Wetgeving zonne-energie

Op deze pagina vindt u een overzicht van de nationale wetgeving, bestaand en in ontwikkeling. Daaronder leest u over de Europese wetgeving voor zonne-energie die de Nederlandse wetgeving beïnvloedt.

Bestaande nationale wetgeving

In Nederland gelden op dit moment verschillende wetten en regelingen voor zonne-energie.

Omgevingswet

De Omgevingswet is per 1 januari 2024 in gegaan. Deze wet heeft alle spelregels die gelden voor de fysieke leefomgeving bij elkaar in één wet. Deze wet is dus voor iedereen belangrijk die te maken heeft met de fysieke leefomgeving. Dit gaat dan bijvoorbeeld om wet- en regelgeving voor bouwen, milieu, water, ruimtelijke ordening en natuur. De Omgevingswet zorgt voor een goede balans tussen het gebruiken en beschermen van de leefomgeving. 

Lees meer over de Omgevingswet en de energietransitie

De Nationale Omgevingsvisie (NOVI) is een instrument van de nieuwe Omgevingswet. Tot de invoering van de wet, wordt de NOVI gebruikt als 'structuurvisie' (strategisch beleidsdocument) voor de Wet ruimtelijke ordening (Wro). Provincies gebruiken de NOVI om hun provinciale omgevingsvisie op te stellen. Deze structuurvisies beïnvloeden het uitgeven van vergunningen door gemeenten en provincies. Zodra de Omgevingswet in gaat, geldt de NOVI als instrument zoals deze bedoeld is in de nieuwe wet. In de NOVI staat dat het plaatsen van zonnepanelen volgens de zogenaamde zonneladder moet.

Klimaatwet en -beleid

Klimaatbeleid is er om de uitstoot van broeikasgassen in Nederland (en Europa) definitief en stap voor stap terug te dringen. Zo verminderen we de wereldwijde opwarming van de aarde en de verandering van het klimaat. De Klimaatwet is een kader voor de ontwikkeling van dit beleid. In deze wet zijn de doelen vastgelegd. Het Kabinet moet zich hier aan houden. In de Klimaatwet staat niet hóe we dat doen. Dat staat in het Klimaatakkoord. 

Lees meer over de afspraken in het Klimaatakkoord

Elektriciteitswet 1998 

De Elektriciteitswet stamt uit 2 juli 1998. In deze wet vindt u regels over de productie, het transport en de levering van elektriciteit (Elektriciteitswet 1998). Een belangrijke wet die u als klant beschermt tegen woekerprijzen en ook de netbeheerders en energieleveranciers controleert. Deze wet was nodig omdat de energiemarkt vrijgegeven is.

Salderingsregeling

De Salderingsregeling is voor kleinverbruikers die elektriciteit invoeden op het net. U bent kleinverbruiker als u een aansluiting heeft met een grootte van maximaal 3x80 ampère. Vooral kleinverbruikers die zelf elektriciteit opwekken met zonnepanelen gebruiken deze regeling. De Salderingsregeling is vastgelegd in artikel 31c van de Elektriciteitswet 1998 en artikel 50, tweede lid, van de Wet belastingen op milieugrondslag. 

De Eerste en Tweede Kamer namen in 2024 het wetsvoorstel voor afschaffing van de salderingsregeling aan. Dit betekent dat de salderingsregeling per 2027 stopt.

Lees meer over de salderingsregeling (nu en na 2027)

Erkenningsregeling zonnestroomsystemen

In de Erkenningsregeling zonnestroomsystemen leest u de regels over de eisen voor ontwerpen, installeren, beheren en onderhouden van zonne-energiesystemen. Deze erkenningsregeling sluit aan op de Wet kwaliteitsborging (Wkb), die tegelijk met de Omgevingswet, op 1 januari 2024, in werking treedt. Het doel van de Wkb is het voorkómen van gebreken aan bouwwerken. Wilt u als gebruiker meer weten over veilige installatie van uw zonnepanelen? Ga dan naar onze pagina Kwaliteit, vakmanschap en verzekeringen zonne-energie.

