Monitoring zonne-energie
Monitoren is het verzamelen van meetgegevens om ontwikkelingen goed te kunnen volgen. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) stellen wij voor zonne-energie de Monitor zon-pv op. Dat doen we samen met stakeholders en experts vanuit de markt en overheid.
Het Klimaatakkoord, de ontwikkeling van zonne-installaties als grootste categorie in de Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++) en nieuwe nationale beleidsafspraken. Dit alles leidde tot deze nieuwe manier van monitoring in 2019. Sindsdien brengen wij de monitor elk jaar uit.
Jaarlijkse monitoring zon-pv in Nederland
De Monitor zon-pv 2021 vertelt hoe het gaat met de zon-pv-markt in Nederland op basis van:
- Actuele ontwikkelingen van zonne-energie en het ruimtelijk beleid;
- Kostprijs- en marktontwikkeling;
- Mogelijke knelpunten en de gevolgen hiervan;
- Benodigde of al genomen maatregelen.
Monitor 2021
Status en verwachte ontwikkelingen op 31 december 2020 van zon-PV in Nederland
In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) stelden wij een Monitor Zon-PV op waarin de ontwikkeling van de Nederlandse zon-pv markt en de bijdrage van zon-pv aan de klimaatdoelen staat. Deze infographic laat de belangrijkste ontwikkelingen zien.
1. Aandeel zonne-energie in het totale elektriciteitsverbruik
Peiljaar
Totaal elektriciteitsverbruik (in GWh)
Percentage hernieuwbare elektriciteit
Techniek-keuze
Aandeel in de hernieuwbare elektriciteitsmix in procenten
2017
111.557
15
Zon
2,0
Wind op Land
6,2
Wind op Zee
3,3
Biomassa
3,5
2020
111.208
28
Zon
7,3
Wind op land
8,8
Wind op Zee
4,9
Biomassa
7.0
2. Opgesteld zon-pv vermogen eind 2020 - Aandeel SDE in zonmarkt eind 2020 gegroeid naar 49%
2020 totaal 10.717 MW
4.574 MW kleinschalig – salderen en andere regelingen
841 MW grootschalig – anders dan SDE
5.302 MW grootschalig - SDE
Het Klimaatakkoord gaat er vanuit dat de productie van kleinschalig zon-pv (zon-PV projecten kleiner dan 15 kWp) groeit naar 7 TWh in 2030. Eind 2020 stond er 4.574 MW geïnstalleerd, dat is goed voor ca. 4 TWh in 2030. Voor grootschalig zon-pv (>15 kWp) is met wind op land een gezamenlijk doel afgesproken van 35 TWh productie in 2030. Het opgesteld vermogen van zon-pv in eind 2020 is goed voor ca. 5 TWh productie in 2030.
De totale projectcapaciteit van zon-pv uit de SDE-regeling (opgesteld vermogen en een voorraad van toegekende maar nog niet gerealiseerde projecten) is eind 2020 ca. 15638 MW. Als het voorlopige resultaat (3535 MW) van SDE++ 2020 hierin wordt meegenomen komt dit uit op 19.173 MW. Dat is goed voor een productie van ongeveer 17 TWh in 2030. Als het alle projecten lukt om daadwerkelijk te realiseren (zie blok 4). Samen met wind op land is de totale projectcapaciteit goed voor ongeveer 34 TWh productie in 2030 (als alle projecten gerealiseerd worden).
3. SDE Zon-PV vemogen per provincie
- 2.944 MW gerealiseerd tot 2020
- 2357 MW gerealiseerd in 2020
- 20.330 MW pijplijn SDE per 31-12-2020 (zonder SDE++ 2020)
Voorlopig resultaat SDE++ 2020:
- 3525MW
Bijgeplaatst in Nederland in 2020:
- 1.341 MW op daken
- 1.014 MW veldopstellingen
80% van veldopstellingen zon-PV staat op landbouwgrond:
Provincie
Pijplijn in MW
Gerealiseerd in 2020 in MW
Gerealiseerd tot 2020 in MW
Zuid-Holland
1009
203
283
Zeeland
473
80
167
Utrecht
388
96
120
Overijssel
735
248
210
Noord-Holland
785
174
320
Noord-Brabant
2066
323
515
Limburg
905
170
182
Groningen
787
321
292
Gelderland
1395
285
271
Friesland
415
219
196
Flevoland
612
102
198
Drenthe
768
137
191
4. Toename van niet-gerealiseerde zon-pv-projecten in SDE
Jaar
Jaarlijks gerealiseerd met SDE+(+) (MWp)
Jaarlijks vrijgevallen SDE+vermogen (MWp)
2017
288
99
2018
846
422
2019
1420
1025
2020
2357
1662
Ieder jaar neemt het geïnstalleerd vermogen zon-pv uit de SDE toe. Daarnaast groeit ook het jaarlijks vermogen van niet-gerealiseerde SDE-projecten met een beschikking (vrijval). Toename van vrijval is een probleem vanwege kosten en budgetclaims zonder dat dit realisatie oplevert. Onzekerheid over realisatie maakt het voor netbeheerders ingewikkelder en risicovoller om op de juiste locaties benodigde aanpassingen aan het elektriciteitsnet tijdig in te plannen en uitgevoerd te krijgen.
