Monitoring zonne-energie
Hoe staat het met de opwek van zonne-energie in Nederland? Monitoren is het verzamelen van meetgegevens om ontwikkelingen goed te kunnen volgen. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) stellen wij voor zonne-energie de Monitor Zon-pv op. Dat doen we samen met stakeholders en experts vanuit de markt en de overheid.
Het Klimaatakkoord, de ontwikkeling van zonne-installaties als grootste categorie in de Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++) en nieuwe nationale beleidsafspraken. Dit alles leidde tot deze manier van monitoring in 2019. Sindsdien brengen wij de monitor elk jaar uit.
Hoe staat het met de opwek van zonne-energie?
De Monitor Zon-pv vertelt hoe het gaat met de zon-pv-markt in Nederland op basis van:
- Actuele ontwikkelingen van zonne-energie en het ruimtelijk beleid;
- Kostprijs- en marktontwikkeling;
- Mogelijke knelpunten en de gevolgen hiervan;
- Benodigde of al genomen maatregelen.
Monitor 2023
We wekken ieder jaar meer zonne-energie op. In 2022 realiseerden we ongeveer 4.232 MW (megawatt) (voorlopige cijfers van het CBS). Dat is meer dan 5 keer zoveel als in 2017. De groei in 2022 was groter dan de afgelopen jaren, vooral door de realisatie van kleinschalige zonne-energieprojecten. Denk aan huishoudens en bedrijven die zonnepanelen plaatsten.
De subsidie SDE(++) voor grootschalige zonne-energieprojecten droeg in 2022 minder bij aan de jaarlijkse groei dan in 2021. Het aandeel van zon-pv-projecten die ondernemers met SDE(++)-subsidie realiseerden, nam licht af ten opzichte van 2021. Van 61% in 2021 naar 43% in 2022 (voorlopige cijfers van het CBS).
Niet alle projecten die een SDE(++)-subsidie kregen, worden gerealiseerd. Dit noemen we vrijval. Het vrijgevallen vermogen steeg in 2022 flink ten opzichte van 2021.
Zon-pv in Nederland
Status en verwachte ontwikkelingen op 31 december 2022
In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) een Monitor Zon-pv opgesteld waarin de ontwikkeling van de Nederlandse zon-pv markt en de bijdrage van zon-pv aan de klimaatdoelen is weergegeven. Deze infographic laat de belangrijkste ontwikkelingen daaruit zien. Het volledige rapport is beschikbaar via de website van RVO.
1. Aandeel zonne-energie in het totale elektriciteitsverbruik
- Peiljaar: 2022
- Totaal elektriciteitsverbruik (in GWh): 113.600
- Percentage hernieuwbare elektriciteit: 41
Techniek-keuze en aandeel in de hernieuwbare elektriciteitsmix in procenten:
- Zon: 14,8
- Wind op land: 12,0
- Wind op Zee: 7,1
- Biomassa: 7,6
2. Opgesteld zon-pv-vermogen eind 2022
2022 totaal 19.143 MWp
- 8.096 MWp kleinschalig – salderen en andere regelingen
- 1.679 MWp grootschalig – anders dan SDE
- 9.367 MWp grootschalig - SDE
Het Klimaatakkoord gaat er vanuit dat de productie van kleinschalig zon-pv (dat zijn zon projecten die kleiner zijn dan 15 kWp) zal groeien naar 7,0 TWh in 2030. Eind 2022 stond er 8.096 MWp geïnstalleerd, dat is goed voor circa 7,3 TWh.
Voor grootschalig zon-pv (>15 kWp) is met wind op land een gezamenlijk opgeteld doel afgesproken van 35 TWh productie in 2030. Het opgesteld grootschalige vermogen van zon-pv in eind 2022 is goed voor circa 10,5 TWh elektriciteitsproductie.
