic laat de belangrijkste ontwikkelingen zien.
1. Aandeel zonne-energie in het totale elektriciteitsverbruik
- Peiljaar
- Totaal elektriciteitsverbruik (in GWh)
- Percentage hernieuwbare elektriciteit
- Techniek-keuze
Aandeel in de hernieuwbare elektriciteitsmix in procenten
2021: 121.850 = 33,8%, waarvan:
Zon-9,3
Wind op land-8,6
Wind op Zee-7,0
Biomassa-8,9
2. Opgesteld zon-pv vermogen eind 2021 - Aandeel SDE in zonmarkt eind 2021 gegroeid naar 52%
2021 totaal 14.418 MW
- 5.810 MW kleinschalig – salderen en andere regelingen
- 1.081 MW grootschalig – anders dan SDE
- 7.527 MW grootschalig - SDE
Het Klimaatakkoord gaat er vanuit dat de productie van kleinschalig zon-pv (dat zijn zon projecten die kleiner zijn dan 15 kWp) zal groeien naar 7 TWh in 2030. Eind 2021 stond er 5.810 MWp geïnstallleerd, dat is goed voor ca. 4,7 TWh in 2030.
Voor grootschalig zon-pv (>15 kWp) is met wind op land een gezamenlijk opgeteld doel afgesproken van 35 TWh productie in 2030. Het opgesteld grootschalige vermogen van zon-pv in eind 2021 is goed voor ca. 6,6 TWh elektriciteitsproductie.
De totale projectcapaciteit van SDE zon-pv bestaande uit opgesteld vermogen en daarnaast nog een voorraad van toegekende maar nog niet gerealiseerde projecten is eind 2021 ca. 15.988 MW.
In 2023 verwachten we ca. 29 TWh geproduceerd elektriciteit uit grootschalige zon-pv en wind op land. Op basis van de prognoses voor realisatie voor de komende jaren, lijkt de doelstelling van 35 TWh in 2030, alleen al op basis van de verwachte realisatie van zon-pv haalbaar
3. Aandeel gebouwgebonden SDE Zon-pv per provincie
- 1.141 MWp in 2021 gerealiseerd op daken
- 969 MWp in 2021 gerealiseerd door veld- en wateropstellingen
- 2.110 MWp in 2021 totaal gerealiseerd
- 8.461 MWp Eind 2021 SDE voorraad nog niet gerealiseerde zon-PV (pijplijn) zonder de SDE++ ronde van 2021
Provincie - Geïnstalleerd in 2021 (MWp) - Op dak geïnstalleerd (in procenten) - Op veld of water geïnstalleerd (in procenten):
Zuid-Holland - 649 - 75 - 25
Zeeland - 327 -39 -61
Utrecht - 289 - 79 - 21
Overijssel - 685 - 59 - 41
Noord-Holland - 673 - 74 - 26
Noord-Brabant - 1272 - 81 - 19
Limburg - 516 - 85 - 15
Groningen - 819 - 16 - 84
Gelderland - 865 - 66 - 34
Friesland - 501 - 45 - 55
Flevoland - 384 - 53 - 47
Drenthe - 547 - 24 - 76
4. Jaarlijkse realisatie, vrijval en pijplijn (SDE++)
De jaarlijkse realisatie van zon-pv vermogen met SDE is voor het eerst afgenomen ten opzichte van het voorgaande jaar. In 2021 werd 2.110 MWp gerealiseerd. In 2020 was dat nog 2.469 MWp. De hoeveelheid vrijval (niet-realisatie van zon-pv-projecten die een subsidie toegekend hebben gekregen) daalde in 2021 licht ten opzichte van 2020. De hoeveelheid vrijgevallen vermogen was in 2021 1.591 MWp. Vrijval is een probleem voor de overheid vanwege grote budgetclaims zonder dat dit realisatie oplevert. Onzekerheid over realisatie maakt het voor netbeheerders ingewikkelder en risicovoller om op de juiste locaties benodigde aanpassingen aan het elektriciteitsnet tijdig in te plannen en uitgevoerd te krijgen. Omdat de hoeveelheid afgegeven subsidiebeschikkingen in 2021 lager was dan in de jaren daarvoor, nam de hoeveelheid vermogen in de pijplijn (de voorraad nog niet gerealiseerde zon-pv) af met 627 MWp ten opzichte van vorig jaar.