Netcode elektriciteit

In de Netcode elektriciteit staan alle voorschriften voor netbeheerders en netgebruikers op 3 gebieden:

• functioneren van de netten;
• aansluiten van klanten op de netten;
• transporteren van elektriciteit over de netten.

Codebesluit congestiemanagement

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) publiceerde in mei 2022 het codebesluit congestiemanagement. Hiermee kunnen netbeheerders slimmer bestaande elektriciteitsnetten gebruiken. Netbeheerders kunnen nu contracten afsluiten met grootverbruikers en producenten voor de lange termijn. In deze contracten staat dat zij tegen vergoeding het net minder gebruiken.

Verbruikers en producenten met kleinere aansluitingen kunnen als groep deelnemen aan deze manier van congestiemanagement. Soms kan de netbeheerder verbruikers en producenten van (grootschalige) wind- en zonnestroomprojecten ook verplichten het net minder te gebruiken. De netbeheerders werken samen uit hoe zij dit in de praktijk kunnen aanpakken.

Hernieuwbare energie bij ingrijpende renovatie

Per 1 februari 2022 is het verplicht om bij ingrijpende renovatie van een woning of gebouw een minimumwaarde hernieuwbare energie (HE), zoals zonnepanelen, een warmtepomp of een warmtenet, toe te passen.

Lees meer over deze wettelijke verplichting voor HE

De Wet milieubeheer (Wm)

In de Wet milieubeheer staan algemene regels voor verschillende onderwerpen: van stoffen en afvalstoffen tot handhaving, openbaarheid van milieugegevens en beroepsmogelijkheden. Kortom, welk wettelijk gereedschap kunnen overheden gebruiken om het milieu te beschermen. De belangrijkste instrumenten zijn milieuplannen en milieuprogramma's, milieukwaliteitseisen, vergunningen, algemene regels en handhaving. 

Veel milieu-onderwerpen staan in verschillende wetten en regelgeving, zoals het Besluit omgevingsrecht (Bor) en de erkende maatregelenlijst en informatieplicht vanuit het Activiteitenbesluit.

Zo regelt het Besluit omgevingsrecht (Bor) dat er voor zonnepanelen op daken meestal geen vergunning nodig is. Het Activiteitenbesluit regelt dat het plaatsen en gebruiken van zonnepanelen sinds 1 juli 2023 verplicht is.

Btw-nultarief voor zonnepanelen op en nabij woningen

Per 1 januari 2023 is het btw-tarief voor zonnepanelen 0 (nul). U hoeft dus geen btw-vrijstelling of -teruggaaf meer aan te vragen. Door wijzigingen in Europese regelgeving kunnen lidstaten van de Europese Unie lagere btw-tarieven gebruiken voor levering en installatie van zonnepanelen op en naast woningen.

Inzameling kapotte/oude zonnepanelen en omvormers

Producenten en importeurs die elektrische en elektronische apparatuur verkopen binnen de EU, moeten deze producten inzamelen en verwerken als ze worden afgedankt. Zonnepanelen vallen onder deze regelgeving voor elektrische apparaten. Sinds 1 januari 2021 moeten producenten en importeurs van zonnepanelen zich aansluiten bij Stichting OPEN (Organisatie Producentenverantwoordelijkheid E-waste Nederland).

Lees meer over afgedankte elektrische en elektronische apparatuur

Nationale wetgeving in ontwikkeling

Naast bestaande wetgeving werkt Nederland aan een aantal nieuwe of vernieuwende wetten en regelgeving.

Wetsvoorstel Energiewet (UHT)

De Rijksoverheid werkt op dit moment aan een wetsvoorstel voor de nieuwe Energiewet (UHT). Deze wet zorgt onder meer voor het efficiënter verdelen van de netcapaciteit. Ook zorgt deze nieuwe Energiewet voor: 

• vervanging van de huidige Gaswet en Elektriciteitswet 1998;
• invoering van de Europese regelgeving;
• invulling van de afspraken uit het Klimaatakkoord uit 2019. 

