Netcongestie, flexibel energieverbruik en opslag van energie
Merkt u de gevolgen van ons overvolle elektriciteitsnet (netcongestie)? En wilt u kijken wat u op korte termijn zelf kunt doen? Wij helpen bedrijven, gemeenten, ontwikkelaars en dienstverleners als installateurs bij praktische oplossingen om ons energiesysteem flexibeler te maken, zoals het opslaan van energie en elektriciteit. Zodat er op elk moment genoeg energie is.
Wat is netcongestie?
Op verschillende plekken in Nederland is er onvoldoende capaciteit op het elektriciteitsnet beschikbaar. Door de overstap op duurzame energie (energietransitie), neemt de vraag naar elektriciteit toe. Hierdoor ontstaat op piekmomenten file op het elektriciteitsnet: netcongestie. Er zijn 2 soorten netcongestie:
- Opwek- of invoedingscongestie: nieuwe zonne-energie-installaties of windmolens moeten dan langer wachten op een aansluiting op het elektriciteitsnet om de opgewekte elektriciteit 'in te voeden' op het net;
- Afnamecongestie: gebruikers van elektriciteit kunnen dan op een wachtlijst komen om elektriciteit af te nemen. Denk aan industriële bedrijven, gebruikers van laadinfrastructuur of nieuwe woonwijken.
Om netcongestie te verminderen moeten we het elektriciteitsnet op heel veel plekken uitbreiden.
Elektriciteitsnet in balans brengen
Het is ook belangrijk om vraag en aanbod van energie met elkaar in balans te brengen. Anders raakt het net beschadigd. Dit is een taak van de netbeheerders. Met prijsvorming op energiemarkten brengen ze de spanning over alle stroomnetten in Europa met elkaar in balans. Dit betekent dat zij een dag van tevoren inschatten wat zij verwachten aan invoeding, afname en handel van elektriciteit. En dat zij de marktpartijen hiervan op de hoogte brengen.
Dit is een extra uitdaging op de momenten dat de zon flink schijnt en het hard waait. Stroom afnemen op die momenten kan daarom vaak voordelig. Daarnaast kunnen batterijen op de juiste momenten op- en ontladen. Ook dit helpt bij de balans die nodig is.
Wie heeft last van netcongestie?
- Wilt u als bedrijf uitbreiden of overgaan van fossiele brandstoffen op elektriciteit (elektrificeren)? Het kan zijn dat u dan op een wachtlijst komt door het volle elektriciteitsnet.
- Gemeenten helpen u graag met verduurzamen. Maar zij willen ook netcongestie voorkomen. Oplossingen voor flexibel energieverbruik en opslag van energie helpen hierbij.
- Dienstverleners als installateurs of intermediairs willen op hun beurt gemeenten en bedrijven helpen bij de invoering van die oplossingen. Dit willen ze zo doeltreffend mogelijk en volgens de regels doen.
Op deze pagina vindt u mogelijke oplossingen voor flexibel energieverbruik en opslag van energie. Wij ontwikkelen en delen deze kennis, bieden u een netwerk en geven u inzichten in het gebruik in de praktijk.
Waarom moet ons energiesysteem flexibeler?
Het energiesysteem in Nederland verandert. We stappen over naar hernieuwbare (duurzame) energie, zoals wind- en zonne-energie. Dit is voor een groot deel afhankelijk van het weer. Hierdoor komt het aanbod van energie niet altijd en overal overeen met de vraag naar energie. We moeten daarom op een andere manier zorgen voor flexibiliteit in ons energiesysteem. Dit kan met oplossingen zoals energieopslag, maar vooral ook elektriciteitsopslag.
Welke oplossingen zijn er?
Er zijn verschillende manieren om ons energiesysteem flexibeler te maken. Uiteindelijk gaat het erom dat deze met elkaar in balans zijn. Alleen zo realiseren we een energiesysteem dat zo optimaal mogelijk werkt. We lichten 5 verschillende manieren voor u uit:
Bij flexibele vraagsturing stemmen we vraag en aanbod van energie beter op elkaar af. Hiermee bedoelen we: we stemmen het verbruik van energie af op het beschikbare aanbod. En we gebruiken de duurzaam opgewekte energie wanneer het er is. Bijvoorbeeld wanneer de zon schijnt (zonne-energie) of de wind hard waait (windenergie).