3. SDE Zon-pv-vermogen per provincie
- 870 MWp in 2022 gerealiseerd op daken
- 967 MWp in 2022 door veld- en wateropstellingen
- 1.837 MWp in 2022 totaal gerealiseerd
- 9.367 MWp tot en met 2022 totaal gerealiseerd
- 8.677 MWp eind 2022 SDE voorraad nog niet gerealiseerde zon-PV (pijplijn)
Provincie - Geïnstalleerd in 2022 (MW) - Op dak geïnstalleerd (in procenten) - Op veld of water geïnstalleerd (in procenten):
Zuid-Holland - 171 - 90 - 10
Zeeland - 109 -43 - 56
Utrecht - 58 - 48 - 52
Overijssel - 87 - 59 - 41
Noord-Holland - 128 - 79 - 21
Noord-Brabant - 267 - 81 - 17
Limburg - 105 - 66 - 33
Groningen - 119 - 33 - 67
Gelderland - 248 - 49 - 51
Friesland - 55 - 42 - 58
Flevoland - 219 - 6 - 94
Drenthe - 272 - 4 - 96
4. Jaarlijkse realisatie, vrijval en pijplijn (SDE++)
Jaar - Jaarlijks gerealiseerd met SDE+(+) (MWp) - Jaarlijks vrijgevallen SDE+vermogen (MWp) - Jaarlijkse ontwikkeling van de pijplijn (MWp):
2017 - 289 - 99 - 2.938
2018 - 845 - 422 - 2.353
2019 - 1.427 - 1.025 - 3.023
2020 - 2.469 - 1.662 - 1.379
2021 - 2.110 - 1.591- -627
2022 - 1.837 - 2.880 - -3.048
De jaarlijkse realisatie van zon-pv vermogen met SDE(+)(+) is afgenomen ten opzichte van het voorgaande jaar. In 2022 werd 1.837 MWp gerealiseerd. In 2021 was dat nog 2.110 MWp.
De hoeveelheid vrijval (niet-realisatie van zon-pv-projecten die een subsidie toegekend kregen) is in 2022 flink gestegen ten opzicht van 2021. De hoeveelheid vrijgevallen vermogen was in 2022 2.880 MWp. Vrijval is een probleem voor de overheid vanwege grote budgetclaims zonder dat dit realisatie oplevert. Onzekerheid over realisatie maakt het voor netbeheerders ingewikkelder en risicovoller op de juiste locaties benodigde aanpassingen aan het elektriciteitsnet tijdig in te plannen en uitgevoerd te krijgen.
Omdat de vrijval toenam en de hoeveelheid afgegeven subsidiebeschikkingen in 2022 lager was dan in de jaren daarvoor, nam de hoeveelheid vermogen in de pijplijn (voorraad nog niet gerealiseerde zon-pv) af met 3.048 MWp.
5. Opbrengst uit marktvergoeding sterk gestegen
In 2022 is de gemiddelde marktprijs voor afname en marktvergoeding voor teruglevering van elektriciteit sterk gestegen. Dit zorgde voor extra stimulans in met name de zon-pv-markt voor kleinverbruikers. Voor grootverbruikers die gebruik maken van de SDE(+)(+)- regeling zorgden de hoge marktvergoedingen ook voor extra inkomsten. De marktvergoedingen waren voor merendeel van de projecten fors hoger dan nodig om de kostprijs te dekken. In 2022 leidde dit tot een zodanige correctie op de subsidie, dat er voor het merendeel van alle SDE(+)(+)-zonprojecten geen subsidie werd uitgekeerd.
Jaar - Kostprijs - Marktvergoeding - Subsidie :
2016 - 140 - 33 - 107
2017 - 129 - 35 - 94
2018 - 115 - 57 - 58
2019 - 109 - 43 - 66
2020 - 105 - 35 - 70
2021 - 99 - 77 - 22
2022 -87 - 212 - 0
6. Potentieel voor zon-pv op daken en parkeerplaatsen
In Nederland is er nog zo'n 725 km2 voor nieuwe zonprojecten op daken en objecten. Van dit technisch potentieel mag niet verwacht worden dat het allemaal benut kan worden voor zon-pv. Er zijn mogelijke belemmeringen die de toepassing van zon tegenwerken of economisch onaantrekkelijk maken. De mate waarin en welke mogelijke belemmeringen spelen is niet op alle daken en parkeerplaatsen gelijk. 8% van het technisch potentieel betreft daken en objecten zonder de geïdentificeerde belemmeringen. Dat betekent dat circa 58 km2 direct gebruikt kan worden, wat ruimte kan geven aan circa 13 GWp aan zonvermogen. Op andere daken en objecten spelen een of zelfs meerdere belemmeringen tegelijk en zal zon-pv pas mogelijk zijn op zo’n dak of object als die belemmeringen zijn opgelost.
Geschiktheid daken en parkeerplaatsen in percentages:
Oppervlak met 1 belemmering - 48
Oppervlak zonder belemmeringen - 8
Oppervlak met meerdere belemmeringen - 44
Bron: RVO (volledig rapport op website van RVO)
Wilt u de infographic in groter formaat zien? Download de infographic:
Bekijk de hele monitor
Of bekijk de cijfers per provincie en RES-regio (Regionale Energiestrategie):
Feiten en cijfers over zon-pv
Hieronder ziet u het 'opgestelde' zonne-energievermogen aan het einde van 2022. Dat is het maximale vermogen dat we opwekken als de condities goed zijn.