Zonnepanelen op bestaande daken verplichten

Verbruikt uw bedrijfslocatie (of maatschappelijke instelling) jaarlijks 50.000 kWh elektriciteit/25.000 m³ aardgas of meer? Dan geldt voor u de energiebesparingsplicht. Is het dakoppervlak van uw bedrijfsgebouw waarop u een zonne-energie-installatie voor 300 kW kunt installeren groter dan 2000 m²? Én gebruikt u de Erkende maatregelenlijst (EML) voor de energiebesparingsplicht? Dan geldt voor u de erkende maatregel voor zonnepanelen (GH1 en FK1). De Omgevingsdiensten in uw regio controleren of u deze erkende maatregel ook uitvoert. 

In eerdere kamerbrieven ('zonnebrieven') staat dat gemeenten zonnepanelen kunnen verplichten op gebouwen zonder woonfunctie (utiliteitsgebouwen) en/of industriedaken vanaf 250 m² (via het besluit bouwwerken leefomgeving, BBL). In de zonnebrief van 2025 staat dat de minister hiervan afziet. 

Wel komt er een landelijke invoering van de herziene EU-richtlijn Energieprestatie van gebouwen (EPBD). Hierin staat dat zonne-energie op daken verplicht is voor:

• nieuwbouw;
• bestaande grote gebouwen in publiek eigendom;
• grote utiliteitsgebouwen die gerenoveerd worden met een vergunning.

Bekijk de kamerbrieven die hierover gaan:

• Kamerbrief 6 januari 2025 (3e zonnebrief)
• Kamerbrief 6 juli 2023 (2e zonnebrief)
• Kamerbrief 20 mei 2022 (1e zonnebrief)

Europese richtlijnen en verordeningen

Ook de Europese Unie maakt afspraken en zorgt voor richtlijnen en verordeningen. Onderstaande richtlijnen zijn belangrijk voor zonne-energie.

Richtlijn Hernieuwbare energie (RED II)

In 2030 moet tenminste 32% van het eindenergieverbruik uit hernieuwbare (duurzame) bronnen komen. Dat staat in de REDII. De Europese Raad en het Europees Parlement stelden voor dit percentage te verhogen naar 42,5%. Het Europees Parlement gaat over dit voorstel stemmen.

De eerdere richtlijn (RED I) is omgezet naar de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet. De invoering van de nieuwe richtlijn REDII staat in de nieuwe Nederlandse Energiewet (UHT). Deze gaat naar verwachting in 2023 als voorstel naar de Tweede Kamer.

Europese netcode 

De Europese netcode zorgt voor meer leveringszekerheid en netveiligheid van energie. De Europese codes voor elektriciteit ondersteunen zo de energietransitie en zijn een verzameling van acht Europese Verordeningen (Requirements for Generators (RfG). Hierin staan de spelregels voor de Europese interne elektriciteitsmarkt.

Deze Europese verordening geldt sinds 27 april 2019 in Nederland en geldt voor netbeheerders en netgebruikers. De grotere installaties die energie opwekken moeten sinds die datum voldoen aan strengere technische eisen om aangesloten te worden op het elektriciteitsnet. Voor kleinere installaties van het type A –  dat zijn ook zonnepaneelinstallaties bij consumenten – besloot de Autoriteit Consument & Markt (ACM) in het voorjaar van 2019 de handhaving van de RfG met 2 jaar uit te stellen tot 27 april 2021. 

Sinds 27 april 2021 is het conformiteitscertificaat voor omvormers definitief in gegaan. Een consument die nieuwe zonnepanelen aanschaft, toont met dit certificaat aan dat hij voldoet aan de RfG-verordening. Het aantonen van die conformiteit is per 27 april 2021 verplicht voor alle zonnepaneelsystemen die nieuw op het elektriciteitsnet worden aangesloten. Ook voor bestaande zonnepaneelinstallaties waarvan consumenten de omvormer laten vervangen, is een conformiteitscertificaat verplicht. Particulieren en MKB-bedrijven die energie gaan leveren aan het net, zijn verplicht hun installatie aan te melden. 

Waste Electrical and Electronic Equipment directive (WEEE)

WEEE is de naam voor de Europese richtlijn die de inzameling en recycling van de afvalstroom van elektrische en elektronische apparatuur reguleert (zoals zonnepanelen). Wat de WEEE voor Nederland inhoudt, leest u op onze pagina Afgedankte Elektrische en Elektronische Apparatuur (AEEA).

Meer weten?

Beleid zonne-energie