Bijvoorbeeld:
Bedrijven kunnen het tijdstip van productieprocessen verschuiven naar die momenten. In huis kunnen we de vaatwasser aanzetten of de elektrische auto opladen op die piekmomenten (eventueel met de hulp van slimme apparatuur). De energie hoeven we dan niet op te slaan of verloren te laten gaan. Dit is efficiënt en voordeliger.
Met regelbaar opwekvermogen stemmen we ook vraag en aanbod van energie beter op elkaar af. We vangen de momenten dat er niet voldoende energie is door wind en zon, op met andere opgewekte energie. Dit noemen we regelbare CO2-vrije opwek. Dit doen we onder meer met opwek vanuit gascentrales die draaien op waterstof of waar de CO2-uitstoot wordt opgeslagen.
Bij interconnectie verbinden we de Nederlandse gas- en elektriciteitsnetwerken met het buitenland. We gebruiken deze netwerken voor de in- en uitvoer van energie (kabels en leidingen met andere landen). Dit zorgt voor flexibiliteit doordat de afzetmarkt (verkoopgebied) voor energie groter wordt. Er moet dan wel voldoende capaciteit op het elektriciteitsnet zijn voor de opgewekte energie.
Bij conversie zetten we het overschot aan energie om naar een andere vorm van energie.
Bijvoorbeeld:
Elektriciteit zetten we om naar warmte of waterstof. Die conversie van energie moeten we op de juiste momenten doen (als de vraag er is).
Het opslaan van energie is een belangrijke manier om flexibeler om te gaan met energie. Dit is onmisbaar in het nieuwe energiesysteem. Het is een manier om toch energie op voorraad te hebben, net zoals in ons huidige systeem.
Technisch is er veel mogelijk op het gebied van elektriciteitsopslag, warmte en waterstof (moleculen). Er is daarom terecht veel interesse en aandacht voor energieopslag. Maar er zijn ook technische, juridische en financieel-economische beperkingen.
Daarom onderzocht het ministerie van Economische Zaken en Klimaat samen met ons en andere partijen welke rol energieopslag kan spelen. En hoe we daar nu al op vooruit kunnen kijken (anticiperen).
Een belangrijke conclusie uit het rapport is dat alle vormen van opslag nodig zijn, zowel elektriciteit (zoals batterijen) en warmte als moleculen (zoals waterstof). Deze kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de energietransitie (de overgang van fossiele brandstoffen naar duurzaam opgewekte energie) van bedrijven.
Op deze pagina vindt u meer informatie over het gebuik van batterijen. Zo vindt u praktijkverhalen waarin u meer leest over het gebruik van batterijen voor bedrijven.
Bekijk de Routekaart Energieopslag voor het volledige rapport.
Verschillende oplossingen in beeld
In onderstaande afbeelding ziet u hoe een geïntegreerd energiesysteem eruit kan zien. Hierin zorgen de verschillende oplossingen er samen voor dat duurzame (hernieuwbare) energie altijd te leveren is. De wisselwerking tussen de verschillende oplossingen is duidelijk te zien. De opgewekte hernieuwbare warmte, elektriciteit of waterstof wordt op verschillende manieren opgeslagen en geleverd aan de gebruiker van de energie (bijvoorbeeld voor huis, auto of industrie). Energieopslag is hierbij dus onmisbaar. Het speelt een belangrijke rol in de overgang naar het nieuwe energiesysteem.
Bij dit geïntegreerde energiesysteem is energieopslag onmisbaar. Zo wordt er altijd energie geleverd.
Hoe wordt de opgewekte hernieuwbare warmte en elektriciteit of waterstof opgeslagen en uiteindelijk flexibel gebruikt?
Opgewekte hernieuwbare warmte wordt via warmtetransport opgeslagen en geleverd aan de gebruiker van de energie (bijvoorbeeld voor huis, auto of industrie).