Jaar - Jaarlijks gerealiseerd met SDE+(+) (MWp) - Jaarlijks vrijgevallen SDE+vermogen (MWp) - Jaarlijkse ontwikkeling van de pijplijn (MWp):
2017 - 289 - 71 - 2.938
2018 - 845 - 354 - 2.353
2019 - 1.427 - 973 - 3.023
2020 - 2.469 - 1.278 - 1.379
2021 - 2.110 - 1.255- -627
5. Kostprijs zonnestroom
De kostprijscurve kent een dalende trend. De marktprijzen voor elektriciteit stegen in 2021 sterk. Voor sommige zon-pv-projecten met een hoog eigen verbruik hoefde er daarom geen of nauwelijks subsidie uitgekeerd te worden. Dit geldt voor grootschalige gebouwgebonden zon-projecten in categorie vanaf 15 kWp tot 1MWp
Jaar - Kostprijs - Subsidie - Marktvergoeding:
2016 - 139,6 - 106,6 - 33
2017 - 129,3 - 94,3 - 35
2018 - 115 - 57,56 - 57
2019 - 108,6 - 65,84 - 43
2020 - 105 - 70,3 - 35
2021 - 99 - 22 - 77
6. Netproblemen hinderen in steeds meer regio’s ontwikkeling van zon-pv
Onderstaande grafiek geeft een indicatie van nog te realiseren SDE-projecten vermogen van die netproblemen kunnen verwachten. Onbekend is welk deel van de pijplijn reeds netcapaciteit gecontracteerd heeft en/of in welke mate netbeheerders erin gaan slagen netcongestie tijdig op te lossen en projecten geen hinder zullen ondervinden.
Categorie - Jaar - Percentage - Jaar - Percentage:
pijplijn geen transportschaarste - 2020 - 25 - 2021 - 14
pijplijn transportschaarste dreigt - 2020 - 25 - 2021 - 22
pijplijn vooraankondiging structurele congestie - 2020 - 15 - 2021 - 26
pijplijn structureel congestie, nieuwe aanvragen transport niet mogelijk - 2020 - 35 - 2021 - 39
Bronnen: CBS, SDE en capaciteitskaart Nederland (Netbeheer Nederland)
Lees de hele Monitor zon-pv 2022. Hier vindt u ook de cijfers per provincie en Regionale Energiestrategie (RES)-regio.
Feiten en cijfers over zon-pv
Hieronder ziet u het 'opgestelde' zonne-energievermogen aan het einde van 2021. Dat is het maximale vermogen dat geleverd wordt als de condities goed zijn.
Opgesteld vermogen is het vermogen dat maximaal geproduceerd kan worden als de condities goed zijn.
Einde 2021 was er een opgesteld vermogen van 14.418 megawatt (MW). Dit verdelen we in 3 categorieën:
- Opgesteld vermogen van 5.810 megawatt (MW) door kleine projecten en de salderingsregeling;
- Opgesteld vermogen van 1.081 megawatt (MW) door grote projecten, die geen subsidie ontvangen uit de SDE(++)-regeling;
- Opgesteld vermogen van 7.527 megawatt (MW) door grote projecten die subsidie krijgen uit de SDE(++)-regeling.
- Kleinschalig= ≤15 kWp (kilowattpiek) vermogen
- Grootschalig= >15 kWp (kilowattpiek) vermogen
We wekken ieder jaar meer zonne-energie op. In 2021 realiseerden we circa 3.458 MW (megawatt) (voorlopige cijfers van het CBS). Dat is meer dan 4 keer zoveel als in 2017. De groei in 2021 was praktisch gelijk aan de groei in 2020. De SDE(++)-regeling droeg in 2021 minder bij aan de jaarlijkse groei dan in 2020. Het aandeel zon-PV projecten met SDE(++) nam licht af ten opzichte van 2020. Van 66% in 2020 naar 61% in 2021 (voorlopige cijfers van het CBS).
