Monitoring zonne-energie
Hoe staat het met de opwek van zonne-energie in Nederland? Monitoren is het verzamelen van meetgegevens om ontwikkelingen goed te kunnen volgen. In opdracht van het ministerie van Klimaat en Groene Groei (KGG) stellen wij voor zonne-energie jaarlijks de Monitor Zon-pv op. Dat doen we samen met stakeholders en experts vanuit de markt en de overheid.
Het Klimaatakkoord, de ontwikkeling van zonne-installaties als grootste categorie in de Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++) en nieuwe nationale beleidsafspraken. Dit alles leidde tot deze manier van monitoring in 2019. Sindsdien brengen wij de monitor elk jaar uit.
Hoe staat het met de opwek van zonne-energie?
De Monitor Zon-pv vertelt hoe het gaat met de zon-pv-markt in Nederland op basis van:
- Actuele ontwikkelingen van zonne-energie en het ruimtelijk beleid;
- Kostprijs- en marktontwikkeling;
- Mogelijke knelpunten en de gevolgen hiervan;
- Benodigde of al genomen maatregelen.
Monitor 2024
De jaarlijkse groei aan zonne-energie in Nederland blijft stijgen. In 2023 realiseerden we ongeveer 4.343 megawatt (MWp) aan opwekvermogen voor zonne-energie. Dit is iets minder dan in het topjaar van 2022 met 4.777 MWp, maar meer dan 2,5 keer zoveel als in 2018. Deze groei komt vooral door extra kleinschalige zonne-energieprojecten.
De SDE(++)-subsidie droeg in 2023 minder bij aan de jaarlijkse groei dan de afgelopen jaren (36% vergeleken met de totale jaarlijkse realisatie). Dit komt vooral door het grote aandeel van kleinschalige zonne-energieprojecten. Die vallen niet onder de subsidie.
Niet alle projecten die een SDE(++)-subsidie kregen, worden uitgevoerd. Dit noemen we vrijval. Het vrijgevallen vermogen daalde in 2023 vergeleken met 2022.
Zon-pv in Nederland
Status en verwachte ontwikkelingen op 31 december 2023
In opdracht van het ministerie van Klimaat en Groene Groei heeft Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) een Monitor Zon-PV opgesteld, waarin de ontwikkeling van de Nederlandse zon-pv markt en de bijdrage van zon-pv aan de klimaatdoelen is weergegeven. Deze infographic laat de belangrijkste ontwikkelingen daaruit zien. Het volledige rapport is beschikbaar via de website van RVO.
1.Aandeel zonne-energie in de totale elektriciteitsproductie
Peiljaar: 2023
Totale elektriciteitsproductie inclusief distributieverliezen (in TWh): 121,4
Percentage hernieuwbare elektriciteit: 47
Techniek-keuze en aandeel in de hernieuwbare elektriciteitsmix (in procenten)
Zon: 16
Wind: 24
Biomassa: 6
Bron: CBS
2. Opgesteld zon-pv vermogen eind 2023
Het aandeel vanuit de SDE++-subsidie van het totaal opgesteld vermogen is 47%
2023 totaal 23,9 GWp
10,6 GWp kleinschalig – salderen en andere regelingen
2,2 GWp grootschalig – anders dan SDE
11,2 GWp grootschalig - SDE
Bron: CBS en RVO
Het Klimaatakkoord gaat er vanuit dat de productie van kleinschalig zon-PV (dat zijn zon-projecten die kleiner zijn dan 15 kWp) zal groeien naar 7,0 TWh in 2030. Eind 2023 stond er 10,6 GWp geïnstalleerd, dat is goed voor circa 9,1 TWh.
De totale projectcapaciteit van SDE zon-PV bestaat uit het opgesteld vermogen (11,2 GWp) en daarnaast nog een voorraad van toegekende maar nog niet gerealiseerde projecten (8 GWp). Dit is eind 2023 opgeteld circa 19,2 GWp.
3. SDE Zon-pv vermogen per provincie
611 MWp in 2023 gerealiseerd op daken
1.067 MWp in 2023 door veld- en wateropstellingen
1.678 MWp in 2023 totaal gerealiseerd
11.692 MWp tot en met 2023 totaal gerealiseerd
8.047 MWp eind 2023 SDE voorraad nog niet gerealiseerde zon-PV (pijplijn)
Provincie-Geïnstalleerd in 2023 (in MW)-op dak geïnstalleerd (in procenten)-op veld of water geïnstalleerd (in procenten):
Drenthe 37 - 27% - 73%
Flevoland 167 - 12% - 88%
Fryslân 69 - 9% - 91%
Gelderland 357 - 17% - 83%
Groningen 218 - 25% - 75%
Limburg 135 - 72% - 28%
Noord-Brabant 234 - 49% - 51%
Noord-Holland 65 - 91% - 9%
Overijssel 35 - 70% - 30%
Utrecht 84 - 40% - 60%
Zeeland 125 - 10% - 90%
Zuid-Holland 152 - 79% - 21%
Bron: RVO
4. Toename aantal uren met negatieve prijzen
Jaar - aantal uur negatieve prijzen in Nederland op de day ahead spotmarkt
2019: 3
2020: 97
2021: 70
2022: 83
2023: 316
Bron: ENTSOE
Vanaf 2019 is er een trend van toenemend aantal negatieve prijsuren op de elektriciteitsmarkt. Dit komt onder andere voor in de zomermaanden, wanneer een overproductie van zonne-energie plaatsvindt. Tijdens deze uren worden zonneparken deels of volledig afgeschakeld om netcongestie te verminderen en het elektriciteitsnet in balans te brengen.