Opgewekte hernieuwbare elektriciteit wordt:
1. omgezet naar warmte en via het eerste schema geleverd aan de eindgebruiker;
2. via elektriciteitstransport opgeslagen;
3. omgezet naar groene waterstof, via waterstoftransport wordt het CO2-vrij regelbaar opgewekt en als energie geleverd aan de eindgebruiker.
Groene waterstof wordt getransporteerd en opgeslagen en geleverd aan de eindgebruiker.
Oplossingen voor bedrijven
Wilt u uw bedrijf verduurzamen of uitbreiden door over te stappen van fossiele brandstoffen op elektriciteit (elektrificatie)? Dan krijgt u in veel gevallen te maken met netinpassing en netcongestie: de kans bestaat dat u geen aansluiting op het elektriciteitsnet krijgt, omdat het net al overvol is.
Wat kunt u doen om toch aan te kunnen sluiten op het elektriciteitsnet? U kunt uw energie opslaan. Wij zetten deze en andere oplossingen in de komende tijd voor u op een rij. En geven u informatie over oplossingen waar u zelf mee aan de slag kunt.
Het elektriciteitsnet raakt steeds voller. Het net kan de energiepieken niet overal (meer) aan. Hierdoor wordt het terugleveren van energie aan het elektriciteitsnet minder voordelig. Of dit is zelfs helemaal niet mogelijk bij netcongestie (overbelast net). U kunt dit op verschillende manieren oplossen. Bekijk het stappenplan om tot een juiste oplossing te komen.
Begin 2022 besloot zelfstandig ondernemer Jos van Os uit Erp om nog meer te profiteren van zijn energieopbrengst, door ook te investeren in een batterijopslag. Jos: “Zonder de Energie-investeringsaftrek had ik deze investering voorlopig niet gedaan.”
Rundedal Agro Energy B.V. investeerde met de Energie-investeringsaftrek in een batterij die het mogelijk maakt om duurzaam opgewekte energie in grote hoeveelheden op te slaan. Mede-eigenaar Wiebe Kloosterman vertelt over deze duurzame energieopslag. “Het is goed voor ons én voor de netbeheerder.”
Cor de Graaf van bloembollenkwekerij Zwanendal B.V. in Sint-Maartensvlotbrug wekt al tientallen jaren duurzame energie op. Om de overtollige stroom te kunnen verhandelen, liet hij een batterijopslagsysteem installeren – een forse, maar draagbare investering met de Energie-investeringsaftrek.
Bekijk de kans op congestie in uw regio
Oplossingen voor gemeenten
Als gemeente wilt u meer duurzame energie opwekken. En daarmee de klimaatdoelstellingen halen van de Regionale Energiestrategie in uw regio. Ook wilt u netcongestie verminderen, om zo de bedrijven in uw gemeente te stimuleren en te houden.
Flexibiliteitsoplossingen, zoals opslag, kunnen u daarbij helpen. Maar hoe kunt u als gemeente dit soort nieuwe technieken beoordelen? Wij informeren u over het gebruik van oplossingen:
Dit webinar en rapport gaan over hoe u als gemeente om kunt gaan met netcongestie, specifiek als het gaat om het inpassen van zonne-energie op het net.
Netinpassing wordt vaak gezien als een zaak tussen de initiatiefnemer en netbeheerder. Dat gaat voorbij aan de belangrijke rol die gemeenten kunnen spelen bij het samenbrengen van partijen en zorgen voor aansluiting. Nu netcapaciteit steeds vaker een belemmering is voor duurzame energie, wordt deze rol steeds belangrijker.
Het rapport geeft basisinformatie over netcongestie bij zonne-energie en praktische tips en oplossingen aan de hand van praktijkvoorbeelden van gemeenten. Dit zijn gemeenten die vaak al langer met netcongestie te maken hebben en aanpakken hebben ontwikkeld waar anderen van kunnen leren.
Of download het rapport:
Het elektriciteitsnet zit op steeds meer plekken vol. Dat betekent dat nieuwe bedrijven steeds vaker geen aansluiting kunnen vinden op het net. Of dat bestaande bedrijven niet kunnen uitbreiden of elektrificeren (overstappen van fossiele brandstoffen op elektriciteit).