Einde 2022 was er een opgesteld vermogen van 19.143 megawatt (MWp). Dit verdelen we in 3 categorieën:
- Opgesteld vermogen van 8.096 megawatt (MWp) door kleine projecten en de salderingsregeling;
- Opgesteld vermogen van 1.679 megawatt (MWp) door grote projecten en de salderingsregeling en andere regelingen, maar geen SDE(++);
- Opgesteld vermogen van 9.367 megawatt (MWp) door grote projecten die subsidie krijgen uit de SDE(++)-regeling.
- Kleinschalig= ≤15 kWp (kilowattpiek) vermogen
- Grootschalig= >15 kWp (kilowattpiek) vermogen
| 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jaarlijks gerealiseerd totale markt (CBS) in MWp | 776 | 1.698 | 2.617 | 3.882 | 3.803* | 4.232* |
| Jaarlijks gerealiseerd met SDE(++) (MWp) | 289 | 845 | 1.427 | 2.469 | 2.110 | 1.837 |
| Aandeel SDE (++) in jaarlijkse marktgroei | 37% | 50% | 55%* | 66%* | 61%* | 43% |
| Jaarlijks vrijgevallen SDE(++)-vermogen (MWp) ** | 99 | 422 | 1.025 | 1.662 | 1.591 | 2.880 |
* Voorlopige cijfers CBS
** Door projecten die helemaal niet doorgaan of gedeeltelijk niet doorgaan
Monitor Zon-pv eerdere jaren
- Monitor Zon-pv 2022 (peildatum 31-12-2021)
- Monitor Zon-pv 2021 (peildatum 31-12-2020)
- Monitor Zon-pv 2020 (peildatum 31-12-2019)
Andere monitors
Dit is een rapport over de manier waarop burgers en bedrijven meedoen met projecten rondom hernieuwbare-energieprojecten op land, zoals zonne-energieprojecten en windmolenparken. Denkt u hierbij aan lokaal eigendom gecombineerd met andere manieren van financiële deelname. Zoals geld uit bijvoorbeeld een omgevingsfonds, een omwonendenregeling of een aanbod van lokale stroom.
-
Participatie Monitor 2021 (dit is een bijlage van de Kamerbrief over de 3e monitor participatie hernieuwbare energie)
-
Participatie Monitor 2020 (dit is een bijlage van de Kamerbrief stand van zaken RES (Regionale Energiestrategie)
Lokaal werken burgers samen in een energiecoöperatie aan bijvoorbeeld een zonnepark of windmolen. Ze starten een initiatief om hun wijk van het aardgas af te halen, door deze te vervangen voor duurzame energie. Coöperaties werken ook steeds meer samen. De Lokale Energie Monitor brengt deze coöperatieve energiebeweging in Nederland in beeld. Op deze pagina vindt u ook monitors van voorgaande jaren. Bekijk ook het overzicht van energiecoöperaties; misschien is er wel een burgerinitiatief bij u in de buurt actief.
- Lokale Energie Monitor
- Overzicht van alle lokale duurzame energie-initiatieven (energiecoöperaties) van HIER Opgewekt
We verminderen de CO2-uitstoot met onder meer zonne-energie. Eén van de belangrijke doelstellingen uit het Klimaatakkoord. De Monitor Klimaatbeleid is een bijlage van de klimaatnota. Het vertelt u op een begrijpelijke manier hoe het met het beleid en de afspraken in het Klimaatakkoord gaat.
Samen met zonne-energie is windenergie een belangrijke motor voor het leveren van duurzame energie. U ziet in de Monitor Wind op land per provincie hoe het met windenergie op land gaat. Deze jaarlijkse monitor is een belangrijke hulp om te beoordelen of we de (nationale en provinciale) doelen halen uit het Klimaatakkoord.
Meer weten?
- CBS-rapport Hernieuwbare Energie in Nederland 2021
- CBS-cijfers over hernieuwbare energie: zonnestroom, windenergie, RES-regio
- Feiten en cijfers SDE++ projecten
Energie en omgevingsdata op wijk en buurtniveau:
Potentieel van zonne-energie in Nederland:
- Gebieden met netcongestie
- Geschikte daken voor zonne-energie
- TKI Urban energy-rapport Ruimtelijk potentieel van zonnestroom in Nederland
- Deloitte's State of the State-onderzoek naar het potentieel van zonnepanelen (2018)
- Zonatlas: mogelijkheden zon op daken
- Benchmark Overmorgen zon op bedrijfsdaken
- PBL Klimaat en energieverkenning 2022
Vragen over zonne-energie?
- Ministerie van Economische Zaken en Klimaat