5. Groei van opgesteld zon-pv vermogen zet naar verwachting door
Cumulatief vermogen (GWp) - Grootschalig (>15 kWp) - Kleinschalig (<15 kWp)
2019 - 3,8 - 3,5
2020 - 6,4 - 4,7
2021 - 8,8 - 6,1
2022 - 11,2 - 8,4
2023 - 13,3 - 10,6
Cumulatief vermogen (GWp) - Prognose grootschalig (>15kWp) - Prognose kleinschalig (<15 kWp)
2024 - 15,3 - 11,8
2025 - 17,3 - 12,9
2026 - 19,0 - 14,1
Bron: CBS en RVO
Zowel grootschalige als kleinschalige projecten spelen een belangrijke rol in de groei van geïnstalleerd zon-PV vermogen. Na 2023 verwachten we dat de jaarlijkse groei van zon-PV zich doorzet, maar wel wat gaat afzwakken. Daarvoor zijn meerdere redenen. Veel geschikte locaties zijn inmiddels benut. Vaker is daardoor sprake van extra kosten voor bijvoorbeeld dakversterking of kosten van landschappelijke inpassing en biodiversiteit bij veldopstellingen. De SDE-regeling biedt sinds 2024 de mogelijkheid voor extra subsidie voor zonnepanelen op bestaande zwakke daken en voor zonneweides die rekening houden met de natuur (natuurinclusief).
Wilt u de infographic in groter formaat zien? Download de infographic:
Bekijk de hele monitor
Of bekijk de cijfers per provincie en RES-regio (Regionale Energiestrategie):
Feiten en cijfers over zon-pv
| 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jaarlijks gerealiseerd totale markt (CBS) in MWp | 1.698 | 2.618 | 3.882 | 3.715 | 4.777* | 4.343* |
| Jaarlijks gerealiseerd met SDE(++) (MWp) | 845 | 1.424 | 2.438 | 2.122 | 2.080 | 1.572 |
| Aandeel SDE (++) in jaarlijkse marktgroei vergeleken met het totaal | 50% | 55% | 66% | 61% | 43% | 36% |
| Jaarlijks vrijgevallen SDE(++)-vermogen (MWp) ** | 422 | 1.025 | 1.662 | 1.591 | 2.880 | 1.650 |
* Voorlopige cijfers CBS
** Bestaand uit projecten die helemaal niet doorgaan of gedeeltelijk niet doorgaan
Monitor Zon-pv eerdere jaren
- Monitor Zon-pv 2023 (peildatum 31-12-2022)
- Monitor Zon-pv 2022 (peildatum 31-12-2021)
- Monitor Zon-pv 2021 (peildatum 31-12-2020)
- Monitor Zon-pv 2020 (peildatum 31-12-2019)
Andere monitors
Dit is een rapport over de manier waarop burgers en bedrijven meedoen met projecten rondom hernieuwbare-energieprojecten op land, zoals zonne-energieprojecten en windmolenparken. Denkt u hierbij aan lokaal eigendom gecombineerd met andere manieren van financiële deelname. Zoals geld uit bijvoorbeeld een omgevingsfonds, een omwonendenregeling of een aanbod van lokale stroom.
- Participatie Monitor 2023 (dit is een bijlage van de Kamerbrief over de ontwikkeling van zonne-energie)
- Participatie Monitor 2022 (dit is een bijlage van de Kamerbrief over de stand van zaken RES (Regionale Energiestrategie))
- Participatie Monitor 2021 (dit is een bijlage van de Kamerbrief over de 3e monitor participatie hernieuwbare energie)
- Participatie Monitor 2020 (dit is een bijlage van de Kamerbrief stand van zaken RES (Regionale Energiestrategie)
Lokaal werken burgers samen in een energiecoöperatie aan bijvoorbeeld een zonnepark of windmolen. Ze starten een initiatief om hun wijk van het aardgas af te halen, door deze te vervangen voor duurzame energie. Coöperaties werken ook steeds meer samen. De Lokale Energie Monitor brengt deze coöperatieve energiebeweging in Nederland in beeld. Op deze pagina vindt u ook monitors van voorgaande jaren.
Het Dashboard Klimaatbeleid laat de voortgang van het nationale klimaatbeleid en de ontwikkeling van de uitstoot van broeikasgassen in Nederland zien. Een kleine samenvatting van de informatie op dit Dashboard gaat mee als bijlage bij de jaarlijkse Klimaatnota.
Samen met zonne-energie is windenergie een belangrijke motor voor het leveren van duurzame energie. U ziet in de Monitor Wind op land per provincie hoe het met windenergie op land gaat. Deze jaarlijkse monitor is een belangrijke hulp om te beoordelen of we de (nationale en provinciale) doelen halen uit het Klimaatakkoord.
Meer weten?
- Monitoring- en analyse-informatie van Helpdesk Zonopwek
- Feiten en cijfers SDE++-projecten
- CBS-rapport Hernieuwbare Energie in Nederland 2023
- CBS-cijfers over hernieuwbare energie: zonnestroom, windenergie, RES-regio
Potentieel van zonne-energie in Nederland:
- Ministerie van Klimaat en Groene Groei
Uitgelicht