In bovenstaand rapport ‘Aansluiting vinden voor zonne-energie’ onderzochten we welke rol gemeenten kunnen spelen om betere netinpassing te bevorderen. Hieruit bleek dat gemeenten en provincies ruimtelijk kunnen sturen. Maar hoe gebruikt u nu ruimtelijke instrumenten voor netinpassing?
Wij vroegen AT Osborne de juridische instrumenten voor netinpassing te onderzoeken.
Of download het rapport:
Hoe speelt u als gemeente een rol in het realiseren van lokale energie-oplossingen in uw gemeente? En hoe houdt u rekening met netcongestie? Wij nemen u in dit webinar mee in een stappenplan.
Of download het stappenplan:
Oplossingen voor installateurs en dienstverleners
Bent u installateur, congestion service provider (CSP), aggregator (intermediair tussen verbruikers, netbeheerders en leveranciers) of een handelsplatform? En wilt u weten hoe u als dienstverlener kunt bijdragen aan oplossingen voor flexibiliteit voor gemeenten en bedrijven? We vertellen u:
- welke oplossingen er zijn;
- waar gemeenten en bedrijven tegenaan lopen;
- hoe u hen helpt met de (verdere) ontwikkeling en implementatie van die oplossingen.
Spijker uw kennis bij:
Oplossingen voor ontwikkelaars (initiatiefnemers)
Heeft u een zonnepark en wilt u deze combineren met energieopslag? Of ontwikkelt u opslaginstallaties? Lees wat u kunt doen. Wij breiden deze lijst de komende periode voor u uit:
In deze gids vindt u oplossingsrichtingen voor kleinschalige zon-projecten (installaties van 15 tot 500kW) die te maken hebben of krijgen met netcongestie. Bij elke oplossingsrichting zijn projectvoorbeelden meegenomen waarbij de oplossing in de praktijk is gebruikt.
Deze inspiratiegids vormde de rode draad voor het webinar 'Zonne-energie en netinpassing'. Dit organiseerden wij voor ontwikkelaars en energiecoöperaties.
Of download de gids:
Dit rapport geeft mogelijke oplossingen voor inpassing van grootschalige zon-projecten (vanaf 1 MW). Het gaat om oplossingen bij problemen met de netinpassing die te gebruiken zijn door initiatiefnemers, dak- en grondeigenaren. Een aantal van deze oplossingen kan de kans op optreden van congestie verminderen.
CE Delft onderzocht in deze studie de rol die grootschalige batterijen kunnen vervullen bij het oplossen of voorkomen van opwekcongestie. In het rapport staan extra beleidsmaatregelen, zoals een subsidie voor uitgestelde levering met gebruik van grootschalige batterijen bij zonnepanelen.
De minister van Klimaat en Energie informeerde de Tweede Kamer in een brief over de mogelijkheid voor een exploitatiesubsidie voor de hoeveelheid elektriciteit die op die manier uitgesteld geleverd wordt. De voorgestelde subsidie is niet voor één specifieke techniek. Wel moet de techniek aan voorwaarden voldoen. Daarom is naast lithium-ion batterijen ook gekeken naar de mogelijkheden (potentie) van flowbatterijen en waterstofopwek. De verwachting is dat deze technieken niet op korte termijn worden gebruikt.
In het webinar presenteert CE Delft haar resultaten en gaan vertegenwoordigers van brancheverenigingen, het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en netbeheerders met elkaar in gesprek over de resultaten van de studie en de subsidiemogelijkheid.
Of download het rapport:
Sluit aan bij een bijeenkomst
Wij organiseren regelmatig bijeenkomsten over het nieuwe energiesysteem. Wij praten u bij of ondersteunen u bij het gebruik van oplossingen. Onderhoud uw netwerk of breid deze uit. Via onderstaande blauwe knop krijgt u een compleet overzicht van onze bijeenkomsten. U kunt zich daar aanmelden of een webinar terugkijken.
Vragen over flexibiliteit en energieopslag?
- Ministerie van Economische Zaken en Klimaat
Uitgelicht