Top 3 van oorzaken vrijval in 2020:
- Dakconstructie
- Businesscase te slecht
- Realisatie termijn te kort
In 2020 waren verzekerbaarheid en netproblemen nog niet de grootste oorzaken van vrijval. De verwachting is dat dit de komende jaren steeds vaker tot niet-realisatie leiden.
5. Kostprijs zonnestroom
De kostprijs daalt. Daarnaast daalde door de introductie in 2018 van aparte correcties op niet-netlevering en net-geleverde zonnestroom ook de gemiddelde SDE-subsidie. Door de 2 correctiebedragen kunnen de verschillen in SDE-subsidie tussen projecten met 100% eigen verbruik en projecten met 100% netlevering groot zijn: in 2020 tot meer dan 30 euro/MWh verschil in SDE-subsidie.
Jaar
Kostprijs
Subsidie
Marktvergoeding
2016
139,6
106,6
33
2017
129,3
94,3
35
2018
115
57,56
57
2019
108,6
65,84
43
2020
105
70,3
35
6. Netproblemen hinderen in steeds meer regio’s ontwikkeling van zon-pv
Onderstaande tabel geeft een indicatie van nog te realiseren SDE-projecten die netproblemen kunnen verwachten. Onbekend is welk deel van de pijplijn al netcapaciteit gecontracteerd heeft en/of netbeheerders erin slagen netcongestie op tijd op te lossen en projecten geen hinder zullen ondervinden.
Categorie
Hoeveelheid in MW
Gerealiseerd
5302
Pijplijn geen transportschaarste
2600
Pijplijn transportschaarste dreigt
2600
Pijplijn vooraankondiging structurele congestie
1500
Pijplijn structureel congestie, nieuwe aanvragen transport niet mogelijk
3630
Bronnen: CBS, SDE en capaciteitskaart Nederland (Netbeheer Nederland)
Lees de hele Monitor zon-pv 2021.
Deze monitor heeft 2 bijlagen:
- Factsheets van zon-pv per provincie in 2020
- Factsheets van zon-pv per RES-regio (Regionale Energiestrategie) in 2020
Feiten en cijfers over zon-pv
Hieronder ziet u het 'opgestelde' zonne-energievermogen aan het einde van 2020. Dat is het maximale vermogen dat geleverd wordt als de condities goed zijn.
Opgesteld vermogen is het vermogen dat maximaal geproduceerd kan worden als de condities goed zijn.
Einde 202 was er een opgesteld vermogen van 10.717 megawatt (MW). Dit verdelen we in drie categorieën:
- Opgesteld vermogen van 4.574 megawatt (MW) door kleine projecten en de salderingsregeling;
- Opgesteld vermogen van 841 megawatt (MW) door grote projecten, die geen subsidie ontvangen uit de SDE(++)-regeling;
- Opgesteld vermogen van 5.302 megawatt (MW) door grote projecten die subsidie krijgen uit de SDE(++)-regeling.
- Kleinschalig= ≤15 kWp (kilowattpiek) vermogen
- Grootschalig= >15 kWp (kilowattpiek) vermogen
We wekken ieder jaar meer zonne-energie op. In 2020 realiseerden we al circa 3491 MW (megawatt) (voorlopige cijfers van het CBS). Dat is meer dan 4 keer zoveel als in 2017. Het aandeel zon-pv-projecten uit de SDE(++)-regeling neemt ook toe. Van 37% in 2017 tot 68% in 2020 (voorlopige cijfers van het CBS).