Niet alle projecten die een SDE(++)-subsidie kregen, worden gerealiseerd. Dit noemen we vrijval. Het vrijgevallen vermogen bleef in 2021 zo goed als gelijk aan de hoeveelheid in 2020.
In deze tabel leest u de cijfers over de periode 2017 tot en met 2021:
| 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Jaarlijks gerealiseerd totale markt (CBS) in MWp | 776 | 1.697 | 2.618 | 3.724** | 3.458* |
| Jaarlijks gerealiseerd met SDE(++) (MWp) | 289 | 845 | 1.427 | 2.469 | 2.110 |
| Aandeel SDE (++) in jaarlijkse marktgroei | 37% | 50% | 55%* | 66%* | 61%* |
| Jaarlijks vrijgevallen SDE vermogen (MWp) ** | 99 | 422 | 1.025 | 1.591 | 1.591 |
* voorlopige cijfers CBS
** bestaand uit projecten die helemaal niet door gaan of gedeeltelijk niet door gaan
Monitor zon-pv eerdere jaren
Andere monitors
Participatie Monitor Hernieuwbare energie op land
Dit is een rapport over de manier waarop burgers en bedrijven meedoen met projecten rondom hernieuwbare-energieprojecten op land, zoals zonne-energieprojecten en windmolenparken. Denkt u hierbij aan lokaal eigendom gecombineerd met andere manieren van financiële deelname. Zoals geld uit bijvoorbeeld een omgevingsfonds, een omwonendenregeling of een aanbod van lokale stroom.
- Bekijk de Participatie Monitor 2021
Dit is een bijlage van de Kamerbrief over de 3e monitor participatie hernieuwbare energie. - Bekijk de Participatie Monitor 2020
Dit is een bijlage van de Kamerbrief stand van zaken RES (Regionale Energiestrategie).
Lokale Energie Monitor
Lokaal werken burgers samen in een energiecoöperatie aan bijvoorbeeld een zonnepark of windmolen. Ze starten een initiatief om hun wijk van het aardgas af te halen, door deze te vervangen voor duurzame energie. Cöoperaties werken ook steeds meer samen. De Lokale Energie Monitor brengt deze coöperatieve energiebeweging in Nederland in beeld. Op deze pagina vindt u ook monitors van voorgaande jaren.
- Bekijk de Lokale Energie Monitor 2021
- HIER Opgewekt maakte een overzicht van alle lokale duurzame energie-initiatieven (energiecoöperaties). Misschien is er wel een burgerinitiatief bij u in de buurt actief.
Monitor Klimaatbeleid
We verminderen de CO2-uitstoot met onder meer zonne-energie. Eén van de belangrijke doelstellingen uit het Klimaatakkoord. De Monitor Klimaatbeleid is een bijlage van de klimaatnota. Het legt op een begrijpelijke manier uit hoe het met het beleid en de afspraken in het Klimaatakkoord gaat.
Monitor Wind op land in Nederland
Samen met zonne-energie is windenergie een belangrijke motor voor het leveren van duurzame energie. De Monitor Wind op land laat per provincie zien hoe het met windenergie op land gaat. Deze jaarlijkse monitor is een belangrijke hulp om te beoordelen of we de (nationale en provinciale) doelen halen uit het Klimaatakkoord.
Meer weten?
- CBS-rapport Hernieuwbare Energie in Nederland 2021
- CBS-cijfers over hernieuwbare energie: zonnestroom, windenergie, RES-regio
- Feiten en cijfers SDE++ projecten
- Productiecijfers VertiCer (voorheen CertiQ) van opgesteld hernieuwbare energie-opwek in Nederland
Energie en omgevingsdata op wijk en buurtniveau:
Potentieel van zon in Nederland:
- Gebieden met netcongestie
- Geschikte daken voor zonne-energie
- TKI Urban energy-rapport Ruimtelijk potentieel van zonnestroom in Nederland
- Deloitte's State of the State-onderzoek naar het potentieel van zonnepanelen (2018)
- Zonatlas: mogelijkheden zon op daken
- Benchmark Overmorgen zon op bedrijfsdaken
- PBL Klimaat en energieverkenning 2022
Heeft u vragen over zonne-energie?
- Ministerie van Economische Zaken en Klimaat