Met het toenemende aantal projecten die met SDE++-subsidie wél gerealiseerd worden, nemen ook de niet-gerealiseerde projecten toe. Dit noemen we vrijval. Dat zijn projecten die een SDE(++)-subsidie kregen, maar uiteindelijk niet gerealiseerd zijn.
In de Monitor 2021 leest u over de oorzaken van deze vrijval uit de SDE++-regeling. De belangrijkste oorzaken in de jaren 2019 en 2020 zijn: dakconstructie, kostprijs, netcapaciteit en verzekerbaarheid. De vrijval komt vooral voor bij dakinstallaties en niet of nauwelijks bij veldinstallaties. Doet u met deze informatie uw voordeel, zodat uw project slaagt.
In deze tabel leest u de jaarlijkse vrijval aan zon-pv-projecten met SDE(++)-subsidie die helemaal of deels niet doorgaan:
| 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | |
|---|---|---|---|---|
| Jaarlijks gerealiseerd totale markt (CBS) in MWp | 776 | 1.698 | 2.617 | 3.491* |
| Jaarlijks gerealiseerd met SDE(++) (MWp) | 288 | 846 | 1.420 | 2.357 |
| Aandeel SDE (++) in jaarlijkse marktgroei | 37% | 50% | 53%* | 68%* |
| Jaarlijks vrijgevallen SDE vermogen (MWp) ** | 99 | 422 | 1.025 | 1.662 |
* voorlopige cijfers CBS
** bestaand uit projecten die helemaal niet door gaan of gedeeltelijk niet door gaan
Andere monitors
Monitor zon-pv 2020
Leest u hier de monitor van 2020 met de peildatum van 31 december 2019.
Participatie Monitor Hernieuwbare energie op land
Dit is een rapport over de manier waarop burgers en bedrijven meedoen met projecten rondom hernieuwbare-energieprojecten op land, zoals zonne-energieprojecten en windmolenparken. Denkt u hierbij aan lokaal eigendom gecombineerd met andere manieren van financiële deelname. Zoals geld uit bijvoorbeeld een omgevingsfonds, een omwonendenregeling of een aanbod van lokale stroom.
Bovenstaande rapporten zijn bijlagen van de Kamerbrief stand van zaken RES (Regionale Energiestrategie).
Lokale Energie Monitor
Lokaal werken burgers samen in een energiecoöperatie aan bijvoorbeeld een zonnepark of windmolen. Ze starten een initiatief om hun wijk van het aardgas af te halen, door deze te vervangen voor duurzame energie. Cöopraties werken ook steeds meer samen. De Lokale Energie Monitor brengt deze coöperatieve energiebeweging in Nederland in beeld.
HIER Opgewekt maakte een overzicht van alle lokale duurzame energie-initiatieven (energiecoöperaties). Misschien is er wel een burgerinitiatief bij u in de buurt actief.
Monitor Klimaatbeleid
We verminderen de CO2-uitstoot met onder meer zonne-energie. Eén van de belangrijke doelstellingen uit het Klimaatakkoord. De Monitor Klimaatbeleid is een bijlage van de klimaatnota. Het legt op een begrijpelijke manier uit hoe het met het beleid en de afspraken in het Klimaatakkoord gaat.
Monitor Wind op land in Nederland
Samen met zonne-energie is windenergie een belangrijke motor voor het leveren van duurzame energie. De Monitor Wind op land 2020 laat per provincie zien hoe het met windenergie op land gaat. Deze jaarlijkse monitor is een belangrijke hulp om te beoordelen of we de (nationale en provinciale) doelen halen uit het Klimaatakkoord.
Meer weten?
- CBS-rapport Hernieuwbare Energie in Nederland 2020
- CBS-cijfers over opgesteld vermogen zonnestroom
- Feiten en cijfers SDE++ projecten
- Productiecijfers CertiQ van opgesteld hernieuwbare energie-opwek in Nederland
Energie en omgevingsdata op wijk en buurtniveau:
Potentieel van zon in Nederland:
- Gebieden met netcongestie
- TKI Urban energy-rapport Ruimtelijk potentieel van zonnestroom in Nederland
- Deloitte's State of the State-onderzoek naar het potentieel van zonnepanelen (2018)
- Zonatlas: mogelijkheden zon op daken
- Benchmark Overmorgen zon op bedrijfsdaken
- PBL Klimaat en energieverkenning 2021
Heeft u vragen over zonne-energie?
- Ministerie van Economische Zaken en Klimaat
